Giuseppe Arcimboldi, Jan Švankmajer i inni. Od gabinetów sztuki i osobliwości do kolekcji filmów jako zbioru dzieł osobliwych (Zarys problematyki i tła kulturowego)
Abstrakt
Autor podejmuje próbę zaadaptowania nowożytnego pojęcia gabinetu sztuki i osobliwości dla potrzeb umiejscowienia dorobku kina artystycznego w szeroko pojętym nurcie tradycji kulturowej. Paralelnie do zależności między malarskim fenomenem martwej natury a filmowym fenomenem animacji przedmiotowej Zmudziński odkrywa związki między rozumieniem gabinetu sztuki i osobliwości w twórczości manierysty Giuseppe Arcimboldiego, w kontekście kolekcjonerskiej pasji cesarza Rudolfa II, a funkcjonowaniem tego pojęcia w twórczości surrealisty Jana Švankmajera na tle występowania współczesnych osobliwych kolekcji. Tłem rozważań autor czyni dwa odległe kulturowo i historycznie przykłady: losy relikwii króla Francji Świętego Ludwika IX oraz działalność wystawienniczą kontrowersyjnego anatoma i plastynatora niejakiego dra Gunthera von Hagensa. Dokonując interpretacji twórczości Arcimboldiego i Švankmajera, autor buduje model pięciu poziomów funkcjonowania pojęcia osobliwości w dziełach obydwu artystów. Punktem wyjścia jego konstrukcji jest przyjęcie tzw. interpretacji przedmiotowej w spojrzeniu na relację człowiek – rzeczywistość. W finale rozważań autor stawia tezę, że centralny obszar współczesnej kolekcji filmowych osobliwości wypełniają z jednej strony filmy animowane, zrealizowane techniką animacji przedmiotowej, zaś z drugiej filmy fabularne z osobliwymi protagonistami, którzy tracą podmiotowość (a tym samym także wolność), stając się marionetkami w rękach losu, potężnych, a niezależnych od nich sił, lub – co najdrastyczniejsze – innych ludzi.
Słowa kluczowe:
Giuseppe Arcimboldi, Jan Švankmajer, gabinet osobliwościBibliografia
Benjamin, Walter. 1975. Dzieło sztuki w dobie reprodukcji technicznej. Tłum. J. Sikorski. W: W. Benjamin. Twórca jako wytwórca. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Google Scholar
Beyer, Andreas. 2007, La scène des princes. Esquisses et costumes d’Arcimboldo pour les fêtes et les tournois à la cour. W: Arcimboldo 1526 – 1593. Sylvia Ferino-Pagden (red.). Milan: Skira.
Google Scholar
Dauxois, Jacqueline. 1997. Cesarz alchemików Rudolf II Habsburg. Tłum. R. Niziołek. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Google Scholar
Fromm, Erich. 1998. Anatomia ludzkiej destrukcyjności. Tłum. J. Karłowski. Poznań: Rebis.
Google Scholar
Gabinet Braci Quay. Z braćmi Quay rozmawiają Kuba Mikurda i Michał Oleszczyk. 2010. W: Trzynasty miesiąc. Kino Braci Quay, K. Mikurda i A. Prodeus (red.), Kraków – Warszawa: Korporacja Ha!art, Era Nowe Horyzonty.
Google Scholar
Gruszka, Anna. Ciała w muzeum albo współczesne gabinety osobliwości, http://www.obieg.pl/felieton/13334, (data dostępu: 8. 12. 2013 r.).
Google Scholar
http://www.plastinarium.de/pol/plastinariump/aktualnosci.html. (data dostępu: 3.12.2013 r.)
Google Scholar
Kirchweger, Franz. 2007. Entre art et nature: Arcimboldo et le monde des Kunstkammern. W: Arcimboldo 1526 – 1593. Sylvia Ferino-Pagden (red.). Milan: Skira.
Google Scholar
Kostrzewski, Leszek. 2005. Lekcja anatomii. „Duży Format – Magazyn Gazety Wyborczej” z 14 lutego 2005 r.
Google Scholar
Kostrzewski, Leszek. 2005. Nie będzie preparowania ludzkich zwłok. „Gazeta Wyborcza” z 11 marca 2005 r.
Google Scholar
Kriegeskorte, Werner. 2002. Giuseppe Arcimboldo (1527 – 1593). Tłum. E. Tomczyk. Kolonia: Taschen.
Google Scholar
Kubínová, Kateřina. 2006. Imitatio Romae. Karel IV. a Řím. Praha: ARTEFACTUM, Ústav dějin uměni Akademie věd České republiki.
Google Scholar
Kuc, Kamila. 2010. Okrutna wyobraźnia. Filmy krótkometrażowe Romana Polańskiego. W: Dzieje grzechu. Surrealizm w kinie polskim, K. Wielebska, K. Mikurda (red.). Kraków – Warszawa: MFF Era Nowe Horyzonty, Korporacja Ha!art.
