“Ida”, Loss and Shame
Abstract
The problem of shame is at the centre of the debate surrounding Ida (2013) by Paweł Pawlikowski. Two discourses on the policy of shame collide with each other in the de- bate - the emancipatory one and the ethno-nationalistic one. According to the first, characteristic of the left and liberals, Pawlikowski’s film does not embarrass the Poles enough; on the other hand, right-wing critics argued that the work is distorting history to drive us, Poles, into shame, although there is no reason for them to be ashamed. The film itself - although it raises the problem of shame - focuses mainly on the affect of sadness. Jagielski makes the object of his interest the way in which the film, referring to the aesthetics of films of the Polish School, produces such negative feelings as loss or absence. He places Ida in the framework of the cinema of a mood, in order to think through the position of the viewer in relation to the images displayed on the screen. The film first invites us to establish an empathetic connection with the heroines saved from the Holocaust, and then lets us collide with the radical emptiness left after their loss.
Keywords:
affect theory, Paweł Pawlikowski, Polish cinemaReferences
Ahmed, Sara. „Wstyd w obliczu innych.” trans. Jakub Misun. Teksty Drugie 4 (2016): 194-212.
DOI: https://doi.org/10.18318/td.2016.4.13
Google Scholar
Baer, Ulrich. „Umiejscowić pamięć: współczesna fotografia, Holokaust i tradycja pejzażu.” trans. Roma Sendyka. In: Pamięć i afekty, edited by Zofia Budrewicz, Roma Sendyka, Ryszard Nycz, 245-283. Warszawa: Wyd. IBL, 2014.
Google Scholar
Benjamin, Walter. „Dzieło sztuki w dobie reprodukcji technicznej.” trans. Janusz Sikorski. In: Anioł historii, 201-238. Poznań: Wyd. Poznańskie, 1996.
Google Scholar
Bennett, Jill. „Wnętrza, zewnętrza: trauma, afekt i sztuka.” trans. Anna Kowalcze-Pawlik, Tomasz Bilczewski. In: Pamięć i afekty, edited by Zofia Budrewicz, Roma Sendyka, Ryszard Nycz, 145-179. Warszawa: Wyd. IBL, 2014.
Google Scholar
Berlant, Lauren. Cruel Optimism. Durham: Duke University Press, 2011.
DOI: https://doi.org/10.1515/9780822394716
Google Scholar
Cheshire, Godfrey. „Ida.” May 2, 2014, https://www.rogerebert.com/reviews/ida-2014.
Google Scholar
Coates, Paul. „Twarze i „twarzowość”.” trans. Zofia Ziemann. Kwartalnik Filmowy 83-84 (2013): 6-35.
Google Scholar
Datner, Helena, Agnieszka Graff. „My, komisarki od kultury.” Gazeta Wyborcza 264 (2013): 17.
Google Scholar
Deleuze, Gilles. Kino: 1. Obraz-ruch, 2. Obraz-czas. trans. Janusz Margański. Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 2010.
Google Scholar
Doty, Alexander. „Introduction: There’s Something about Mary.”, Camera Obscura 22 (2007): 1-9.
DOI: https://doi.org/10.1215/02705346-2007-001
Google Scholar
Dunin, Kinga. „Okrutnie dobre siostry.” Krytyka Polityczna, December 20, 2014, http://krytykapolityczna.pl/felietony/kinga-dunin/okrutnie-dobre-siostry/2014.
Google Scholar
„Dyskusja o filmie „Ida” w Żydowskim Instytucie Historycznym.” https://www.youtube.com/watch?v=rR_4Vh_VEQM.
Google Scholar
Eng David L. and David Kazanjian. “Introduction: Mourning Remains.” In: Loss. The Politics of Mourning, edited by David L. Eng, David Kazanjian, 1-25. Berkeley-Los Angeles-California: University of California Press, 2003.
DOI: https://doi.org/10.1525/9780520936270
Google Scholar
Fidelis, Małgorzata. „Młodość, nowoczesność i świat. Polska młodzież u progu „długich lat 60.”.” In: W poszukiwaniu polskiej Nowej Fali, edited by Andrzej Gwóźdź, Margarete Wach, 13-41. Warszawa-Kraków: Narodowe Centrum Kultury, Universitas, 2017.
Google Scholar
Forecki, Piotr. „Legenda o Wandzie, co zastąpiła Niemca.” Krytyka Polityczna, November 8, 2013, http://krytykapolityczna.pl/kultura/film/legenda-o-wandzie-co-zastapila-niemca/2013.
