Współczesne teorie „adaptation studies”. Rekonesans badań i nowe kierunki rozwoju

Robert Birkholc

beerek38@wp.pl
Uniwersytet Warszawski (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-5192-4997

Abstrakt

W artykule zostają przybliżone argumenty nieomawianej dotychczas szerzej w polskich badaniach debaty metodologicznej toczonej w ramach współczesnych adaptation studies. Autor opisuje trzy tendencje charakterystyczne dla najnowszych teorii adaptacji: metateoretyczne próby przeramowania pojęcia adaptacji, krytykę podejścia typu medium specificity oraz otwieranie się na konteksty kulturowe, społeczne i ekonomiczne. Zdaniem autora jednym z największych wyzwań stojących przed studiami nad adaptacją jest przełamanie obowiązującego w obrębie dyscypliny podziału na badania tekstualne i kontekstualne (na który zwracała uwagę Kamilla Elliott). Kategorią, która może stanowić pomost między ujęciami formalistycznymi a kulturoznawczymi, jest pojęcie dyskursu, które nie było dotąd przedmiotem poważnej debaty w ramach dyscypliny. Posługując się przykładami polskich adaptacji z ostatnich lat, autor wskazuje na możliwe sposoby zastosowania tej kategorii w badaniach porównawczych.


Słowa kluczowe:

adaptacja filmowa, adaptation studies, formalizm, badania kulturowe, dyskurs, współczesna literatura polska

Andrew, D. (1984). Concepts in Film Theory. Oxford: Oxford University Press.
  Google Scholar

Bal, M. (2012). Narratologia. Wprowadzenie do teorii narracji (tłum. zbiorowe). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
  Google Scholar

Bortolotti, G. S., Hutcheon, L. (2020). O pochodzeniu adaptacji: biologiczne przemyślenia o dyskursie wierności i „sukcesu” (tłum. M. Pytko). Tekstualia, 60 (1), ss. 9-26.
DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0014.1357   Google Scholar

Casetti, F. (2005). Adaptation and Mis-adaptations: Film, Literature, and Social Discourses (tłum. A. Raengo). W: R. Stam, A. Raengo (red.), A Companion to Literature and Film (ss. 81-91). Oxford: Blackwell Publishing.
DOI: https://doi.org/10.1111/b.9780631230533.2004.00007.x   Google Scholar

Elleström, L. (2019). Rozpoznanie, konstruowanie i przekraczanie granic medialnych (tłum. F. Cieślak). Tekstualia, 58 (3), ss. 21-34.
DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0013.6421   Google Scholar

Elleström, L. (2021). The Modalities of Media II: An Expanded Model for Understanding Intermedial Relations. W: L. Elleström (red.), Beyond Media Borders, t.1: Intermedial Relations among Multimodal Media (ss. 4-91). Cham: Palgrave Macmillan.
DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-030-49679-1_1   Google Scholar

Elliott, K. (2014). Rethinking Formal-Cultural and Textual-Contextual Divides in Adaptation Studies. Literature/Film Quarterly, 42 (4), ss. 576-593.
  Google Scholar

Elliott, K. (2020). Theorizing Adaptation. Oxford: Oxford University Press.
DOI: https://doi.org/10.1093/oso/9780197511176.001.0001   Google Scholar

Gaudreault, A., Marion, P. (2005). Transécriture and Narrative Mediatics: The Stakes of Intermediality (tłum. R. Stam). W: R, Stam, A. Raengo (red.), A Companion to Literature and Film (ss. 58-70). Oxford: Blackwell Publishing.
DOI: https://doi.org/10.1002/9780470999127.ch4   Google Scholar

Helman, A. (1998). Twórcza zdrada: filmowe adaptacje literatury. Poznań: Ars Nova.
  Google Scholar

Hopfinger, M. (1974). Adaptacje filmowe utworów literackich. Problemy teorii i interpretacji. Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk: Ossolineum.
  Google Scholar

Hutcheon, L. (2006). A Theory of Adaptation. London: Routledge.
DOI: https://doi.org/10.4324/9780203957721   Google Scholar

Kaczmarczyk, K. (2015). Narratologia transmedialna. Założenia, cele i wyzwania. Tekstualia, 43 (4), ss. 3-16.
DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0013.4249   Google Scholar

Markowski, M. P. (2009). Badania kulturowe. W: A. Burzyńska, M. P. Markowski (red.), Teorie literatury XX wieku. Podręcznik (s. 536). Kraków: Znak.
  Google Scholar

Masłowska, D. (2002). Wojna polsko-ruska pod flagą biało-czerwoną. Warszawa: Lampa i Iskra Boża.
  Google Scholar

McFarlane, B. (1996). Novel To Film: An Introduction to the Theory of Adaptation. Oxford: Clarendon Press Oxford.
  Google Scholar

McFarlane, B. (1999). Tło, problemy i nowe propozycje (tłum. S. Sikora). Kwartalnik Filmowy, (26-27), ss. 6-31.
  Google Scholar

Murray, S. (2012). The Adaptation Industry: The Cultural Economy of Contemporary Literary Adaptation. London: Routledge.
DOI: https://doi.org/10.4324/9780203807125   Google Scholar

Ślósarz, A.(2021). Film w literaturze XXI wieku. Kraków: Universitas.
  Google Scholar

Wagner, G. (1975). The Novel and the Cinema. New York: Rutherford.
  Google Scholar

Winckler, R. (2021). Hacking Adaptation: Updating, Porting, and Forking the Shakespearean Source Code. Adaptation, 14 (1), ss. 1-22.
DOI: https://doi.org/10.1093/adaptation/apaa026   Google Scholar

Wysłouch, S. (1994). Literatura a sztuki wizualne. Warszawa: PWN.
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2022-11-02

Cited By / Share

Birkholc, R. (2022) „Współczesne teorie «adaptation studies». Rekonesans badań i nowe kierunki rozwoju”, Kwartalnik Filmowy, (119), s. 56–76. doi: 10.36744/kf.1255.

Autorzy

Robert Birkholc 
beerek38@wp.pl
Uniwersytet Warszawski Polska
https://orcid.org/0000-0002-5192-4997

Doktor nauk humanistycznych, asystent w Zakładzie Komparatystyki na Uniwersytecie Warszawskim. Zajmuje się przekładem intersemiotycznym i kategorią narracji w filmie i w literaturze. Publikował m.in. w „Kwartalniku Filmowym”, „Tekstualiach”, „Kontekstach”, „Załączniku Kulturoznawczym”, „Roczniku Komparatystycznym”, „Studia Europaea Gnesnensia”. Autor książki Podwójna perspektywa. O subiektywizacji zapośredniczonej w filmie (2019).



Statystyki

Abstract views: 560
PDF downloads: 630


Licencja

Prawa autorskie (c) 2022 Robert Birkholc

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.

W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.