Chałat czy frak? Spór wokół produkcji filmu jidysz w przedwojennej Polsce

Paweł Sitkiewicz

pawel.sitkiewicz@ug.edu.pl
Uniwersytet Gdański (Polska)
https://orcid.org/0000-0003-2039-9154

Abstrakt

Produkcja filmów jidyszowych w Polsce lat 30. budziła skrajne reakcje wśród twórców, polityków, publicystów oraz widzów. Reakcje te odcisnęły ślad w przedwojennej publicystyce, we wspomnieniach, wywiadach i tekstach programowych. Na podstawie źródeł w języku polskim, jidysz i angielskim (wiele z nich nie było dotychczas przywoływanych w literaturze przedmiotu) autor zrekonstruował nieformalną dyskusję na temat funkcji, tożsamości i stylu kina żydowskiego w przedwojennej Polsce. Spory koncentrowały się wówczas wokół czterech głównych problemów: do kogo adresować film jidysz i jak uzasadnić jego istnienie w epoce naznaczonej antysemityzmem i groźbą wojny? jak definiować artystyczność filmu jidysz i uciec od odium szundu (żydowskiego kiczu)? jak wpisać się w szerszy projekt nowoczesnej kultury jidysz lub kultury żydowskiej?; jaką strategię obrać wobec kinematografii polskiej, w ramach której powstają filmy jidyszowe? W tekście zostają też poruszone kwestie szczegółowe, jak chociażby recepcja kina żydowskiego czy kontrowersje (polityczne, religijne, finansowe) związane z produkcją konkretnych filmów.


Słowa kluczowe:

kino polskie, kino żydowskie, kino jidysz, film żydowski w Polsce

Berlewi, H. (2019). Kręte drogi sztuki żydowskiej (tłum. M. Zaremba). W: J. Suchan (red.), Polak, Żyd, artysta. Tożsamość a awangarda (ss. 368-377). Łódź: Muzeum Sztuki.
  Google Scholar

Bialik, I. (1988). Audience Response in the Yiddish „Shund” Theatre. Theatre Research International, 13 (2), s. 97. https://doi.org/10.1017/S0307883300014401
DOI: https://doi.org/10.1017/S0307883300014401   Google Scholar

Biskupski, Ł. (2017). Kinofilia zaangażowana. Stowarzyszenie Miłośników Filmu Artystycznego „Start” i upowszechnianie kultury filmowej w latach 30. XX w. Łódź: Przypis.
  Google Scholar

Blumenfeld, S. (2008). Człowiek, który chciał być księciem (tłum. M. Żurowska). Warszawa: Świat Książki.
  Google Scholar

Geller, A. (2016). Debata o kulturze jidysz na łamach tygodnika „Literarisze Bleter”, rozprawa doktorska. Warszawa: Uniwersytet Warszawski.
  Google Scholar

Goldberg, J. N. (1983). Laughter through Tears: The Yiddish Cinema. Rutherford – London: Fairleigh Dickinson University Press.
  Google Scholar

Goldman, E. A. (2011). Visions, Images, and Dreams: Yiddish Film, Past and Present. Teaneck: Holmes and Meier.
  Google Scholar

Gross, N. (2002). Film żydowski w Polsce (tłum. A. Ćwiakowska). Kraków: Rabid.
  Google Scholar

Hoberman, J. (1991). Bridge of Light: Yiddish Film between Two Worlds. New York: Brandeis University Press.
  Google Scholar

Kijek, K. (2017). Dzieci modernizmu. Świadomość, kultura i socjalizacja polityczna młodzieży żydowskiej w II Rzeczypospolitej. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
  Google Scholar

Kozłowska, M. (2016). Świetlana przyszłość? Żydowski Związek Młodzieży Cukunft wobec wyzwań międzywojennej Polski. Kraków – Budapeszt: Austeria.
  Google Scholar

Markiewicz, H. (2004). Przeciw nienawiści i pogardzie. Teksty Drugie, (6), s. 112.
  Google Scholar

Pevner, C. (1999). Joseph Green, the Visionary of the Golden Age. W: S. Paskin (red.), When Joseph Met Molly: A Reader on Yiddish Film (ss. 49-68). Nottingham: Five Leaves.
  Google Scholar

Silber, M. (2008). Narrowing the Borderland’s „Third Space”: Yiddish Cinema in Poland in the Late 1930s. Jahrbuch des Simon-Dubnow-Instituts, 7, ss. 232-235.
  Google Scholar

Silber, M. (2012). Cinematic Motifs as a Seismograph: Kazimierz, the Vistula and Yiddish Filmmakers in Interwar Poland. Gal-Ed: On the History and Culture of Polish Jewry, 23, ss. 43-47
  Google Scholar

Walden, J. S. (2009). Leaving Kazimierz: Comedy and Realism in the Yiddish Film Musical „Yidl mitn Fidl”. Music, Sound, and the Moving Image, 3 (2), s. 185.
DOI: https://doi.org/10.1353/msm.0.0072   Google Scholar

Włodek, R. (2019). Joseph Green, producent polskich filmów jidyszowych. Images, 16 (35), s. 90. https://doi.org/10.14746/i.2019.35.04
DOI: https://doi.org/10.14746/i.2019.35.04   Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2022-12-31

Cited By / Share

Sitkiewicz, P. (2022) „Chałat czy frak? Spór wokół produkcji filmu jidysz w przedwojennej Polsce”, Kwartalnik Filmowy, (120), s. 6–27. doi: 10.36744/kf.1332.

Autorzy

Paweł Sitkiewicz 
pawel.sitkiewicz@ug.edu.pl
Uniwersytet Gdański Polska
https://orcid.org/0000-0003-2039-9154

Historyk kina, medioznawca, profesor Uniwersytetu Gdańskiego. Zajmuje się historią kina animowanego w Polsce i na świecie, kulturą filmową dwudziestolecia międzywojennego oraz prehistorią komiksu. Autor czterech książek: Małe wielkie kino. Film animowany od narodzin do końca okresu klasycznego (2009), Polska szkoła animacji (2011), Miki i myszy. Walt Disney i film rysunkowy w przedwojennej Polsce (2012) oraz Gorączka filmowa. Kinomania w międzywojennej Polsce (2019). Współautor leksykonu Powieści graficzne (2015) pod redakcją Sebastiana J. Konefała.



Statystyki

Abstract views: 255
PDF downloads: 279


Licencja

Prawa autorskie (c) 2022 Paweł Sitkiewicz

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.

W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.