Google Scholar
Freud, Sigmund. „Ego i id.” trans. Jerzy Prokopiuk. In: Poza zasadą przyjemności, 59-92. Warszawa: PWN, 1975.
Google Scholar
Freud, Sigmund. „Żałoba i melancholia.” trans. Robert Reszke. In: Psychologia nieświadomości, 145-159. Warszawa: Wyd. KR, 2009.
Google Scholar
Gorlewska, Paulina. “Erudyta, outsider, nieprzewidywalny.” Kino 6 (2018): 26-30.
Google Scholar
Graff, Agnieszka. „Ida – subtelność i polityka.” Krytyka Polityczna, November 1, 2013, http://krytykapolityczna.pl/kultura//film/graff-ida-subtelnosc-i-polityka/2013.
Google Scholar
Holland, Agnieszka. „Jak awansowałam na estetkę.” Krytyka Polityczna (Dziennik Opinii) 69 (2015), http://krytykapolityczna.pl/kultura/holland-jak-awansowalam-na-estetke.
Google Scholar
Irzykowski, Karol. Dziesiąta Muza. Zagadnienia estetyczne kina. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1977.
Google Scholar
Kristeva, Julia. Czarne słońce. Depresja i melancholia. trans. Michał Paweł Markowski, Remigiusz Ryziński. Kraków: Universitas, 2007.
Google Scholar
Lane, Anthony. „Road Trips.” The New Yorker, May 12, 2014, https://www.newyorker.com/magazine/2014/05/12/road-trips-3.
Google Scholar
Leder, Andrzej. „Nadpalone.” Krytyka Polityczna (Dziennik Opinii) 76 (2015), http://krytykapolityczna.pl/kultura/film/leder-o-idzie-nadpalone.
Google Scholar
Leder, Andrzej. Prześniona rewolucja. Ćwiczenie z logiki historycznej. Warszawa: Wyd. Krytyki Politycznej, 2014.
Google Scholar
Łysak, Tomasz. Od kroniki do filmu posttraumatycznego – filmy dokumentalne o Zagładzie. Warszawa: Wyd. IBL, 2016.
Google Scholar
Madej, Alina. „Fotogenia.” In: Słownik pojęć filmowych, edited by Alicja Helman, 117-134. Kraków: Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1998.
Google Scholar
Majmurek, Jakub. „Sennik polski (spór o Idę).” Krytyka Polityczna, March 1, 2015, http://krytykapolityczna.pl/kultura/film/majmurek-sennik-polski-spor-o-ide/2015.
Google Scholar
Masłoń, Krzysztof. „We mgle zginęło Portofino…” Do rzeczy 6 (2015): 44-46.
DOI: https://doi.org/10.1016/j.achaem.2015.07.341
Google Scholar
Mroz, Matilda. “Framing loss and figuring grief in Paweł Pawlikowski’s Ida.” Screening the Past 41 (2016), http://www.screeningthepast.com/2016/10/framing-loss-and-figuring-grief-in-pawel-pawlikowskis-ida.
Google Scholar
Musiał, Maciej. „Historia Idy, czyli zbawienie zamiast żałoby.” http://psychoanaliza.org.pl/?p=536.
Google Scholar
Niziołek, Grzegorz. Polski teatr Zagłady. Warszawa: Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, Wyd. Krytyki Politycznej, 2013.
Google Scholar
Ostrowska, Elżbieta. „Kazimierz Kutz – kino ironicznego dystansu.” In: Kino polskie w trzynastu sekwencjach, edited by Ewelina Nurczyńska-Fidelska, 63-77. Kraków: Rabid, 2005.
Google Scholar
Pawlicki, Maciej. „Nienawiść zamiast strachu.” W Sieci 9 (2015): 36-37.
Google Scholar
Plantinga, Carl. “Art Moods and Human Moods in Narrative Cinema.” New Literary History (43) 2012: 455-475.
DOI: https://doi.org/10.1353/nlh.2012.0025
Google Scholar
Podsiadło, Magdalena. „Filmy nawiedzone, czyli kobiety władzy i demony.” Kultura i historia 33 (2018): 160-174, http://www.kulturaihistoria.umcs.lublin.pl/wp-content/uploads/2018/08/15Magdalena-Podsiad%C5%82o-Filmy-nawiedzone-czyli-kobiety-w%C5%82adzy-i-demony-Obco%C5%9B%C4%87-nie-z-tej-ziemi.pdf.
