Jak datować początek polskiej animacji? Śledztwo filmoznawcze

Paweł Sitkiewicz

pawel.sitkiewicz@ug.edu.pl
Uniwersytet Gdański (Polska)
https://orcid.org/0000-0003-2039-9154

Abstrakt

Artykuł nawiązuje do obchodów 55-, 60- i 70-lecia polskiej animacji, organizowanych w latach 2004, 2007 i 2017. Autor stara się odpowiedzieć na podstawowe pytania: kiedy właściwie zaczyna się historia polskiej animacji? Dlaczego w refleksji historycznej pomija się okres przedwojenny? W tym celu omawia dziesięć najpopularniejszych kryteriów, którymi posługują się historycy kina na całym świecie, opisując genezę animacji w swoich krajach. Wszystkie kryteria zostają dopasowane do polskich warunków kulturowych i produkcyjnych, a także zestawione z filmami zrealizowanymi w latach 1917-1957. W efekcie autor proponuje rewizję jubileuszy organizowanych od 2004 r. Jednocześnie stara się zrozumieć racje tych historyków, którzy twierdzą, że początek polskiej animacji stanowi premiera lalkowego filmu Za króla Krakusa Zenona Wasilewskiego z 1947 r.


Słowa kluczowe:

polska animacja, polski film animowany, kino polskie, początki animacji

(c). [Cękalski, E.] (1934). Radosna godzina Mickey Mouse. Pion, (37), s. 8.
  Google Scholar

(p). [Pitera, Z.] (1946). Pierwsze kroki…. Film, (6), s. 5.
  Google Scholar

[b. a.] (1931). Wkraczamy na nowe tory! Oto pierwszy polski film makietowy. Kino, (36), s. 10.
  Google Scholar

[b. a.] (1932). Polski film propagandowy w Czechosłowacji. Kino, (8), s. 10.
  Google Scholar

[b. a.] (1934). Polskie filmy rysunkowe z roku 1918! Rozmowa ze Stanisławem Dobrzyńskim, pionierem polskiego filmu rysunkowego. Wiadomości Filmowe, (23), s. 7.
  Google Scholar

[b. a.] (1948). Pierwszy polski film rysunkowy w 34. programie aktualności. Robotnik, 182.
  Google Scholar

Albrecht, S. (1949). Walka o film. Kuźnica, (49), s. 3.
  Google Scholar

Bendazzi, G. (1994). Cartoons: One Hundred Years of Cinema Animation (tłum. A. Taraboletti-Segre). Bloomington: Indiana UP.
  Google Scholar

Beta (1938). W sprawie filmu rysunkowego. Gazeta Polska, (77), s. 13.
  Google Scholar

Cook, M. (2018). Early British Animation: From Page and Stage to Cinema Screens. New York – London: Palgrave Macmillan.
DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-319-73429-3   Google Scholar

Crafton, D. (1990). Emile Cohl, Caricature, and Film. Princeton: Princeton UP.
  Google Scholar

Crafton, D. (2011). The Veiled Genealogies of Animation and Cinema. Animation, 6 (2), ss. 93-110. https://doi.org/10.1177/1746847711404979
DOI: https://doi.org/10.1177/1746847711404979   Google Scholar

Czermiński, A. (1938). Zapomniana „Calinka”. Czas, (24), s. 7.
  Google Scholar

Deriabin, A. (2001). Wiertow i animacija. Roman kotorowo nie było. Kinowiedczeskije zapiski, 52. www.kinozapiski.ru/ru/article/sendvalues/809/
  Google Scholar

Felix, S. (1937). Na moim ekranie. Film, 28 (1), s. 1.
  Google Scholar

Gaudreault, A., Marion, P. (2005). A Medium is Always Born Twice…. Early Popular Visual Culture, 3 (1), ss. 3-15. https://doi.org/10.1080/17460650500056964
DOI: https://doi.org/10.1080/17460650500056964   Google Scholar

Gauthier, P. (2011). A Trick Question: Are Early Animated Drawings a Film Genre or a Special Effect?. Animation, 6 (2), ss. 163-175. https://doi.org/10.1177/1746847711407624
DOI: https://doi.org/10.1177/1746847711407624   Google Scholar

Giżycki, M. (2008). Przed 1945. Prekursorzy i pionierzy. W: M. Giżycki, B. Zmudziński (red.), Polski film animowany. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Audiowizualne.
  Google Scholar

Irzykowski, K. (1924). Dziesiąta Muza. Zagadnienia estetyczne kina. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza.
  Google Scholar

