Kategoria systemu w Davida Bordwella koncepcji estetyki filmu
Mirosław Przylipiak
mprzylipiak@gmail.comUniwersytet Gdański (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-7552-8112
Abstrakt
Celem artykułu jest przeanalizowanie roli, jaką kategoria systemu odgrywała we wczesnych książkach Davida Bordwella. Miały one ogromny wpływ na postrzeganie estetyki kina na całym świecie, ale niewiele miejsca poświęcono ich zapleczu metodologicznemu. Kategoria systemu do tego zaplecza należy. Wydaje się, że w książce Film Art: An Introduction (1979) charakter systemowy mają wszystkie elementy formy filmowej, co widać choćby w tytułach rozdziałów: „Form as System”, „Narration as a Formal System”, „Style as Formal System”. W książce The Classical Hollywood Cinema estetyka filmu opiera się na trzech systemach: logiki narracyjnej, czasu i przestrzeni; charakter systemowy mają też relacje między tymi trzema systemami. Natomiast narracja filmowa, scharakteryzowana w Narration in the Fiction Film, składa się z dwóch systemów: sjużetu i stylu. Niewątpliwie fascynacja Bordwella kategorią systemu wynika z popularności tej kategorii wzbudzonej przez książkę Ludwiga von Bertalanffy’ego General System Theory (1968). Czy jednak rzeczywiście Bordwellowskie kategorie spełniają kryteria systemowości, zwłaszcza w ich nowszym ujęciu? Być może sam Bordwell ma co do tego wątpliwości, skoro słowo „system” znika z późniejszych wydań Film Art: An Introduction. [artykuł opublikowany w języku angielskim jako: The Category of System in David Bordwell’s Concept of Film Aesthetics]
Słowa kluczowe:
teoria systemów, estetyka filmu, David Bordwell, neoformalizmBibliografia
Bertalanffy, L. (1968). General System Theory. New York: George Braziller.
Google Scholar
Bordwell, D. (1985). Narration in the Fiction Film. Madison: University of Wisconsin Press.
Google Scholar
Bordwell, D. (1998). On the History of Film Style. Boston: Harvard University Press.
Google Scholar
Bordwell, D., Staiger, J., Thompson, K. (1985). The Classical Hollywood Cinema: Film Style and Mode of Production to 1960. London: Routledge.
Google Scholar
Bordwell, D., Thompson, K. (1979). Film Art: An Introduction. Reading: Addison-Wesley Publishing Company.
Google Scholar
Bordwell, D., Thompson, K. (2004). Film Art: An Introduction (7th edition). New York: McGraw-Hill Companies.
Google Scholar
Bordwell, D., Thompson, K., Smith J. (2020). Film Art: An Introduction (12th edition). New York: McGraw-Hill Education.
Google Scholar
Kokeš, R. D. (2019). Norms, Forms and Roles: Notes on the Concept of Norm (Not Just) in Neoformalist Poetics of Cinema. Panoptikum, 22 (29), pp. 52-78. https://doi.org/10.26881/pan.2019.22.01
Google Scholar
Kovács, A. B. (2007). Screening Modernism: European Art Cinema, 1950-1980. Chicago – London: University of Chicago Press.
Google Scholar
Koźmiński, A. K. (1984). Przedmowa do wydania polskiego. In: L. von Bertalanffy, Ogólna teoria systemów. Podstawy, rozwój, zastosowania (trans. E. Woydyłło-Woźniak, pp. 5-14). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar
Poulaki, M. (2011). Before or Beyond Narrative? Towards a Complex Systems Theory of Contemporary Films. Amsterdam: Rozenberg Publishers.
Google Scholar
Przylipiak, M. (2019). On the Notion of Norm in David Bordwell’s System. Panoptikum, 22 (29), pp. 79-102. https://doi.org/10.26881/pan.2019.22.02
Google Scholar
Thompson, K. (1988). Breaking the Glass Armor: Neoformalist Film Analysis. Princeton: Princeton University Press.
Google Scholar
Zalewski, A. (2003). Film i nie tylko. Kognitywizm, emocje, reality show. Kraków: Universitas.
Google Scholar
Autorzy
Mirosław Przylipiakmprzylipiak@gmail.com
Uniwersytet Gdański Polska
https://orcid.org/0000-0002-7552-8112
Historyk i teoretyk filmu, tłumacz, dyrektor Instytutu Badań nad Kulturą Uniwersytetu Gdańskiego. Stypendysta Fundacji Fulbrighta na Uniwersytecie Harvarda (1998-1999) oraz Fundacji Rockefellera (2002). Autor książek: Kino stylu zerowego. Z zagadnień estetyki filmu fabularnego (1994; poszerzone wyd. drugie: 2016), Kino najnowsze (1999, wraz z Jerzym Szyłakiem), Poetyka kina dokumentalnego (2000; Nagroda im. Bolesława Michałka dla najlepszej książki filmowej roku), Kino bezpośrednie 1960-1963 (t. I, 2008), Kino bezpośrednie 1963-1970. Czas autorów (t. II, 2014) oraz Kino bezpośrednie 1963-1970. Między obserwacją a ideologią (t. III, 2014). Jest też autorem stu kilkudziesięciu studiów z zakresu historii i teorii kina oraz komunikowania audiowizualnego, a ponadto kilkuset recenzji filmowych. Przetłumaczył kilkadziesiąt książek, przede wszystkim z dziedziny psychologii, filmu oraz kultury audiowizualnej. Wśród nich znalazły się takie pozycje jak: Dustin Hoffman Ronalda Bergana (1992), Filozofia horroru albo paradoksy uczuć Noëla Carrolla (2004) i Filozofia sztuki masowej tegoż autora (2011). Założyciel Akademickiej Telewizji Edukacyjnej przy Uniwersytecie Gdańskim, autor kilku filmów dokumentalnych, m.in. Legenda o Janku Wiśniewskim (1994) oraz Czy było kiedy tylu wspaniałych chłopców i dziewcząt (1997).
Statystyki
Abstract views: 515PDF downloads: 442
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Mirosław Przylipiak
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Mirosław Przylipiak, Przyjemność na granicy dyskomfortu , Kwartalnik Filmowy: Nr 110 (2020): Poza człowiekiem
- Mirosław Przylipiak, W poszukiwaniu siebie. Biograficzny dyptyk Łozińskich w kontekście Lacanowskiej fazy lustra , Kwartalnik Filmowy: Nr 118 (2022): Jedno ujęcie
- Mirosław Przylipiak, Bergsonowska koncepcja pamięci a filmowe przedstawienia pamięci protetycznej , Kwartalnik Filmowy: Nr 125 (2024): Kino jako maszyna pamiętania
