Współczesne teorie „adaptation studies”. Rekonesans badań i nowe kierunki rozwoju
Robert Birkholc
beerek38@wp.plUniwersytet Warszawski (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-5192-4997
Abstrakt
W artykule zostają przybliżone argumenty nieomawianej dotychczas szerzej w polskich badaniach debaty metodologicznej toczonej w ramach współczesnych adaptation studies. Autor opisuje trzy tendencje charakterystyczne dla najnowszych teorii adaptacji: metateoretyczne próby przeramowania pojęcia adaptacji, krytykę podejścia typu medium specificity oraz otwieranie się na konteksty kulturowe, społeczne i ekonomiczne. Zdaniem autora jednym z największych wyzwań stojących przed studiami nad adaptacją jest przełamanie obowiązującego w obrębie dyscypliny podziału na badania tekstualne i kontekstualne (na który zwracała uwagę Kamilla Elliott). Kategorią, która może stanowić pomost między ujęciami formalistycznymi a kulturoznawczymi, jest pojęcie dyskursu, które nie było dotąd przedmiotem poważnej debaty w ramach dyscypliny. Posługując się przykładami polskich adaptacji z ostatnich lat, autor wskazuje na możliwe sposoby zastosowania tej kategorii w badaniach porównawczych.
Słowa kluczowe:
adaptacja filmowa, adaptation studies, formalizm, badania kulturowe, dyskurs, współczesna literatura polskaBibliografia
Andrew, D. (1984). Concepts in Film Theory. Oxford: Oxford University Press.
Google Scholar
Bal, M. (2012). Narratologia. Wprowadzenie do teorii narracji (tłum. zbiorowe). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar
Bortolotti, G. S., Hutcheon, L. (2020). O pochodzeniu adaptacji: biologiczne przemyślenia o dyskursie wierności i „sukcesu” (tłum. M. Pytko). Tekstualia, 60 (1), ss. 9-26.
DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0014.1357
Google Scholar
Casetti, F. (2005). Adaptation and Mis-adaptations: Film, Literature, and Social Discourses (tłum. A. Raengo). W: R. Stam, A. Raengo (red.), A Companion to Literature and Film (ss. 81-91). Oxford: Blackwell Publishing.
DOI: https://doi.org/10.1111/b.9780631230533.2004.00007.x
Google Scholar
Elleström, L. (2019). Rozpoznanie, konstruowanie i przekraczanie granic medialnych (tłum. F. Cieślak). Tekstualia, 58 (3), ss. 21-34.
DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0013.6421
Google Scholar
Elleström, L. (2021). The Modalities of Media II: An Expanded Model for Understanding Intermedial Relations. W: L. Elleström (red.), Beyond Media Borders, t.1: Intermedial Relations among Multimodal Media (ss. 4-91). Cham: Palgrave Macmillan.
DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-030-49679-1_1
Google Scholar
Elliott, K. (2014). Rethinking Formal-Cultural and Textual-Contextual Divides in Adaptation Studies. Literature/Film Quarterly, 42 (4), ss. 576-593.
Google Scholar
Elliott, K. (2020). Theorizing Adaptation. Oxford: Oxford University Press.
DOI: https://doi.org/10.1093/oso/9780197511176.001.0001
Google Scholar
Gaudreault, A., Marion, P. (2005). Transécriture and Narrative Mediatics: The Stakes of Intermediality (tłum. R. Stam). W: R, Stam, A. Raengo (red.), A Companion to Literature and Film (ss. 58-70). Oxford: Blackwell Publishing.
DOI: https://doi.org/10.1002/9780470999127.ch4
Google Scholar
Helman, A. (1998). Twórcza zdrada: filmowe adaptacje literatury. Poznań: Ars Nova.
Google Scholar
Hopfinger, M. (1974). Adaptacje filmowe utworów literackich. Problemy teorii i interpretacji. Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk: Ossolineum.
Google Scholar
Hutcheon, L. (2006). A Theory of Adaptation. London: Routledge.
DOI: https://doi.org/10.4324/9780203957721
Google Scholar
Kaczmarczyk, K. (2015). Narratologia transmedialna. Założenia, cele i wyzwania. Tekstualia, 43 (4), ss. 3-16.
DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0013.4249
Google Scholar
Markowski, M. P. (2009). Badania kulturowe. W: A. Burzyńska, M. P. Markowski (red.), Teorie literatury XX wieku. Podręcznik (s. 536). Kraków: Znak.
Google Scholar
Masłowska, D. (2002). Wojna polsko-ruska pod flagą biało-czerwoną. Warszawa: Lampa i Iskra Boża.
Google Scholar
McFarlane, B. (1996). Novel To Film: An Introduction to the Theory of Adaptation. Oxford: Clarendon Press Oxford.
Google Scholar
McFarlane, B. (1999). Tło, problemy i nowe propozycje (tłum. S. Sikora). Kwartalnik Filmowy, (26-27), ss. 6-31.
Google Scholar
Murray, S. (2012). The Adaptation Industry: The Cultural Economy of Contemporary Literary Adaptation. London: Routledge.
DOI: https://doi.org/10.4324/9780203807125
Google Scholar
Ślósarz, A.(2021). Film w literaturze XXI wieku. Kraków: Universitas.
Google Scholar
Wagner, G. (1975). The Novel and the Cinema. New York: Rutherford.
Google Scholar
Winckler, R. (2021). Hacking Adaptation: Updating, Porting, and Forking the Shakespearean Source Code. Adaptation, 14 (1), ss. 1-22.
DOI: https://doi.org/10.1093/adaptation/apaa026
Google Scholar
Wysłouch, S. (1994). Literatura a sztuki wizualne. Warszawa: PWN.
Google Scholar
Autorzy
Robert Birkholcbeerek38@wp.pl
Uniwersytet Warszawski Polska
https://orcid.org/0000-0002-5192-4997
Doktor nauk humanistycznych, asystent w Zakładzie Komparatystyki na Uniwersytecie Warszawskim. Zajmuje się przekładem intersemiotycznym i kategorią narracji w filmie i w literaturze. Publikował m.in. w „Kwartalniku Filmowym”, „Tekstualiach”, „Kontekstach”, „Załączniku Kulturoznawczym”, „Roczniku Komparatystycznym”, „Studia Europaea Gnesnensia”. Autor książki Podwójna perspektywa. O subiektywizacji zapośredniczonej w filmie (2019).
Statystyki
Abstract views: 560PDF downloads: 630
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Robert Birkholc
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Robert Birkholc, Narracja i fokalizacja zmysłowa w „Pod Mocnym Aniołem” Wojciecha Smarzowskiego. O adaptacji powieści Jerzego Pilcha , Kwartalnik Filmowy: Nr 111 (2020): Zmysły i afekty
- Robert Birkholc, Na postmodernistycznej autostradzie. „Urodzeni mordercy” po latach , Kwartalnik Filmowy: Nr 107 (2019): Podróż, (e)migracja, pielgrzymka
- Robert Birkholc, O języku kina inaczej , Kwartalnik Filmowy: Nr 107 (2019): Podróż, (e)migracja, pielgrzymka
- Robert Birkholc, Autorefleksyjność po polsku , Kwartalnik Filmowy: Nr 119 (2022): (Nowa) teoria filmu
- Robert Birkholc, Seweryna Kuśmierczyka podróż w głąb polskiego kina , Kwartalnik Filmowy: Nr 93-94 (2016): Kino amerykańskie