Irzykowski, K. (1925). Kurier kinowy. Wiadomości Literackie, (15), s. 5.
  Google Scholar

Kohl, D. (1939). Nowy film kukiełkowy. Wiadomości Filmowe, (15), s. 9.
  Google Scholar

Kossakowski, A. (1975). Polski film animowany 1945-1974. Wrocław: Ossolineum.
  Google Scholar

Lenica, J. (1960). Duch w lampie. Projekt, 4.
  Google Scholar

Moen, K. (2015). Imagination and Natural Movement: The Bray Studios and the “Invention” of Animated Film. Film History, 27 (4), ss. 130-150. https://doi.org/10.2979/filmhistory.27.4.130
DOI: https://doi.org/10.2979/filmhistory.27.4.130   Google Scholar

Pointer, R. (2017). The Art and Inventions of Max Fleischer: American Animation Pioneer. Jefferson: McFarland & Co.
  Google Scholar

P-ski, T. (1934). „Na fali wspomnień” w kinie „Casino”. Nowiny Codzienne, (231), s. 2.
  Google Scholar

Radzimiński, J. (1934). Lwowscy filmowcy przy pracy. Światowid, (9), s. 17.
  Google Scholar

Robinson, D. (2009). Alexander Shiryaev: Dance to Film. Film History, 21 (4), ss. 301-310.
DOI: https://doi.org/10.2979/FIL.2009.21.4.301   Google Scholar

Russett, R., Starr, C. (1975). Experimental Animation: An Illustrated Anthology. New York: Van Nostrand Reinhold.
  Google Scholar

Scrimitore, R. (2013). Le origini dell’animazione italiana. La storia, gli autori e i film animati in Italia 1911-1949. Latina: Tunué.
  Google Scholar

Sitkiewicz, P. (2011). Polska szkoła animacji. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
  Google Scholar

Starewicz, W. (1984). Plastyka ożywiona (La Plastique Animée) (tłum. W. Jewsiewicki). Film na Świecie, (307-308), ss. 27-28.
  Google Scholar

Strøm, G. (1999). Caricatures, Cartoons and Advertisements: The Pioneers of Nordic Animated Film. W: J. Fulerton, J. Olsson (red.), Nordic Explorations: Film before 1930. John Libbey.
  Google Scholar

Strusková, E. (2013). The Dodals: Pioneers of Czech Animated Film (tłum. L. Vidmar). Prague: NFA.
  Google Scholar

Tsivian, Y. (1995). The Case of the Bioscope Beetle: Starewicz's Answer to Genetics. Discourse, 17 (3), ss. 119-125.
  Google Scholar

ty. (1946). Dziewięć godzin przed ekranem. Express Wieczorny, (127), s. 3.
  Google Scholar

Vries, T. de, Mul, A. (2009). “They Thought it was a Marvel”: Arthur Melbourne-Cooper (1874-1961). Pioneer of Puppet Animation. Amsterdam: Amsterdam UP.
  Google Scholar

Wyszomirski, J. (1934). Człowiek, który ożywia lalki. Naokoło Świata, 44.
  Google Scholar

Z. P. [Pitera, Z.] (1946). W królestwie dwóch Guliwerów. Film, (1), s. 7.
  Google Scholar

zg. (1948). „Moja miła”. Film radziecki. Dziennik Bałtycki, (213), s. 4.
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2020-12-31

Cited By / Share

Sitkiewicz, P. (2020) „Jak datować początek polskiej animacji? Śledztwo filmoznawcze”, Kwartalnik Filmowy, (112), s. 6–22. doi: 10.36744/kf.454.

Autorzy

Paweł Sitkiewicz 
pawel.sitkiewicz@ug.edu.pl
Uniwersytet Gdański Polska
https://orcid.org/0000-0003-2039-9154

Historyk kina, medioznawca, profesor Uniwersytetu Gdańskiego. Zajmuje się historią kina animowanego w Polsce i na świecie, kulturą filmową dwudziestolecia międzywojennego oraz prehistorią komiksu. Autor czterech książek: Małe wielkie kino. Film animowany od narodzin do końca okresu klasycznego (2009), Polska szkoła animacji (2011), Miki i myszy. Walt Disney i film rysunkowy w przedwojennej Polsce (2012) oraz Gorączka filmowa. Kinomania w międzywojennej Polsce (2019). Współautor leksykonu Powieści graficzne (2015) pod redakcją S. J. Konefała.



Statystyki

Abstract views: 709
PDF downloads: 639


Licencja

Prawa autorskie (c) 2020 Paweł Sitkiewicz

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.

W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.