Konstrukcja – reprodukcja. Grafika, fotografia i film w konstruktywizmie polskim
Marcin Giżycki
kwartalnik.filmowy@ispan.plPolsko-Japońska Akademia Technik Komputerowych w Warszawie (Polska)
Abstrakt
Autor podejmuje problem zainteresowania fotografią i filmem, jakie towarzyszyło polskiej awangardzie od początku jej istnienia. Według Giżyckiego fotomontaż, film, grafika z elementów typograficznych, a przede wszystkim kolaż filmowy były środkami, które doskonale nadawały się do realizacji idei konstruktywistycznych. Jeden z podstawowych postulatów konstruktywizmu – zwrócenie się ku nowym tworzywom – można było wcielić w życie właśnie przez wykorzystanie elementów gotowych i prefabrykowanych. Autor śledzi sposób, w jaki ewoluowały te dzieła sztuki – od „literackości” wczesnych fotomontaży Mieczysława Szczuki, przez abstrakcyjne i geometryczne kompozycje Teresy Żarnower, inspirowane konstruktywizmem filmy Stefana Themersona (Apteka, 1930; Europa, 1932) i Jalu Kurka (Obliczenia rytmiczne, 1932), po typowo kolażowe, montażowe filmy Janusza Marii Brzeskiego (Przekroje, 1931; Beton; 1933) czy jego antyutopijny i antyindustrialny cykl fotomontaży Narodziny robota (1934). Giżycki zauważa również, że po okresie utopijnych projektów, będących wyrazem zachłyśnięcia się odzyskaną wolnością, polscy konstruktywiści swoją twórczością dawali wyraz własnym przekonaniom politycznym, najczęściej lewicowym. [artykuł opublikowany w języku angielskim jako: Construction – Reproduction: Graphics, Photography and Film in Polish Constructivism; pierwodruk polski: „Kwartalnik Filmowy” 2006, nr 54-55, s. 31-44]
Słowa kluczowe:
konstruktywizm, awangarda, typografiaBibliografia
„Beton”, Nowy film krótkometrażowy. „Światowid”. Nr 50
Google Scholar
Berlewi, Henryk. 1924. Mechano-Faktura. Warszawa
Google Scholar
Berlewi, Henryk. 1958. Henryk Berlewi, wywiad. „Film”. Nr 33
Google Scholar
Berlewi, Henryk. 1961. Funktionelle Grafik der zwanziger Jahre in Polen. An offprint from: “Neue Grafik”. Nr 9
Google Scholar
Brzeski, Janusz Maria. 1934. Narodziny robota. „Ilustrowany Kurier Codzienny”; supplement „Kurier Literacko-Naukowy”.1.01.1934
Google Scholar
Czyżewski, Tytus. 1978. Mediumiczno-magnetyczna fotografia poety Brunona Jasieńskiego (zdjęta przy świetle gilotynowym). W: Antologia polskiego futuryzmu i Nowej Sztuki. Red. H. Zaworska. Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk. Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Google Scholar
Ford, Karol. 1928. Poezja ekranu. „Kino dla wszystkich”. Nr 61
Google Scholar
Grotowski, Z. 1934. ...ale ludzie nie są z betonu. „Awangarda”. Nr 15
Google Scholar
Jasieński, Bruno. Przejechali – Kinematograf. http://pressboardpress.com/2012/08/06/they-ran-him-over-by-bruno-jasienski-translated-by-mila-jaroniec/
Google Scholar
Kurek, Jalu. 1926. Kino – zwycięstwo naszych oczu. Rzecz o estetyce filmu. „Głos Narodu” 22.03.1926
Google Scholar
Kurek, Jalu. 1933. Nogi dziewczęce (Polska awangarda filmowa). „Światowid”. Nr 26
Google Scholar
Kurek, Jalu. 1935. Objaśniam „Or”. „Linia”. Nr 5
Google Scholar
Stern, Anatol i Aleksander Wat. 2001. Primitivists to the Nations of the World and to Poland. W: Manifesto: A Century of Isms. Red. M. A. Cows. Lincoln: University of Nebraska Press
Google Scholar
Strzemiński, Władysław. 1975. Review of Foto-Auge by Tschichold and Roh. W: idem. Pisma. Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich
Google Scholar
Szczuka, Mieczysław. 1924. Fotomontaż. „Blok”. Nr 6-7
Google Scholar
Szczuka, Mieczysław. 1924. Odczuwa się w całokształcie życia. „Blok”. Nr 1
Google Scholar
Szczuka, Mieczysław. 1924. Parę zasadniczych elementów filmu abstrakcyjnego. „Blok”. Nr 8-9
Google Scholar
Themerson, Stefan. 1979. [a recreation of the screen play for Europa]. W: Film as Film. Formal Experiment in Film, 1910-1975. London: Hayward Gallery
Google Scholar
Vogel, Deborah. 1934. Genealogia fotomontażu i jego możliwości. „Sygnały”. Nr 12-13.
Google Scholar
Żarnower, Teresa. 1923. Chęć zbadania niezbadanego... W: Katalog Wystawy Nowej Sztuki. Wilno
Google Scholar
Autorzy
Marcin Giżyckikwartalnik.filmowy@ispan.pl
Polsko-Japońska Akademia Technik Komputerowych w Warszawie Polska
Historyk sztuki i filmu, krytyk, filmowiec. Profesor nadzwyczajny w Wyższej Szkole Technicznej w Katowicach (od 2012). Dyrektor artystyczny Międzynarodowego Festiwalu Filmów Animowanych „Animator” w Poznaniu (od 2007). Starszy wykładowca w Rhode Island School of Design w Providence, USA (od 1988). Autor siedmiu książek i wielu filmów dokumentalnych, eksperymentalnych i animowanych.
Statystyki
Abstract views: 132PDF downloads: 70
Licencja
Prawa autorskie (c) 2013 Marcin Giżycki
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Marcin Giżycki, Tamara Sorbian-Kasprzycka, 1952-2020. Pożegnanie , Kwartalnik Filmowy: Nr 112 (2020): Polski dokument, polska animacja
- Marcin Giżycki, Tucker i inni , Kwartalnik Filmowy: Nr 110 (2020): Poza człowiekiem
- Marcin Giżycki, Déjà vu , Kwartalnik Filmowy: Nr 114 (2021): Zanieczyszczenie, brud, skaza
- Marcin Giżycki, Tako rzecze artysta , Kwartalnik Filmowy: Nr 104 (2018): Esej, „found footage”, film montażowy
- Marcin Giżycki, Motol Blues , Kwartalnik Filmowy: Nr 103 (2018): Młode kino polskie – konfrontacja pokoleń
- Marcin Giżycki, Animowany dokument. Nowy gatunek czy chwyt marketingowy? , Kwartalnik Filmowy: Nr 101-102 (2018): Kino europejskie XXI wieku
- Marcin Giżycki, Utracony wymiar , Kwartalnik Filmowy: Nr 86 (2014): Wymiary czasu
- Marcin Giżycki, Duch Williama Mulhollanda , Kwartalnik Filmowy: Nr 93-94 (2016): Kino amerykańskie
- Marcin Giżycki, Niedoszłe arcydzieło, które odmieniło kino , Kwartalnik Filmowy: Nr 89-90 (2015): Redefinicje klasyki
- Marcin Giżycki, Z okazji jubileuszu , Kwartalnik Filmowy: Nr 100 (2017): O świętowaniu
