Weissmann i Truman Burbank – zniewoleni przez wytwory protagoniści filmów Jana Švankmajera i Petera Weira
Abstrakt
Przedmiotem rozważań Zmudzińskiego jest filmowy obraz relacji między człowiekiem a jego otoczeniem, tym, co człowiek zastał i co na swój użytek przetworzył, czyli między ludzkim podmiotem a jego wytworami (produktami). Autor skupia się na biegunowo przeciwstawnych zjawiskach kulturowych: z jednej strony na twórczości surrealisty Jana Švankmajera, z drugiej na praktyce lokowania produktów w filmach fabularnych. Zagadnienie stosunku człowieka do jego wytworów, a także zwrotnego oddziaływania na niego sztucznego środowiska zostało zobrazowane przykładową analizą dwóch dzieł filmowych: Pikniku z Weissmannem Jana Švankmajera i Truman Show Petera Weira. Ich podmiotowymi bohaterami są tytułowi protagoniści, zaś ich antagonistami wytworzone przez człowieka przedmioty codziennego użytku, seryjne produkty rzemieślnicze i przemysłowe. Artyści w zupełnie odmiennych dziełach filmowych w zbieżny sposób diagnozują relację człowieka z wytworzonym przez niego otoczeniem. Porównanie filmów pozwala wyeksponować zwłaszcza rys wspólny obydwu podmiotowo-przedmiotowych sytuacji, które sprowadzają się do zniewolenia człowieka przez jego własne wytwory, co skutkuje zakwestionowaniem ludzkiej podmiotowości.
Słowa kluczowe:
Jan Švankmajer, Peter Weir, podmiotowośćBibliografia
Czarnecki Adam, Product placement – niekonwencjonalny sposób promocji, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2003.
Google Scholar
Dryje František, Absolutní věčnost, w: J. Švankmajer, Síla imaginace. Režisér o své filmové tvorbě, Dauphin, Mladá fronta, Praha 2001, s. 54-55.
Google Scholar
Eco Umberto, Imię róży, tłum. A. Szymanowski, PIW, Warszawa 1993, s. 30, 582.
Google Scholar
Effenberger Vratislav, Alena Nádvorníková, Jan Švankmajer, tłum. P. Kadličik, „Film na Świecie” 1984, nr 309-310, s. 93.
Google Scholar
Gierat Maria Magdalena, Truman, czyli prawdziwy człowiek, „Kwartalnik Filmowy” 2003, nr 41-42, s. 311-319.
Google Scholar
Globalna telenowela. Rozmowa z Peterem Weirem, australijskim reżyserem i scenarzystą, „Wprost” 1998, nr 45, s. 126.
Google Scholar
Heath Robert, Ukryta moc reklamy. Co tak naprawdę wpływa na wybór marki?, tłum. A. Nowak, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2006, s. 102-116.
Google Scholar
Hollender Barbara, Jeśli kłamstwo jest rajem, „Rzeczpospolita” 1998, nr 257, s. 25.
Google Scholar
Irzykowski Karol, X Muza. Zagadnienia estetyczne kina, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1977.
Google Scholar
Janicka Krystyna, Surrealizm, WAiF, Warszawa 1985, s. 184-194.
Google Scholar
Martwa natura. Historia, arcydzieła, interpretacje, red. S. Zuffi, tłum. K. Wanago, Arkady, Warszawa 2000, s. 33-46.
Google Scholar
Nowińska Ewa, Zwalczanie nieuczciwej reklamy. Zagadnienia cywilno-prawne, Universitas, Kraków 1997, s. 114-129.
Google Scholar
Olszewski Jan, Słońce o północy, „Film” 1998, nr 11, s. 86.
Google Scholar
Passeron René, René Magritte, Benedikt Taschen Verlag, Köln 1970.
Google Scholar
Segrave Kerry, Product placement in Hollywood Films. A History, McFarland&Company, Inc., Publishers, Jefferson – London 2004.
Google Scholar
Sobolewski Tadeusz, Patrzą na ciebie, „Gazeta Wyborcza”, 10.09.1998, s. 12.
