Teatralny wymiar twórczości filmowej Romana Polańskiego
Abstrakt
Realizacja dwóch ostatnich filmów Romana Polańskiego – Rzeź, na podstawie sztuki teatralnej Yasminy Rezy i Wenus w futrze Davida Ivesa, który dla potrzeb nowojorskiej sceny teatralnej zaadaptował kontrowersyjną przed laty powieść hrabiego Leopolda von Sacher-Masocha – stanowi właściwy moment do podjęcia próby odkrycia korzeni i dookreślenia wpływu szeroko pojętych doświadczeń teatralnych na kształt dzieła filmowego artysty. Zmudziński wykracza poza filmy, które są ekranizacjami sztuk teatralnych, badając oraz porządkując obszary wpływów estetyki teatru i doświadczeń scenicznych reżysera, w tym „poetyki” absurdu, wykorzystania izolowanych przestrzeni, kolistej struktury narracji, skompresowanego czasu, ograniczonej liczby bohaterów pozostających w osobliwych relacjach, wreszcie aktywnego emocjonalnie uczestnictwa odbiorców, osiągającego poziom oryginalnej psychodramy. W obejmującym dwadzieścia pełnometrażowych filmów dziele Polańskiego wyraźnie, choć nie nachalnie, jest obecne „myślenie teatrem”, a o teatralnym nachyleniu jego twórczości świadczy m.in. fakt, że wiele z jego filmów mogłoby z powodzeniem zostać zaadaptowanych na potrzeby realizacji spektakli teatralnych.
Słowa kluczowe:
Roman Polański, David Ives, Yasmina Reza, Leopold von Sacher-MasochBibliografia
Bielas, Katarzyna, Jacek Szczerba. 2000. Aktor, małpa, masażysta. Rozmowa z Romanem Polańskim. „Gazeta Wyborcza”, 24.01.2000
Google Scholar
Brillant – Annequin, Anick, 1995. Teatr absurdu: narodziny nowej estetyki. Na przykładzie dramaturgii Ionesco i Becketta. Tłum. M. Sugiera. „Ruch Literacki” 4
Google Scholar
Curti, Stefano. 1999. Roman Polanski directed „Amadeus” Opens In Milan, Nov. 30. http://www.playbill.com/news/article/roman-polanski-directed-amadeus-opens-in-milan-nov.-30-85162 (Dostęp: 15.01.2015)
Google Scholar
Czapliński, Lesław. 1993. Bergman – mistrz scenicznego szczegółu. W: J. Balbierz, B. Zmudziński (red.). Ingmar Bergman. Kraków: Uniwersytet Jagielloński. Akademickie Centrum Kultury Rotunda.
Google Scholar
Czapska, Iza Natasza. 2005. W zawodzie filmowca trzeba się ciągle ruszać. Rozmowa z reżyserem Romanem Polańskim o powrocie do teatru i Polski, o Becketcie, otyłych dzieciach i ustach splamionych krwią. Rozmawia Iza Natasza Czapska. „Życie Warszawy” 11-10-2005. http://www.e-teatr.pl/pl/artykuly/17011,druk.html (dostęp: 15.01.2015)
Google Scholar
Dopartowa, Mariola. 2011. Roman Polański. Nóż w wodzie. Esej towarzyszący edycji filmu w ramach serii DVD „Kanon filmów polskich” w dystrybucji Best Film. Warszawa.
