Narracja i fokalizacja zmysłowa w „Pod Mocnym Aniołem” Wojciecha Smarzowskiego. O adaptacji powieści Jerzego Pilcha

Robert Birkholc

beerek38@wp.pl
Uniwersytet Warszawski (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-5192-4997

Abstrakt

Autor próbuje dowieść funkcjonalności podziału na narrację i fokalizację zmysłową, analizując film Pod Mocnym Aniołem (2014) Wojciecha Smarzowskiego oparty na powieści Jerzego Pilcha. Przeszczepiona z literaturoznawstwa kategoria fokalizacji zmysłowej odnosi się do zmysłowych, cielesnych doznań bohaterów uobecnianych w narracji filmowej. Posługując się kategoriami narratologicznymi, autor zestawia narrację i fokalizację w powieści Pilcha z narracją i fokalizacją zmysłową w adaptacji Smarzowskiego. Podczas gdy Pilch tworzy autotematyczną opowieść o pisaniu, w filmie narracja w całości jest podporządkowana doznaniom cielesnym głównego bohatera, a nie jego aktywności narracyjnej. Artykuł zawiera charakterystykę technik audiowizualnych służących kreacji fokalizacji zmysłowej w filmie. Autor pokazuje, jak zmiana medium oraz reinterpretacja tekstu oryginalnego doprowadziły do zupełnie odmiennego przedstawiania doświadczeń cielesnych bohatera.


Słowa kluczowe:

narracja, fokalizacja zmysłowa, Wojciech Smarzowski, alkoholizm w kinie, doświadczenia cielesne

[db]. (2013, 15 maja). Alkoholizm w odważnej wizji Smarzowskiego. Culture.pl. https://culture.pl/pl/artykul/alkoholizm-w-odwaznej-wizji-smarzowskiego
  Google Scholar

Bachtin, M. (1970). Problemy poetyki Dostojewskiego (tłum. N. Modzelewska). Warszawa: PIW.
  Google Scholar

Bal, M. (2012). Narratologia. Wprowadzenie do teorii narracji (tłum. zbiorowe). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
  Google Scholar

Birkholc, R. (2019). Podwójna perspektywa. O subiektywizacji zapośredniczonej w filmie. Kraków: Universitas.
  Google Scholar

Czermińska, M. (2000). Autobiograficzny trójkąt. Świadectwo, wyznanie i wyzwanie. Kraków: Universitas.
  Google Scholar

Deleyto, C. (1991). Focalisation in Film Narrative. Atlantis, 13 (1-2), ss. 159-177.
  Google Scholar

Denzin, N. K. (2004). Hollywood Shot by Shot. Alcoholism in American Cinema. New Jersey: Routledge.
  Google Scholar

Elsaesser, T. (2018). Kino gier umysłowych (tłum. M. Przylipiak). W: T. Elsaesser, Kino. Maszyna myślenia. Refleksje nad kinem epoki cyfrowej (tłum. zbiorowe), Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
  Google Scholar

Elsaesser, T., Hagener, M. (2015). Teoria filmu: Wprowadzenie przez zmysły (tłum. K. Wojnowski). Kraków: Universitas.
  Google Scholar

Genette, G. (1980). Narrative Discourse. An Essay in Method (tłum. J. E. Lewin). New York: Cornell University Press.
  Google Scholar

Gieroń, A. (2014, 22 stycznia). Mocne kino w „Pod Mocnym Aniołem”. biznesistyl.pl. https://www.biznesistyl.pl/kultura/teatr-i-kino/1718_mocne-kino-w-pod-mocnym-aniolem.html
  Google Scholar

Hven, S. (2017). Cinema and Narrative Complexity: Embodying the Fabula. Amsterdam: Amsterdam University Press.
DOI: https://doi.org/10.1515/9789048530250   Google Scholar

Kafka, F. (1969). Dzienniki (1910-1923) (tłum. J. Werter). Kraków: Wydawnictwo Literackie.
  Google Scholar

Kristeva, J. (2007). Potęga obrzydzenia. Esej o wstręcie (tłum. M. Falski). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
  Google Scholar

Kuśmierczyk, S. (2000). Wstęga Möbiusa jako czasoprzestrzeń dzieła filmowego. Na przykładzie Pętli Wojciecha Hasa i Zabicia ciotki Grzegorza Królikiewicza. Kwartalnik Filmowy, (29-30), ss. 19-39.
  Google Scholar

Kasperska, K. (2014, 14 stycznia). „Pod Mocnym Aniołem’’: Wywiad z Wojciechem Smarzowskim – Film zrobiłem na ostro – powinien dawać w beret. WP.PL. https://film.wp.pl/pod-mocnym-aniolem-wywiad-z-wojciechem-smarzowskim-film-zrobilem-na-ostro-powinien-dawac-w-beret-6022769435853441a
  Google Scholar

Kwiatkowska, P. (2011). Somatografia. Ciało w obrazie filmowym. Kraków: Korporacja Ha!art.
  Google Scholar

Lejeune, P. (2007). Wariacje na temat pewnego paktu. O autobiografii (red. R. Lubas-Bartoszyńska, tłum. zbiorowe). Kraków: Universitas.
  Google Scholar