Google Scholar
Švankmajer Jan, Dziesięcioro przykazań (Desatero), tłum. K. Wołosiuk, w: Czeska myśl filmowa, t. 1, Obrazy, obrazki, obrazeczki, red. A. Gwóźdź, wybór: P. Szczepanik, J. Andĕl, A. Gwóźdź, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2005, 408- 409.
Google Scholar
Taborska Agnieszka, Spiskowcy wyobraźni. Surrealizm, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2007, s. 178-202.
Google Scholar
Zmudziński Bogusław, Jestem surrealistą. Rozmowa z Janem Švankmajerem, tłum. J. Golian, „Kino” 2002, nr 4, s. 23.
Google Scholar
Zmudziński Bogusław, Product placement. Przemiana kategorii prawnej w filozoficzną, w: Humanista w uczelni technicznej. Księga jubileuszowa Juliana Bugla w 50-lecie pracy dydaktycznej i naukowej, red. L. H. Haber, AGH Uczelniane Wydawnictwa Naukowo-Dydaktyczne, Kraków 2003, s. 277-284.
Google Scholar
Zmudziński Bogusław, Animacja przedmiotowa Jana Švankmajera wobec tradycji przedstawień martwej natury, „Estetyka i Krytyka” 2004-2005, nr 7-8, s. 213-225.
Google Scholar
Zmudziński Bogusław, Jan Švankmajer. We władzy przedmiotów, czyli pułapki człowieczeństwa, w: Autorzy kina europejskiego, red. G. Stachówna, J. Wojnicka, Rabid, Kraków 2003, s. 217-233.
Google Scholar
Autorzy
Bogusław Zmudzińskikwartalnik.filmowy@ispan.pl
Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie Polska
Wykładowca Wydziału Humanistycznego Akademii Górniczo-Hutniczej oraz Wydziału Grafiki Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie; autor i redaktor licznych publikacji na temat filmu, założyciel i aktualnie Dyrektor Artystyczny Międzynarodowego Festiwalu Filmowego „Etiuda&Anima”; członek Association Internationale du Film d’Animation (ASIFA) oraz Stowarzyszenia Filmowców Polskich; kurator programów na krajowych i zagranicznych festiwalach i imprezach filmowych.
Statystyki
Abstract views: 29PDF downloads: 8
Licencja
Prawa autorskie (c) 2011 Bogusław Zmudziński
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Bogusław Zmudziński, Korzenie i sytuacja polskiej animacji artystycznej pierwszych dekad XXI wieku , Kwartalnik Filmowy: Nr 112 (2020): Polski dokument, polska animacja
- Bogusław Zmudziński, New Yorkers, czyli wśród twórców amerykańskiej animacji niezależnej , Kwartalnik Filmowy: Nr 93-94 (2016): Kino amerykańskie
- Bogusław Zmudziński, Animacja jest częścią mnie. Z Signe Baumane rozmawia Bogusław Zmudziński , Kwartalnik Filmowy: Nr 93-94 (2016): Kino amerykańskie
- Bogusław Zmudziński, Festiwal Etiuda&Anima, czyli filmowe święto (z doświadczeń własnych autora) , Kwartalnik Filmowy: Nr 100 (2017): O świętowaniu
- Bogusław Zmudziński, Cenię swoją niezależność. Z Billem Plymptonem rozmawia Bogusław Zmudziński , Kwartalnik Filmowy: Nr 93-94 (2016): Kino amerykańskie
- Bogusław Zmudziński, Teatralny wymiar twórczości filmowej Romana Polańskiego , Kwartalnik Filmowy: Nr 87-88 (2014): Film i teatr
- Bogusław Zmudziński, Giuseppe Arcimboldi, Jan Švankmajer i inni. Od gabinetów sztuki i osobliwości do kolekcji filmów jako zbioru dzieł osobliwych (Zarys problematyki i tła kulturowego) , Kwartalnik Filmowy: Nr 83-84 (2013): Ciało w filmie
