Chałat czy frak? Spór wokół produkcji filmu jidysz w przedwojennej Polsce
Paweł Sitkiewicz
pawel.sitkiewicz@ug.edu.plUniwersytet Gdański (Polska)
https://orcid.org/0000-0003-2039-9154
Abstrakt
Produkcja filmów jidyszowych w Polsce lat 30. budziła skrajne reakcje wśród twórców, polityków, publicystów oraz widzów. Reakcje te odcisnęły ślad w przedwojennej publicystyce, we wspomnieniach, wywiadach i tekstach programowych. Na podstawie źródeł w języku polskim, jidysz i angielskim (wiele z nich nie było dotychczas przywoływanych w literaturze przedmiotu) autor zrekonstruował nieformalną dyskusję na temat funkcji, tożsamości i stylu kina żydowskiego w przedwojennej Polsce. Spory koncentrowały się wówczas wokół czterech głównych problemów: do kogo adresować film jidysz i jak uzasadnić jego istnienie w epoce naznaczonej antysemityzmem i groźbą wojny? jak definiować artystyczność filmu jidysz i uciec od odium szundu (żydowskiego kiczu)? jak wpisać się w szerszy projekt nowoczesnej kultury jidysz lub kultury żydowskiej?; jaką strategię obrać wobec kinematografii polskiej, w ramach której powstają filmy jidyszowe? W tekście zostają też poruszone kwestie szczegółowe, jak chociażby recepcja kina żydowskiego czy kontrowersje (polityczne, religijne, finansowe) związane z produkcją konkretnych filmów.
Słowa kluczowe:
kino polskie, kino żydowskie, kino jidysz, film żydowski w PolsceBibliografia
Berlewi, H. (2019). Kręte drogi sztuki żydowskiej (tłum. M. Zaremba). W: J. Suchan (red.), Polak, Żyd, artysta. Tożsamość a awangarda (ss. 368-377). Łódź: Muzeum Sztuki.
Google Scholar
Bialik, I. (1988). Audience Response in the Yiddish „Shund” Theatre. Theatre Research International, 13 (2), s. 97. https://doi.org/10.1017/S0307883300014401
DOI: https://doi.org/10.1017/S0307883300014401
Google Scholar
Biskupski, Ł. (2017). Kinofilia zaangażowana. Stowarzyszenie Miłośników Filmu Artystycznego „Start” i upowszechnianie kultury filmowej w latach 30. XX w. Łódź: Przypis.
Google Scholar
Blumenfeld, S. (2008). Człowiek, który chciał być księciem (tłum. M. Żurowska). Warszawa: Świat Książki.
Google Scholar
Geller, A. (2016). Debata o kulturze jidysz na łamach tygodnika „Literarisze Bleter”, rozprawa doktorska. Warszawa: Uniwersytet Warszawski.
Google Scholar
Goldberg, J. N. (1983). Laughter through Tears: The Yiddish Cinema. Rutherford – London: Fairleigh Dickinson University Press.
Google Scholar
Goldman, E. A. (2011). Visions, Images, and Dreams: Yiddish Film, Past and Present. Teaneck: Holmes and Meier.
Google Scholar
Gross, N. (2002). Film żydowski w Polsce (tłum. A. Ćwiakowska). Kraków: Rabid.
Google Scholar
Hoberman, J. (1991). Bridge of Light: Yiddish Film between Two Worlds. New York: Brandeis University Press.
Google Scholar
Kijek, K. (2017). Dzieci modernizmu. Świadomość, kultura i socjalizacja polityczna młodzieży żydowskiej w II Rzeczypospolitej. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Google Scholar
Kozłowska, M. (2016). Świetlana przyszłość? Żydowski Związek Młodzieży Cukunft wobec wyzwań międzywojennej Polski. Kraków – Budapeszt: Austeria.
Google Scholar
Markiewicz, H. (2004). Przeciw nienawiści i pogardzie. Teksty Drugie, (6), s. 112.
Google Scholar
Pevner, C. (1999). Joseph Green, the Visionary of the Golden Age. W: S. Paskin (red.), When Joseph Met Molly: A Reader on Yiddish Film (ss. 49-68). Nottingham: Five Leaves.
Google Scholar
Silber, M. (2008). Narrowing the Borderland’s „Third Space”: Yiddish Cinema in Poland in the Late 1930s. Jahrbuch des Simon-Dubnow-Instituts, 7, ss. 232-235.
Google Scholar
Silber, M. (2012). Cinematic Motifs as a Seismograph: Kazimierz, the Vistula and Yiddish Filmmakers in Interwar Poland. Gal-Ed: On the History and Culture of Polish Jewry, 23, ss. 43-47
Google Scholar
Walden, J. S. (2009). Leaving Kazimierz: Comedy and Realism in the Yiddish Film Musical „Yidl mitn Fidl”. Music, Sound, and the Moving Image, 3 (2), s. 185.
DOI: https://doi.org/10.1353/msm.0.0072
Google Scholar
Włodek, R. (2019). Joseph Green, producent polskich filmów jidyszowych. Images, 16 (35), s. 90. https://doi.org/10.14746/i.2019.35.04
DOI: https://doi.org/10.14746/i.2019.35.04
Google Scholar
Autorzy
Paweł Sitkiewiczpawel.sitkiewicz@ug.edu.pl
Uniwersytet Gdański Polska
https://orcid.org/0000-0003-2039-9154
Historyk kina, medioznawca, profesor Uniwersytetu Gdańskiego. Zajmuje się historią kina animowanego w Polsce i na świecie, kulturą filmową dwudziestolecia międzywojennego oraz prehistorią komiksu. Autor czterech książek: Małe wielkie kino. Film animowany od narodzin do końca okresu klasycznego (2009), Polska szkoła animacji (2011), Miki i myszy. Walt Disney i film rysunkowy w przedwojennej Polsce (2012) oraz Gorączka filmowa. Kinomania w międzywojennej Polsce (2019). Współautor leksykonu Powieści graficzne (2015) pod redakcją Sebastiana J. Konefała.
Statystyki
Abstract views: 279PDF downloads: 338
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Paweł Sitkiewicz
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Paweł Sitkiewicz, Jak datować początek polskiej animacji? Śledztwo filmoznawcze , Kwartalnik Filmowy: Nr 112 (2020): Polski dokument, polska animacja
- Paweł Sitkiewicz, Powrócić do kina wizualnego. Borowczyk i Lenica w zespole autorów filmowych „Kadr” , Kwartalnik Filmowy: Nr 105-106 (2019): Kino wobec transformacji ustrojowych
- Paweł Sitkiewicz, Walt Disney i kino dla dzieci – wyprawa do źródeł , Kwartalnik Filmowy: Nr 121 (2023): Kino i młoda widownia
- Paweł Sitkiewicz, Optyczne instrumentacje. „Muzyka rysunkowa” w przedwojennej Polsce , Kwartalnik Filmowy: Nr 101-102 (2018): Kino europejskie XXI wieku
- Paweł Sitkiewicz, Polskojęzyczne remaki filmów z Hollywood. Powrót do Joinville , Kwartalnik Filmowy: Nr 97-98 (2017): Wędrujące motywy
