Narracja i fokalizacja zmysłowa w „Pod Mocnym Aniołem” Wojciecha Smarzowskiego. O adaptacji powieści Jerzego Pilcha
Robert Birkholc
beerek38@wp.plUniwersytet Warszawski (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-5192-4997
Abstrakt
Autor próbuje dowieść funkcjonalności podziału na narrację i fokalizację zmysłową, analizując film Pod Mocnym Aniołem (2014) Wojciecha Smarzowskiego oparty na powieści Jerzego Pilcha. Przeszczepiona z literaturoznawstwa kategoria fokalizacji zmysłowej odnosi się do zmysłowych, cielesnych doznań bohaterów uobecnianych w narracji filmowej. Posługując się kategoriami narratologicznymi, autor zestawia narrację i fokalizację w powieści Pilcha z narracją i fokalizacją zmysłową w adaptacji Smarzowskiego. Podczas gdy Pilch tworzy autotematyczną opowieść o pisaniu, w filmie narracja w całości jest podporządkowana doznaniom cielesnym głównego bohatera, a nie jego aktywności narracyjnej. Artykuł zawiera charakterystykę technik audiowizualnych służących kreacji fokalizacji zmysłowej w filmie. Autor pokazuje, jak zmiana medium oraz reinterpretacja tekstu oryginalnego doprowadziły do zupełnie odmiennego przedstawiania doświadczeń cielesnych bohatera.
Słowa kluczowe:
narracja, fokalizacja zmysłowa, Wojciech Smarzowski, alkoholizm w kinie, doświadczenia cielesneBibliografia
[db]. (2013, 15 maja). Alkoholizm w odważnej wizji Smarzowskiego. Culture.pl. https://culture.pl/pl/artykul/alkoholizm-w-odwaznej-wizji-smarzowskiego
Google Scholar
Bachtin, M. (1970). Problemy poetyki Dostojewskiego (tłum. N. Modzelewska). Warszawa: PIW.
Google Scholar
Bal, M. (2012). Narratologia. Wprowadzenie do teorii narracji (tłum. zbiorowe). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar
Birkholc, R. (2019). Podwójna perspektywa. O subiektywizacji zapośredniczonej w filmie. Kraków: Universitas.
Google Scholar
Czermińska, M. (2000). Autobiograficzny trójkąt. Świadectwo, wyznanie i wyzwanie. Kraków: Universitas.
Google Scholar
Deleyto, C. (1991). Focalisation in Film Narrative. Atlantis, 13 (1-2), ss. 159-177.
Google Scholar
Denzin, N. K. (2004). Hollywood Shot by Shot. Alcoholism in American Cinema. New Jersey: Routledge.
Google Scholar
Elsaesser, T. (2018). Kino gier umysłowych (tłum. M. Przylipiak). W: T. Elsaesser, Kino. Maszyna myślenia. Refleksje nad kinem epoki cyfrowej (tłum. zbiorowe), Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Google Scholar
Elsaesser, T., Hagener, M. (2015). Teoria filmu: Wprowadzenie przez zmysły (tłum. K. Wojnowski). Kraków: Universitas.
Google Scholar
Genette, G. (1980). Narrative Discourse. An Essay in Method (tłum. J. E. Lewin). New York: Cornell University Press.
Google Scholar
Gieroń, A. (2014, 22 stycznia). Mocne kino w „Pod Mocnym Aniołem”. biznesistyl.pl. https://www.biznesistyl.pl/kultura/teatr-i-kino/1718_mocne-kino-w-pod-mocnym-aniolem.html
Google Scholar
Hven, S. (2017). Cinema and Narrative Complexity: Embodying the Fabula. Amsterdam: Amsterdam University Press.
DOI: https://doi.org/10.1515/9789048530250
Google Scholar
Kafka, F. (1969). Dzienniki (1910-1923) (tłum. J. Werter). Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Google Scholar
Kristeva, J. (2007). Potęga obrzydzenia. Esej o wstręcie (tłum. M. Falski). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar
Kuśmierczyk, S. (2000). Wstęga Möbiusa jako czasoprzestrzeń dzieła filmowego. Na przykładzie Pętli Wojciecha Hasa i Zabicia ciotki Grzegorza Królikiewicza. Kwartalnik Filmowy, (29-30), ss. 19-39.
Google Scholar
Kasperska, K. (2014, 14 stycznia). „Pod Mocnym Aniołem’’: Wywiad z Wojciechem Smarzowskim – Film zrobiłem na ostro – powinien dawać w beret. WP.PL. https://film.wp.pl/pod-mocnym-aniolem-wywiad-z-wojciechem-smarzowskim-film-zrobilem-na-ostro-powinien-dawac-w-beret-6022769435853441a
Google Scholar
Kwiatkowska, P. (2011). Somatografia. Ciało w obrazie filmowym. Kraków: Korporacja Ha!art.
Google Scholar
Lejeune, P. (2007). Wariacje na temat pewnego paktu. O autobiografii (red. R. Lubas-Bartoszyńska, tłum. zbiorowe). Kraków: Universitas.
Google Scholar
Levin, J. (1995). Introduction to Alcoholism Counseling: A Bio-psycho-social Approach. New York: Taylor & Francis.
Google Scholar
Marks, L. (2000). The Skin of Film: Intercultural Cinema, Embodiment and the Senses. London: Duke University Press.