Levin, J. (1995). Introduction to Alcoholism Counseling: A Bio-psycho-social Approach. New York: Taylor & Francis.
  Google Scholar

Marks, L. (2000). The Skin of Film: Intercultural Cinema, Embodiment and the Senses. London: Duke University Press.
  Google Scholar

Maciejewski, Ł. (2014, 10 stycznia). „Pod Mocnym Aniołem”. Wódko, pozwól żyć. Stopklatka.pl. https://archiwum.stopklatka.pl/artykul/pod-mocnym-aniolem-wodko-pozwol-zyc
  Google Scholar

Marszałkowska, M. (2014, 1 lutego). Fizjologia choroby. polonia.sk. http://www.polonia.sk/2014/02/01/fizjologia-choroby/
  Google Scholar

Michera, W. (2010). Piękna jako bestia. Przyczynek do teorii obrazu. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
  Google Scholar

Miczka, T. (1990). Cielesny aspekt podmiotowości w kinie. W: A. Gwóźdź (red.), Kino: ciało – gest – ruch, Wrocław: Wiedza o Kulturze.
  Google Scholar

Pilch, J. (2000). Pod Mocnym Aniołem. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
  Google Scholar

Piotrowicz, P. (2014, 10 stycznia). Wojciech Smarzowski: mało ambitny i niezdolny – wywiad. Onet.pl. https://wiadomosci.onet.pl/wojciech-smarzowski-malo-ambitny-i-niezdolny-wywiad/wgqj0
  Google Scholar

Punday, D. (2003). Narrative Bodies: Toward a Corporeal Narratology. New York: Palgrave Macmillan.
DOI: https://doi.org/10.1057/9781403981653   Google Scholar

Rembowska-Płuciennik, M. (2012). Poetyka intersubiektywności. Kognitywistyczna teoria narracji a proza XX wieku. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
  Google Scholar

Rosner, K. (1999). Narracja jako struktura rozumienia. Teksty Drugie, 3 (56), ss. 7-15.
  Google Scholar

Rychcik, M. (2019). Kręcone siekierą. 9 seansów Smarzowskiego [e-book], Warszawa: Axis Mundi.
  Google Scholar

Shusterman, R. (2010). Świadomość ciała: dociekania z zakresu somaestetyki (red. K. Wilkoszewska, tłum. W. Małecki, S. Stankiewicz). Kraków: Universitas.
  Google Scholar

Sobchack, V. (2004). Carnal Thoughts: Embodiment and Moving Image Culture. Berkeley – Los Angeles: University of California Press.
DOI: https://doi.org/10.1525/9780520937826   Google Scholar

Stam, R., Burgoyne, R., Flitterman-Lewis, S. (1992). New Vocabularies In Film Semiotic. London: Routledge.
  Google Scholar

Szczekała, B. (2018). Mind-game films. Gry z narracją i widzem. Łódź: Narodowe Centrum Kultury Filmowej.
  Google Scholar

Taïeb, O., Révah-Lévy, A., Moro, M. R., Baube, T. (2008). Is Ricoeur’s Notion of Narrative Identity Useful in Understanding Recovery in Drug Addicts? Qualitative Health Research, 18 (7), ss. 990-1000. https://doi:10.1177/1049732308318041
DOI: https://doi.org/10.1177/1049732308318041   Google Scholar

Todorov, T. (1984). Poetyka (tłum. M. R. Mayenowa). Warszawa: Wiedza Powszechna.
  Google Scholar

Uniłowski, K. (2017). Pisarz jako gwiazdor. Przypadek Jerzego Pilcha. W: A. Werner (red.), T. Żukowski (red.), Obraz literatury w komunikacji społecznej po roku ’89. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, Stowarzyszenie Pro Cultura Literaria.
  Google Scholar

Zimna, J. (2006). Podmiot jako symptom. Tekstualia, 3 (6), ss. 157-171.
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2020-11-13

Cited By / Share

Birkholc, R. (2020) „Narracja i fokalizacja zmysłowa w «Pod Mocnym Aniołem» Wojciecha Smarzowskiego. O adaptacji powieści Jerzego Pilcha”, Kwartalnik Filmowy, (111), s. 123–144. doi: 10.36744/kf.386.

Autorzy

Robert Birkholc 
beerek38@wp.pl
Uniwersytet Warszawski Polska
https://orcid.org/0000-0002-5192-4997

Doktor nauk humanistycznych, asystent w Zakładzie Komparatystyki na Uniwersytecie Warszawskim. Zajmuje się przekładem intersemiotycznym i kategorią narracji w filmie i w literaturze. Publikował m.in w "Kwartalniku Filmowym", "Tekstualiach", "Kontekstach", "Załączniku Kulturoznawczym", "Roczniku Komparatystycznym", "Studia Europaea Gnesnensia". Autor książki Podwójna perspektywa. O subiektywizacji zapośredniczonej w filmie (2019).



Statystyki

Abstract views: 675
PDF downloads: 433


Licencja

Prawa autorskie (c) 2020 Robert Birkholc

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.

W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.