Jak datować początek polskiej animacji? Śledztwo filmoznawcze
Paweł Sitkiewicz
pawel.sitkiewicz@ug.edu.plUniwersytet Gdański (Polska)
https://orcid.org/0000-0003-2039-9154
Abstrakt
Artykuł nawiązuje do obchodów 55-, 60- i 70-lecia polskiej animacji, organizowanych w latach 2004, 2007 i 2017. Autor stara się odpowiedzieć na podstawowe pytania: kiedy właściwie zaczyna się historia polskiej animacji? Dlaczego w refleksji historycznej pomija się okres przedwojenny? W tym celu omawia dziesięć najpopularniejszych kryteriów, którymi posługują się historycy kina na całym świecie, opisując genezę animacji w swoich krajach. Wszystkie kryteria zostają dopasowane do polskich warunków kulturowych i produkcyjnych, a także zestawione z filmami zrealizowanymi w latach 1917-1957. W efekcie autor proponuje rewizję jubileuszy organizowanych od 2004 r. Jednocześnie stara się zrozumieć racje tych historyków, którzy twierdzą, że początek polskiej animacji stanowi premiera lalkowego filmu Za króla Krakusa Zenona Wasilewskiego z 1947 r.
Słowa kluczowe:
polska animacja, polski film animowany, kino polskie, początki animacjiBibliografia
(c). [Cękalski, E.] (1934). Radosna godzina Mickey Mouse. Pion, (37), s. 8.
Google Scholar
(p). [Pitera, Z.] (1946). Pierwsze kroki…. Film, (6), s. 5.
Google Scholar
[b. a.] (1931). Wkraczamy na nowe tory! Oto pierwszy polski film makietowy. Kino, (36), s. 10.
Google Scholar
[b. a.] (1932). Polski film propagandowy w Czechosłowacji. Kino, (8), s. 10.
Google Scholar
[b. a.] (1934). Polskie filmy rysunkowe z roku 1918! Rozmowa ze Stanisławem Dobrzyńskim, pionierem polskiego filmu rysunkowego. Wiadomości Filmowe, (23), s. 7.
Google Scholar
[b. a.] (1948). Pierwszy polski film rysunkowy w 34. programie aktualności. Robotnik, 182.
Google Scholar
Albrecht, S. (1949). Walka o film. Kuźnica, (49), s. 3.
Google Scholar
Bendazzi, G. (1994). Cartoons: One Hundred Years of Cinema Animation (tłum. A. Taraboletti-Segre). Bloomington: Indiana UP.
Google Scholar
Beta (1938). W sprawie filmu rysunkowego. Gazeta Polska, (77), s. 13.
Google Scholar
Cook, M. (2018). Early British Animation: From Page and Stage to Cinema Screens. New York – London: Palgrave Macmillan.
DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-319-73429-3
Google Scholar
Crafton, D. (1990). Emile Cohl, Caricature, and Film. Princeton: Princeton UP.
Google Scholar
Crafton, D. (2011). The Veiled Genealogies of Animation and Cinema. Animation, 6 (2), ss. 93-110. https://doi.org/10.1177/1746847711404979
DOI: https://doi.org/10.1177/1746847711404979
Google Scholar
Czermiński, A. (1938). Zapomniana „Calinka”. Czas, (24), s. 7.
Google Scholar
Deriabin, A. (2001). Wiertow i animacija. Roman kotorowo nie było. Kinowiedczeskije zapiski, 52. www.kinozapiski.ru/ru/article/sendvalues/809/
Google Scholar
Felix, S. (1937). Na moim ekranie. Film, 28 (1), s. 1.
Google Scholar
Gaudreault, A., Marion, P. (2005). A Medium is Always Born Twice…. Early Popular Visual Culture, 3 (1), ss. 3-15. https://doi.org/10.1080/17460650500056964
DOI: https://doi.org/10.1080/17460650500056964
Google Scholar
Gauthier, P. (2011). A Trick Question: Are Early Animated Drawings a Film Genre or a Special Effect?. Animation, 6 (2), ss. 163-175. https://doi.org/10.1177/1746847711407624
DOI: https://doi.org/10.1177/1746847711407624
Google Scholar
Giżycki, M. (2008). Przed 1945. Prekursorzy i pionierzy. W: M. Giżycki, B. Zmudziński (red.), Polski film animowany. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Audiowizualne.
Google Scholar
Irzykowski, K. (1924). Dziesiąta Muza. Zagadnienia estetyczne kina. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza.
Google Scholar
Irzykowski, K. (1925). Kurier kinowy. Wiadomości Literackie, (15), s. 5.
Google Scholar
Kohl, D. (1939). Nowy film kukiełkowy. Wiadomości Filmowe, (15), s. 9.
Google Scholar
Kossakowski, A. (1975). Polski film animowany 1945-1974. Wrocław: Ossolineum.
Google Scholar
Lenica, J. (1960). Duch w lampie. Projekt, 4.
