Na postmodernistycznej autostradzie. „Urodzeni mordercy” po latach
Robert Birkholc
beerek38@wp.plUniwersytet Warszawski (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-5192-4997
Abstrakt
Artykuł został poświęcony zabiegom narracyjnym zastosowanym przez Olivera Stone’a w Urodzonych mordercach (1994). Autor opisuje, w jaki sposób Stone podważa konwencję tradycyjnego kina drogi oraz schemat podróży inicjacyjnej. Ponadto Birkholc stawia tezę, że pełna intertekstualnych, stylistycznych i gatunkowych nawiązań narracja filmu jest motywowana subiektywnie „wrażliwością” bohaterów, która została ukształtowana przez neotelewizję. Stone posługuje się przy tym bardzo szczególną formą fokalizacji, uwydatniającą medialne zapośredniczenia świadomości postaci i – co za tym idzie – kwestionującą obraz wolnego oraz niezależnego podmiotu. Pełna sprzeczności strategia twórcy, próbującego opisać fundamentalne przemiany kulturowo-społeczne, sprawia, że Urodzeni mordercy są wyjątkowo intrygującym zapisem ambiwalentnego doświadczenia kultury amerykańskiej w dobie neotelewizji.
Słowa kluczowe:
Oliver Stone, kino amerykańskie, kino drogi, fokalizacja, neotelewizjaBibliografia
Bal, Mieke, Narratologia. Wprowadzenie do teorii narracji. przekład zbiorowy, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2012.
Google Scholar
Baudrillard, Jean. Ameryka. przeł. R. Lis, Warszawa: sic!, 2011.
Google Scholar
Birkholc, Robert. Podwójna perspektywa. O subiektywizacji zapośredniczonej w filmie. Kraków: Universitas, 2019.
Google Scholar
Campbell, Joseph. Bohater o tysiącu twarzy. przeł. A. Jankowski, Poznań: Zysk i S-ka, 1997.
Google Scholar
Casetti, Francesco; Odin, Roger. Od paleo- do neotelewizji. tłum. I. Ostaszewska, [w:] Po kinie? Audiowizualność w epoce przekaźników elektronicznych, red. A. Gwóźdź, Kraków: Universitas, 1994.
Google Scholar
Cirlot, Juan-Eduardo. Słownik symboli, tłum. I. Kania, Kraków: Znak, 2000.
Google Scholar
Cohan, Steven; Hark, Ina Rae. Introduction, [w:] The Road Movie Book. pod red. S. Cohana, I.R. Hark, Londyn/Nowy Jork: Routledge, 1997.
Google Scholar
Derrida, Jacques. Farmakon. przeł. K. Matuszewski, [w:] idem. Pismo filozofii. wyb. i przedm. B. Banasiak, Kraków: inter esse, 1993.
Google Scholar
Eliade, Mircea. Szamanizm i archaiczne techniki ekstazy. przeł. K. Kocjan, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011.
Google Scholar
Genette, Gérard, Narrative Discourse. An Essay in Method. tłum. Jane E. Lewin, Nowy Jork: Cornell University Press, 1980.
Google Scholar
Giddens, Anthony. Nowoczesność i tożsamość. przeł. A. Szulżycka, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012.
Google Scholar
Gwóźdź, Andrzej. Widz w tele-kinie. [w:] „Kultura Współczesna” 1994, nr 2.
Google Scholar
Klejsa, Konrad. Filmowe oblicza kontestacji: kino Stanów Zjednoczonych i Europy Zachodniej wobec kultury protestu przełomu lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych. Warszawa: Trio, 2008.
Google Scholar
Laderman, David. Driving Visions - Exploring the Road Movie. Austin: University of Texas Press, 2002.
DOI: https://doi.org/10.7560/747319
Google Scholar
Leong, Ian; Sell, Mike; Thomas, Kelly. Mad Love, Mobile Homes, and Dysfunctional Dicks. On the Road with Bonnie and Clyde, [w:] The Road Movie Book. pod red. S. Cohan, I.R. Hark, Londyn/Nowy Jork: Routledge, 1997.
Google Scholar
Manovich, Lev. Język nowych mediów. przeł. P. Cypryański, Warszawa: Wydaw. Akad. i Profesjonalne, 2006.
Google Scholar
Pizzello, Stephen, 'Natural Born Killers' Blasts Big Screen with Both Barrels. „American Cinematographer” 1994, nr 11 (75).
Google Scholar
Ryan, Michael; Kellner Douglas. Camera Politica: The Politics and Ideology of Contemporary Hollywood Cinema. Indiana: Indiana University Press, 1990.
Google Scholar
Schmid, David. Natural Born Celebrities. Serial Killers in American Culture. Chicago/Londyn: University of Chicago Press, 2006.
DOI: https://doi.org/10.7208/chicago/9780226738703.001.0001
Google Scholar
Thanouli, Eleftheria, Post-classical Cinema. An International Poetics of Film Narration. Londyn: Wallflower Press, 2009.
Google Scholar
Vogler, Christopher. Podróż autora. Struktury mityczne dla scenarzystów i pisarzy. przeł. K. Kosińska, Wojciech Marzec: Warszawa 2010.
Google Scholar
Autorzy
Robert Birkholcbeerek38@wp.pl
Uniwersytet Warszawski Polska
https://orcid.org/0000-0002-5192-4997
Doktor nauk humanistycznych, pracownik Zakładu Komparatystyki Instytutu Literatury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego. Zajmuje się narratologią i komparatystyką intersemiotyczną. Publikował m.in. w „Roczniku Komparatystycznym”, „Kontekstach”, „Kwartalniku Filmowym”, „Studia Europaea Gnesnensia”, „Załączniku Kulturoznawczym”, „Kinie”, „Magazynie Filmowym SFP” oraz w serwisie internetowym Culture.pl. Współpracuje z projektem Edukacja Filmowa, w ramach którego pisze recenzje i analizy filmoznawcze dla nauczycieli. Autor książki Podwójna perspektywa. O subiektywizacji zapośredniczonej w filmie (2019), a także artykułów w pracach zbiorowych. Researcher w projekcie „Narra – narzędzie kompleksowo wspierające proces tworzenia fabuły w grach wideo”. Członek Zespołu Badań nad Filmem w Instytucie Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego.
Statystyki
Abstract views: 362PDF downloads: 480
Licencja
Prawa autorskie (c) 2019 Robert Birkholc
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Robert Birkholc, Narracja i fokalizacja zmysłowa w „Pod Mocnym Aniołem” Wojciecha Smarzowskiego. O adaptacji powieści Jerzego Pilcha , Kwartalnik Filmowy: Nr 111 (2020): Zmysły i afekty
- Robert Birkholc, Współczesne teorie „adaptation studies”. Rekonesans badań i nowe kierunki rozwoju , Kwartalnik Filmowy: Nr 119 (2022): (Nowa) teoria filmu
- Robert Birkholc, O języku kina inaczej , Kwartalnik Filmowy: Nr 107 (2019): Podróż, (e)migracja, pielgrzymka
- Robert Birkholc, Autorefleksyjność po polsku , Kwartalnik Filmowy: Nr 119 (2022): (Nowa) teoria filmu
- Robert Birkholc, Seweryna Kuśmierczyka podróż w głąb polskiego kina , Kwartalnik Filmowy: Nr 93-94 (2016): Kino amerykańskie