Google Scholar
Esslin, Martin. 1968. The Theatre of the Absurd, Revised and enlarged edition. Pelican Books. https://archive.org/stream/TheTheatreOfTheAbsurd/The_Theatre_of_the_Absurd#page/n1/mode/2up (dostęp: 15.01.2015)
Google Scholar
Fusco, Pia Maria. 1999. Polsko-włoski „Amadeusz”. „La Repubblica”. 27.10.1999. przedruk W: „Forum” 50
Google Scholar
Głowacki, Janusz. 1977. Polo potrafi. Z Romanem Polańskim rozmawia J. Głowacki. „Kultura” 3
Google Scholar
Greenberg, James. 2013. Polański. Portret mistrza. Tłum. J. Malinowski. Warszawa: Grupa Wydawnicza Foksal
Google Scholar
Harwood, Ronald. 2001. Jak powstawał scenariusz „Pianisty”. ”The Guardian” 22.06.2001
Google Scholar
Krajewska, Anna. 1996. Dramat i teatr absurdu w Polsce. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza
Google Scholar
Lubelski, Tadeusz. 1993. Żałuję, że nie mam już tremy – mówi Roman Polański. Rozmowę przeprowadził T. Lubelski. „Kino” 2-3
Google Scholar
Łaguna, Piotr. 1983. Tajemnice Chińskiej Dzielnicy. O „Chinatown” Romana Polańskiego. „Kino” 4
Google Scholar
Mastermann, Len. 1995. „Matnia” w lustrze surrealizmu. Tłum. E. Siemicka. W: B. Zmudziński (red.). Roman Polański. Kraków: Instytut Francuski w Krakowie
Google Scholar
Michnik, Adam, Adam Cichy. 1998. Najgroźniejsi są ci, którzy się boją. O wybaczaniu i karze śmierci, o strachu i okrucieństwie, o AIDS i szaleństwach Ameryki, o wolnej woli i altruizmie z Romanem Polańskim rozmawiają Adam Michnik i Adam Cichy. „Gazeta Wyborcza” 14 – 15.03. 1998
Google Scholar
Muskała, Monika. 1997. Polański znów wśród wampirów. Z Romanem Polańskim rozmawia M. Muskała. „Magazyn Gazety Wyborczej” 24 – 25.10.1997
Google Scholar
Polański, Roman. 1989. Roman. Tłum. K. i P. Szymanowscy. Warszawa: Wydawnictwo Polonia
Google Scholar
Sacher-Masoch von, Leopold Ritter. 2013, brak autora tłumaczenia, Chorzów: Wydawnictwo Videograf SA.
Google Scholar
Sobolewski, Tadeusz. 2013. Roman Polański: Ja nie oskarżam, ja tylko staram się nie być hipokrytą. Rozmowa T. Sobolewskiego. „Gazeta Wyborcza” 8.11.2013
Google Scholar
Stachówna, Grażyna. 1994. Roman Polański i jego filmy. Warszawa – Łódź: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar
Stachówna, Grażyna. 2002. Polański od A do Z. Kraków: Wydawnictwo Znak
Google Scholar
Wajda, Katarzyna. 2014. Polański: życie jest teatrem. Absurdu, http://www.dwutygodnik.com/artykul/4870-polanski-zycie-jest-teatrem-absurdu.html (dostęp: 15.01.2015)
Google Scholar
Werner, Paul. 2014. Polański. Biografia. Tłum. A. Krochmal, R. Kędzierski. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis.
Google Scholar
Zamochnikoff, Frédéric, Stéphane Bonnotte. 2006. Polański. Na rozdrożu światów. Tłum. K. i K. Pruscy. Warszawa: Wydawnictwo Cyklady
Google Scholar
Zmudziński, Bogusław. 1995. Wszyscy jesteśmy ssakami. Kwartalnik Kulturalny „Opcje” 4.
Google Scholar
Autorzy
Bogusław Zmudzińskikwartalnik.filmowy@ispan.pl
Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie Polska
Adiunkt na Wydziale Humanistycznym AGH – Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie. Autor i redaktor licznych publikacji na temat filmu autorskiego, w tym zwłaszcza animowanego; zajmuje się twórczością Jana Svankmajera. Założyciel i od początku istnienia dyrektor artystyczny Międzynarodowego Festiwalu Filmowego Etiuda&Anima, członek Association Internationale du Film d’Animation (ASIFA) oraz Stowarzyszenia Filmowców Polskich, kurator programów na krajowych i zagranicznych festiwalach i innych imprezach filmowych.
Statystyki
Abstract views: 42PDF downloads: 31
Licencja
Prawa autorskie (c) 2014 Bogusław Zmudziński
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Bogusław Zmudziński, Korzenie i sytuacja polskiej animacji artystycznej pierwszych dekad XXI wieku , Kwartalnik Filmowy: Nr 112 (2020): Polski dokument, polska animacja
- Bogusław Zmudziński, New Yorkers, czyli wśród twórców amerykańskiej animacji niezależnej , Kwartalnik Filmowy: Nr 93-94 (2016): Kino amerykańskie
- Bogusław Zmudziński, Animacja jest częścią mnie. Z Signe Baumane rozmawia Bogusław Zmudziński , Kwartalnik Filmowy: Nr 93-94 (2016): Kino amerykańskie
- Bogusław Zmudziński, Festiwal Etiuda&Anima, czyli filmowe święto (z doświadczeń własnych autora) , Kwartalnik Filmowy: Nr 100 (2017): O świętowaniu
- Bogusław Zmudziński, Cenię swoją niezależność. Z Billem Plymptonem rozmawia Bogusław Zmudziński , Kwartalnik Filmowy: Nr 93-94 (2016): Kino amerykańskie