Google Scholar
Le Goff, Jacques. 2001. Święty Ludwik. Tłum. K. Marczewska. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Volumen.
Google Scholar
Martwa natura. Historia, arcydzieła, interpretacje. 2000. S. Zuffi (red.). Tłum. K. Wanago. Warszawa: Wydawnictwo „Arkady”.
Google Scholar
My i oni. Zawiła historia odmienności. 2011. Katalog wystawy zorganizowanej w Galerii Międzynarodowego Centrum Kultury w Krakowie. 15 marca – 5 czerwca 2011. Anna Olszewska (red.). Kraków: MCK.
Google Scholar
Pomian, Krzysztof. 1996. Zbieracze i osobliwości. Paryż – Wenecja XVI – XVIII wiek. Tłum. A. Pieńkoś, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Google Scholar
Ripellino, Angelo Maria. 1997. Praga magiczna. Tłum. H. Kralowa. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Google Scholar
Rӧbel, Sven, Wassermann, Andreas. 2003. Handlarz śmiercią. „Der Spiegel” z 19 stycznia 2003 r.
Google Scholar
Starnawska, Maria. 2008. Świętych życie po życiu. Relikwie w kulturze religijnej na ziemiach polskich w średniowieczu. Warszawa: Wydawnictwo DiG.
Google Scholar
Švankmajer, Jan w rozmowie z B. Zmudzińskim. Jestem surrealistą. 2002. „Kino” 4.
Google Scholar
Švankmajer, Jan w rozmowie z P. Hamesem. W: J. Švankmajer, Sila imaginace: režiser o své filmové tvorbě, Praha: Dauphin, Mladá Fronta.
Google Scholar
Švankmajer, Jan. 1997 – 1998. Z ankiet i wywiadów. „Kwartalnik Filmowy” 19/20
Google Scholar
Wunderkamera. Kino Terry’ego Gilliama.2011. K. Mikurda (red.), Warszawa – Kraków: Wydawnictwo MFF Nowe Horyzonty, Wydawnictwo Korporacja Ha!art.
Google Scholar
Zmudziński, Bogusław. 2004 – 2005. Animacja przedmiotowa Jana Švankmajera wobec tradycji przedstawień martwej natury. „Estetyka i Krytyka” 7/8.
Google Scholar
Zmudziński, Bogusław. 2010. Osobliwa „Maska” braci Quay, czyli film otwarcia. „Kino” 11.
Google Scholar
Zmudziński, Bogusław. 2010. Z badań nad problematyką tworzywa filmowego – osobliwe kolekcje w animacji przedmiotowej. W: Materia sztuki. M. Ostrowicki (red.). Kraków: Universitas.
Google Scholar
Autorzy
Bogusław Zmudzińskikwartalnik.filmowy@ispan.pl
Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie Polska
Adiunkt na Wydziale Humanistycznym AGH - Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie. Autor i redaktor publikacji na temat filmu autorskiego, zwłaszcza animowanego. Założyciel i dyrektor artystyczny Międzynarodowego Festiwalu Filmowego Etiuda&Anima, członek Association Internationale du Film d’Animation (ASIFA) oraz Stowarzyszenia Filmowców Polskich, kurator programów na krajowych i zagranicznych festiwalach i innych imprezach filmowych.
Statystyki
Abstract views: 0PDF downloads: 0
Licencja
Prawa autorskie (c) 2013 Bogusław Zmudziński
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Bogusław Zmudziński, Korzenie i sytuacja polskiej animacji artystycznej pierwszych dekad XXI wieku , Kwartalnik Filmowy: Nr 112 (2020): Polski dokument, polska animacja
- Bogusław Zmudziński, New Yorkers, czyli wśród twórców amerykańskiej animacji niezależnej , Kwartalnik Filmowy: Nr 93-94 (2016): Kino amerykańskie
- Bogusław Zmudziński, Animacja jest częścią mnie. Z Signe Baumane rozmawia Bogusław Zmudziński , Kwartalnik Filmowy: Nr 93-94 (2016): Kino amerykańskie
- Bogusław Zmudziński, Festiwal Etiuda&Anima, czyli filmowe święto (z doświadczeń własnych autora) , Kwartalnik Filmowy: Nr 100 (2017): O świętowaniu
- Bogusław Zmudziński, Teatralny wymiar twórczości filmowej Romana Polańskiego , Kwartalnik Filmowy: Nr 87-88 (2014): Film i teatr
- Bogusław Zmudziński, Cenię swoją niezależność. Z Billem Plymptonem rozmawia Bogusław Zmudziński , Kwartalnik Filmowy: Nr 93-94 (2016): Kino amerykańskie