Google Scholar
Maciejewski, Ł. (2014, 10 stycznia). „Pod Mocnym Aniołem”. Wódko, pozwól żyć. Stopklatka.pl. https://archiwum.stopklatka.pl/artykul/pod-mocnym-aniolem-wodko-pozwol-zyc
Google Scholar
Marszałkowska, M. (2014, 1 lutego). Fizjologia choroby. polonia.sk. http://www.polonia.sk/2014/02/01/fizjologia-choroby/
Google Scholar
Michera, W. (2010). Piękna jako bestia. Przyczynek do teorii obrazu. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Google Scholar
Miczka, T. (1990). Cielesny aspekt podmiotowości w kinie. W: A. Gwóźdź (red.), Kino: ciało – gest – ruch, Wrocław: Wiedza o Kulturze.
Google Scholar
Pilch, J. (2000). Pod Mocnym Aniołem. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Google Scholar
Piotrowicz, P. (2014, 10 stycznia). Wojciech Smarzowski: mało ambitny i niezdolny – wywiad. Onet.pl. https://wiadomosci.onet.pl/wojciech-smarzowski-malo-ambitny-i-niezdolny-wywiad/wgqj0
Google Scholar
Punday, D. (2003). Narrative Bodies: Toward a Corporeal Narratology. New York: Palgrave Macmillan.
DOI: https://doi.org/10.1057/9781403981653
Google Scholar
Rembowska-Płuciennik, M. (2012). Poetyka intersubiektywności. Kognitywistyczna teoria narracji a proza XX wieku. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Google Scholar
Rosner, K. (1999). Narracja jako struktura rozumienia. Teksty Drugie, 3 (56), ss. 7-15.
Google Scholar
Rychcik, M. (2019). Kręcone siekierą. 9 seansów Smarzowskiego [e-book], Warszawa: Axis Mundi.
Google Scholar
Shusterman, R. (2010). Świadomość ciała: dociekania z zakresu somaestetyki (red. K. Wilkoszewska, tłum. W. Małecki, S. Stankiewicz). Kraków: Universitas.
Google Scholar
Sobchack, V. (2004). Carnal Thoughts: Embodiment and Moving Image Culture. Berkeley – Los Angeles: University of California Press.
DOI: https://doi.org/10.1525/9780520937826
Google Scholar
Stam, R., Burgoyne, R., Flitterman-Lewis, S. (1992). New Vocabularies In Film Semiotic. London: Routledge.
Google Scholar
Szczekała, B. (2018). Mind-game films. Gry z narracją i widzem. Łódź: Narodowe Centrum Kultury Filmowej.
Google Scholar
Taïeb, O., Révah-Lévy, A., Moro, M. R., Baube, T. (2008). Is Ricoeur’s Notion of Narrative Identity Useful in Understanding Recovery in Drug Addicts? Qualitative Health Research, 18 (7), ss. 990-1000. https://doi:10.1177/1049732308318041
DOI: https://doi.org/10.1177/1049732308318041
Google Scholar
Todorov, T. (1984). Poetyka (tłum. M. R. Mayenowa). Warszawa: Wiedza Powszechna.
Google Scholar
Uniłowski, K. (2017). Pisarz jako gwiazdor. Przypadek Jerzego Pilcha. W: A. Werner (red.), T. Żukowski (red.), Obraz literatury w komunikacji społecznej po roku ’89. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, Stowarzyszenie Pro Cultura Literaria.
Google Scholar
Zimna, J. (2006). Podmiot jako symptom. Tekstualia, 3 (6), ss. 157-171.
Google Scholar
Autorzy
Robert Birkholcbeerek38@wp.pl
Uniwersytet Warszawski Polska
https://orcid.org/0000-0002-5192-4997
Doktor nauk humanistycznych, asystent w Zakładzie Komparatystyki na Uniwersytecie Warszawskim. Zajmuje się przekładem intersemiotycznym i kategorią narracji w filmie i w literaturze. Publikował m.in w "Kwartalniku Filmowym", "Tekstualiach", "Kontekstach", "Załączniku Kulturoznawczym", "Roczniku Komparatystycznym", "Studia Europaea Gnesnensia". Autor książki Podwójna perspektywa. O subiektywizacji zapośredniczonej w filmie (2019).
Statystyki
Abstract views: 675PDF downloads: 433
Licencja
Prawa autorskie (c) 2020 Robert Birkholc
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Robert Birkholc, Współczesne teorie „adaptation studies”. Rekonesans badań i nowe kierunki rozwoju , Kwartalnik Filmowy: Nr 119 (2022): (Nowa) teoria filmu
- Robert Birkholc, Na postmodernistycznej autostradzie. „Urodzeni mordercy” po latach , Kwartalnik Filmowy: Nr 107 (2019): Podróż, (e)migracja, pielgrzymka
- Robert Birkholc, O języku kina inaczej , Kwartalnik Filmowy: Nr 107 (2019): Podróż, (e)migracja, pielgrzymka
- Robert Birkholc, Autorefleksyjność po polsku , Kwartalnik Filmowy: Nr 119 (2022): (Nowa) teoria filmu
- Robert Birkholc, Seweryna Kuśmierczyka podróż w głąb polskiego kina , Kwartalnik Filmowy: Nr 93-94 (2016): Kino amerykańskie