Ekspresjonizm raz jeszcze, czyli na nowo o historii filmu niemieckiego
Abstrakt
Tradycyjne ujęcia historii kina niemieckiego w okresie niemym akcentowały jako dominujący trend stylistyczny ekspresjonizm. Zostały one zakwestionowane przez Thomasa Elsaessera i Barry'ego Salta. Pierwszy omówił rolę, jaką w pomieszaniu płaszczyzny stylistycznej i tematycznej w omówieniach kina okresu weimarskiego odegrały wpływowe książki Siegfrieda Kracauera (Od Caligariego do Hitlera) i Lotte H. Eisner (Ekran demoniczny). Drugi wykazał, iż ekspresjonizm jako styl obrazu filmowego o rodowodzie malarskim i teatralnym jest obecny w bardzo nielicznych filmach, inne zaś rozwiązania, powszechnie uznawane za „ekspresjonistyczne”, były obecne również w kinematografiach innych niż niemiecka, stanowiąc powszechną własność światowego kina. Kłys stara się na nowo określić, jakie dzieła można zaliczyć do niemieckiego ekspresjonizmu filmowego. Rozszerza kanon Salta o tytuły wymieniane przez Kristin Thompson i Davida Bordwella oraz o propozycje własne, a także wskazuje bezzasadność stereotypu, iż styl ekspresjonistyczny w filmie służyć miał przede wszystkim subiektywizacji świata przedstawionego jako ekspresji stanów wewnętrznych autora czy postaci przedstawionych. Za Elsaesserem autor przyjmuje, że ekspresjonizm filmowy był to przede wszystkim modny design, przejęty z popularnego kierunku w sztukach pięknych, a przejęcie to było kolejną próbą „uartystycznienia” kina i zdobycia dlań inteligenckiej, „wyrobionej” publiczności.
Słowa kluczowe:
kino niemieckie, ekspresjonizm, Thomas Elsaesser, Barry SaltBibliografia
Barlow John D., German Expressionist Film, Twayne Publishers, Boston 1982.
Google Scholar
Eisner Lotte H., Ekran demoniczny, tłum. K. Eberhardt, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1974.
Google Scholar
Eisner Lotte H., Fritz Lang, Da Capo Press, New York 1986, s. 70, 73.
Google Scholar
Elsaesser Thomas, Germany: The Weimar Years, w: The Oxford History of World Cinema, red. G. Nowell-Smith, Oxford University Press, Oxford – New York 1997, s. 141.
Google Scholar
Elsaesser Thomas, Weimar Cinema and After: Germany’s Historical Imaginary, Routledge, London – New York 2000, s. 35, 82-83, 187.
Google Scholar
Elsaesser Thomas, Weimar Cinema, Mobile Selves and Anxious Males: Kracauer and Eisner Revisited, w: Expressionist Cinema: New Perspectives, red. D. Scheunemann, Camden House, Rochester – Woodbridge 2003, s. 138-139.
DOI: https://doi.org/10.1515/9781571136121-004
Google Scholar
Kłys Tomasz, Dekada doktora Mabuse: Nieme filmy Fritza Langa, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2006, s. 32-35.
Google Scholar
Kracauer Siegfried, Od Caligariego do Hitlera. Z psychologii filmu niemieckiego, tłum. W. Wertenstein, E. Skrzywanowa, Filmowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1958, s. 56-69, 84.
Google Scholar
Kurtz Rudolf, Expressionismus und Film, Hans Rohr, Zürich 1965.
Google Scholar
Salt Barry, From Caligari to Who?, „Sight & Sound”, Spring 1992, vol. 48, no. 2, s. 119-123, 129-133.
Google Scholar
Salt Barry, Styl i technologia filmu: Historia i analiza, tłum. A. Helman, PWSFTviT, Łódź 2003, t. II, s. 130-131.
Google Scholar
Thompson Kristin, The International Exploration of Cinematic Expressivity, w: Film and the First World War, red. K. Dibbets, B. Hogenkamp, Amsterdam University Press, Amsterdam 1995, s. 65-84.
Google Scholar
Thompson Kristin, David Bordwell, Film History: An Introduction, McGraw-Hill, Inc., New York 1993, s. 56-57, 109-115.
Google Scholar
Autorzy
Tomasz Kłyskwartalnik.filmowy@ispan.pl
Uniwersytet Łódzki Polska
Profesor Uniwersytetu Łódzkiego, kierownik Zakładu Historii i Teorii Filmu w Katedrze Mediów i Kultury Audiowizualnej Uniwersytetu Łódzkiego. Autor książek: Film fikcji i jego dominanty (1999), Dekada doktora Mabuse. Nieme filmy Fritza Langa (2006), Kino bez tajemnic (współautor - 2009).
Statystyki
Abstract views: 48PDF downloads: 13
Licencja
Prawa autorskie (c) 2009 Tomasz Kłys
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Tomasz Kłys, O subiektywizacji w filmie raz jeszcze , Kwartalnik Filmowy: Nr 109 (2020): Przestrzeń architektoniczna w filmie
- Tomasz Kłys, Bresson „avant la lettre”, albo stylistyczne ćwiczenie na piątkę: „Sprawy państwowe” , Kwartalnik Filmowy: Nr 105-106 (2019): Kino wobec transformacji ustrojowych
- Tomasz Kłys, Wspomnienie o Ewie Nagurskiej , Kwartalnik Filmowy: Nr 126 (2024): Fantastyka, fantasy, fantazmat
- Tomasz Kłys, Narodziny filmu z ducha teatru, czyli Nowa Fala i pesymizm. O filmach Jacques’a Rivette’a , Kwartalnik Filmowy: Nr 87-88 (2014): Film i teatr
- Tomasz Kłys, Bilans pożytków i szkód, czyli o polskiej edycji “Film Art: An Introduction” , Kwartalnik Filmowy: Nr 71-72 (2010): Narracja w filmie