Google Scholar
Rojek, Zofia. „Ida pełna antysemickich stereotypów? Krytyka najnowszego filmu Pawlikowskiego.” Na temat, November 5, 2013, https://natemat.pl/80843,ida-pelna-antysemickich-stereotypow.
Google Scholar
Sinnerbrink, Robert. “Historical Moods in Film.” Screening the Past 41 (2016), http://www.screeningthepast.com/2016/10/historical-moods-in-film/#_ednref10.
Google Scholar
Sinnerbrink, Robert. “Stimmung: exploring the aesthetics of mood.” Screen 53 (2012): 148-163.
DOI: https://doi.org/10.1093/screen/hjs007
Google Scholar
Smith, Greg M. Film Structure and the Emotion System. Cambridge: Cambridge University Press, 2003.
DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511497759
Google Scholar
Smoliński, Sebastian. „Martwa natura, czyli polska historia według Idy.” Krytyka Polityczna, February 22, 2015, http://krytykapolityczna.pl/kultura/film/martwa-natura-czyli-polska-historia-wedlug-idy/2015.
Google Scholar
Sobolewski, Tadeusz. „Pawlikowski: Napisałem list miłosny do Polski.” Gazeta Wyborcza 290 (2014): 20.
Google Scholar
Sowińska, Iwona. Polska muzyka filmowa 1945-1968. Katowice: Wyd. Uniwersytetu Śląskiego, 2006.
Google Scholar
Subbotko, Donata. „Jaki honor, jaka ojczyzna? A co dopiero Bóg?.” Gazeta Wyborcza 267 (2013): 14-16.
Google Scholar
Zaleski, Marek. „Natręctwo niepamięci naszej o Zagładzie.” Teksty Drugie 6 (2016): 90-105.
DOI: https://doi.org/10.18318/td.2016.6.7
Google Scholar
Zaremba, Piotr. „Moralitet ze skazą.” W sieci 9 (2015): 38-39.
Google Scholar
Zawadzka, Anna. „Ida.” lewica.pl, December 25, 2013, http://lewica.pl/blog/zawadzka/28791.
Google Scholar
Żelasko, Justyna. Przygoda w pociągu. Początki polskiego modernizmu filmowego (Has, Kawalerowicz, Konwicki, Kutz, Munk). Kraków: Korporacja ha!art, 2015.
Google Scholar
Żurawiecki, Bartosz. „O Wandzie, której nie chce Polska.” December 4, 2013, https://www.alekinoplus.pl/aleblog-o-wandzie-ktorej-nie-chce-polska_1432.
Google Scholar
Authors
Sebastian Jagielskikwartalnik.filmowy@ispan.pl
Jagiellonian University Poland
Filmoznawca, adiunkt w Instytucie Sztuk Audiowizualnych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Autor książki Maskarady męskości. Pragnienie homospołeczne w polskim kinie fabularnym (2013), współredaktor tomów:Ciało i seksualność w kinie polskim (2009) oraz Kino polskie jako kino transnarodowe (2017).
Statistics
Abstract views: 147PDF downloads: 77
License
Copyright (c) 2018 Sebastian Jagielski
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
The author grants the publisher a royalty-free non-exclusive licence (CC BY 4.0) to use the article in Kwartalnik Filmowy, retains full copyright, and agrees to identify the work as first having been published in Kwartalnik Filmowy should it be published or used again (download licence agreement). The journal is published under the CC BY 4.0 licence. By submitting an article, the author agrees to make it available under this licence.
In issues from 105-106 (2019) to 119 (2022) all articles were published under the CC BY-NC-ND 4.0 licence. During this period the authors granted a royalty-free non-exclusive licence (CC BY-ND 4.0) to use their article in „Kwartalnik Filmowy”, retained full copyright, and agreed to identify the work as first having been published in our journal should it be published or used again.
Most read articles by the same author(s)
- Sebastian Jagielski, A Scream Captured in Freeze Frame , Kwartalnik Filmowy: No. 118 (2022): One Take
- Sebastian Jagielski, Enslaving or Liberating? Walerian Borowczyk’s “The Story of Sin” as a Political Film , Kwartalnik Filmowy: No. 115 (2021): Form Film, Content Film
- Sebastian Jagielski, The Splendour of Male Relationship: Andrzej Wajda’s “The Promised Land” as a Buddy Film , Kwartalnik Filmowy: No. Special Issue (2013): Polish Film Scholars on Polish Cinema
- Sebastian Jagielski, Girls That Bite: “The Lure” as Rebel Cinema , Kwartalnik Filmowy: No. 100 (2017): On Celebrating