Google Scholar
Moen, K. (2015). Imagination and Natural Movement: The Bray Studios and the “Invention” of Animated Film. Film History, 27 (4), ss. 130-150. https://doi.org/10.2979/filmhistory.27.4.130
DOI: https://doi.org/10.2979/filmhistory.27.4.130
Google Scholar
Pointer, R. (2017). The Art and Inventions of Max Fleischer: American Animation Pioneer. Jefferson: McFarland & Co.
Google Scholar
P-ski, T. (1934). „Na fali wspomnień” w kinie „Casino”. Nowiny Codzienne, (231), s. 2.
Google Scholar
Radzimiński, J. (1934). Lwowscy filmowcy przy pracy. Światowid, (9), s. 17.
Google Scholar
Robinson, D. (2009). Alexander Shiryaev: Dance to Film. Film History, 21 (4), ss. 301-310.
DOI: https://doi.org/10.2979/FIL.2009.21.4.301
Google Scholar
Russett, R., Starr, C. (1975). Experimental Animation: An Illustrated Anthology. New York: Van Nostrand Reinhold.
Google Scholar
Scrimitore, R. (2013). Le origini dell’animazione italiana. La storia, gli autori e i film animati in Italia 1911-1949. Latina: Tunué.
Google Scholar
Sitkiewicz, P. (2011). Polska szkoła animacji. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
Google Scholar
Starewicz, W. (1984). Plastyka ożywiona (La Plastique Animée) (tłum. W. Jewsiewicki). Film na Świecie, (307-308), ss. 27-28.
Google Scholar
Strøm, G. (1999). Caricatures, Cartoons and Advertisements: The Pioneers of Nordic Animated Film. W: J. Fulerton, J. Olsson (red.), Nordic Explorations: Film before 1930. John Libbey.
Google Scholar
Strusková, E. (2013). The Dodals: Pioneers of Czech Animated Film (tłum. L. Vidmar). Prague: NFA.
Google Scholar
Tsivian, Y. (1995). The Case of the Bioscope Beetle: Starewicz's Answer to Genetics. Discourse, 17 (3), ss. 119-125.
Google Scholar
ty. (1946). Dziewięć godzin przed ekranem. Express Wieczorny, (127), s. 3.
Google Scholar
Vries, T. de, Mul, A. (2009). “They Thought it was a Marvel”: Arthur Melbourne-Cooper (1874-1961). Pioneer of Puppet Animation. Amsterdam: Amsterdam UP.
Google Scholar
Wyszomirski, J. (1934). Człowiek, który ożywia lalki. Naokoło Świata, 44.
Google Scholar
Z. P. [Pitera, Z.] (1946). W królestwie dwóch Guliwerów. Film, (1), s. 7.
Google Scholar
zg. (1948). „Moja miła”. Film radziecki. Dziennik Bałtycki, (213), s. 4.
Google Scholar
Autorzy
Paweł Sitkiewiczpawel.sitkiewicz@ug.edu.pl
Uniwersytet Gdański Polska
https://orcid.org/0000-0003-2039-9154
Historyk kina, medioznawca, profesor Uniwersytetu Gdańskiego. Zajmuje się historią kina animowanego w Polsce i na świecie, kulturą filmową dwudziestolecia międzywojennego oraz prehistorią komiksu. Autor czterech książek: Małe wielkie kino. Film animowany od narodzin do końca okresu klasycznego (2009), Polska szkoła animacji (2011), Miki i myszy. Walt Disney i film rysunkowy w przedwojennej Polsce (2012) oraz Gorączka filmowa. Kinomania w międzywojennej Polsce (2019). Współautor leksykonu Powieści graficzne (2015) pod redakcją S. J. Konefała.
Statystyki
Abstract views: 709PDF downloads: 639
Licencja
Prawa autorskie (c) 2020 Paweł Sitkiewicz
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Paweł Sitkiewicz, Powrócić do kina wizualnego. Borowczyk i Lenica w zespole autorów filmowych „Kadr” , Kwartalnik Filmowy: Nr 105-106 (2019): Kino wobec transformacji ustrojowych
- Paweł Sitkiewicz, Walt Disney i kino dla dzieci – wyprawa do źródeł , Kwartalnik Filmowy: Nr 121 (2023): Kino i młoda widownia
- Paweł Sitkiewicz, Chałat czy frak? Spór wokół produkcji filmu jidysz w przedwojennej Polsce , Kwartalnik Filmowy: Nr 120 (2022): Kultura filmowa
- Paweł Sitkiewicz, Optyczne instrumentacje. „Muzyka rysunkowa” w przedwojennej Polsce , Kwartalnik Filmowy: Nr 101-102 (2018): Kino europejskie XXI wieku
- Paweł Sitkiewicz, Polskojęzyczne remaki filmów z Hollywood. Powrót do Joinville , Kwartalnik Filmowy: Nr 97-98 (2017): Wędrujące motywy