Kozioł ofiarny i człowiek bez skazy. Sprawa Dreyfusa w filmie Romana Polańskiego „Oficer i szpieg” i wybrane problemy jego recepcji
Łucja Demby
lucja.demby@uj.edu.plUniwersytet Jagielloński (Polska)
https://orcid.org/0000-0001-8786-9849
Abstrakt
Artykuł dotyczy filmu Romana Polańskiego Oficer i szpieg, którego akcja została oparta na historii jednego z najsłynniejszych procesów sądowych, tzw. afery Dreyfusa. Autorka analizuje postawy bohaterów tego filmu między innymi w kontekście znanej teorii „kozła ofiarnego” René Girarda. Kozłem ofiarnym jest w tym ujęciu Alfred Dreyfus, Żyd oskarżony i niesprawiedliwie skazany na wygnanie jako rzekomy szpieg niemiecki. Przeciwstawia się temu pułkownik Picquart, określony w filmie mianem „człowieka bez skazy”. Problem „skazy” w odniesieniu do niego i do innych postaci oraz do świata przedstawionego jest jednak dużo bardziej złożony, a największą skazą charakteru ludzkiego okazuje się obojętność.
Słowa kluczowe:
sprawa Dreyfusa, kozioł ofiarny, Roman Polański, antysemityzmBibliografia
Bataille, G. (2008). Umiłowanie prawdy i sprawiedliwości a socjalizm Marcela Prousta (tłum. M. Wodzyńska-Walicka). Miscellanea Anthropologica et Sociologica, 9 (1), ss. 117-126.
Google Scholar
Girard, R. (1991). Kozioł ofiarny (tłum. M. Goszczyńska). Łódź: Wydawnictwo Łódzkie.
Google Scholar
Girard, R. (2002). Widziałem szatana spadającego z nieba jak błyskawica (tłum. E. Burska). Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax.
Google Scholar
Horoszewicz, M. (2005). Kościół przeciw antysemityzmowi u schyłku XIX wieku. Więź, (11), ss. 111-123.
Google Scholar
Horoszewicz, M. (2019). Sprawa Dreyfusa. Ostrzeżenie sprzed wieku. Warszawa: Wydawnictwo Bellona.
Google Scholar
Pełczyński, G. (2017). René Girard jako interpretator Biblii. Rocznik Teologiczny, 59 (1), ss. 21-36.
Google Scholar
Sznajderman, M. (1994). Zaraza. Mitologia dżumy, cholery i AIDS. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.
Google Scholar
Tomczak, M. (2011). Intelektualiści w Europie Zachodniej: od sprawy Dreyfusa do wybuchu II wojny światowej. Studia Europaea Gnesnensia, (4), ss. 105-123.
Google Scholar
Wyka, M. (2013). Miłosz i rówieśnicy. Domknięcie formacji. Kraków: Universitas.
Google Scholar
Autorzy
Łucja Dembylucja.demby@uj.edu.pl
Uniwersytet Jagielloński Polska
https://orcid.org/0000-0001-8786-9849
Dr hab., profesor w Instytucie Sztuk Audiowizualnych Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Interesuje się teorią i analizą filmu, prowadzi także badania interdyscyplinarne z pogranicza filmu, muzyki i teatru. Autorka książki Poza rzeczywistością. Spór o wrażenie realności w historii francuskiej myśli filmowej (2002). Jej książka Harmonia świata. Twórczość filmowa Nikity Michałkowa (2009) jest pierwszą naukową monografią dorobku rosyjskiego reżysera. W ostatnich latach przedmiotem jej zainteresowania jest także polski serial telewizyjny.
Statystyki
Abstract views: 369PDF downloads: 357
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Łucja Demby
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Łucja Demby, Zdalne kino. Samotność widza wobec zmysłowego charakteru recepcji filmu , Kwartalnik Filmowy: Nr 111 (2020): Zmysły i afekty
- Łucja Demby, Kinofilia szerokokątna. Wybrane aspekty „nowej kinofilii” w piśmiennictwie francuskim – diagnozy i definicje , Kwartalnik Filmowy: Nr 120 (2022): Kultura filmowa
- Łucja Demby, Obraz powinien wychodzić poza ramy. Struktura „mis en abyme” dramatu Edmonda Rostanda i spektaklu Denisa Podalydèsa „Cyrano de Bergerac” , Kwartalnik Filmowy: Nr 87-88 (2014): Film i teatr
