À propos realizmu
Abstrakt
Autorka wychodzi z założenia, że w historii myśli filmowej nie ma pojęcia, które byłoby tak jak realizm obciążone wieloznacznością, niejasnością, prowadziło do kontrowersji i sprzeczności. Termin ten odnosi się do fenomenów nader różnych; zarówno do postaw twórczych, środków wyrazu, ekranowego efektu, jak i postaw odbiorczych. Realizm jest pojęciem teoretycznym oraz terminem krytycznym, ale też i wyrażeniem potocznym, pojawiającym się w codziennej praktyce językowej. Wszelka refleksja nad realizmem w kinie wywodziła się z przekonania o „naturalnym”, „wrodzonym” realizmie sztuki filmowej, odwołując się do przeświadczeń określanych jako realizm naiwny bądź zdroworozsądkowy. Autorka proponuje, by przedmiotem dyskusji uczynić nie realizm tout court, lecz różne historycznie zmienne formacje realistyczne. Wskazanie na ich bezpośredni związek z teoretycznymi koncepcjami realizmu jest najczęściej proste, choć nie zawsze jednoznaczne. Wystarczy odwołać się do przykładów, by unaocznić, że zbiorcze ujęcie tych formacji ujednolicającą formułą nie jest możliwe.
Słowa kluczowe:
realizm, teoria filmu, filmoznawstwoBibliografia
Aitken Ian, European Film Theory and Cinema. A Critical Introduction, Indiana University Press, Bloomington and Indianapolis 2001.
Google Scholar
Andrew Dudley, Główne teorie filmu, tłum. A. Kołodyński, PWSF,TiTv, Łódź 1995, s. 147. Martin Marcel, Le Cinéma moderne , spectacle ou langage?, „Cinéma 62”, 1962, nr 62..
Google Scholar
Barthes Roland, Retoryka obrazu, tłum. Zbigniew Kruszyński, „Pamiętnik Literacki” 1985, z. 3.
Google Scholar
Bazin André, Le mythe du cinéma total, w: Qu’est-ce que le cinéma?, t. 1, Editions de Cerf, Paris 1958, s. 25.
Google Scholar
Bazin André, Obrona Rosselliniego, w: tegoż, Film i rzeczywistość, tłum. B. Michałek, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1963.
Google Scholar
Culler Jonathan, Konwencja i oswojenie, tłum. I. Sieradzki, w: Znak, styl, konwencja, wybrał i wstępem opatrzył M. Głowiński, Czytelnik, Warszawa 1977.
Google Scholar
Helman Alicja, Film faktów i film fikcji. Dialektyka postaw i poetyk twórczych, Uniwersytet Śląski, Katowice 1977.
Google Scholar
Huss Roy, Silverstein Norman, The Film Experience, Harper and Row Publisher, New York 1968.
Google Scholar
Ingarden Roman, Kilka uwag o sztuce filmowej, w: tamże, s. 201.
Google Scholar
Kracauer Siegfried, Teoria filmu. Wyzwolenie materialnej rzeczywistości, tłum. W. Wertenstein, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1975, s. 19.
Google Scholar
Landy Marcia, Italian Film, Cambridge University Press, Cambridge 2000.
DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511624377
Google Scholar
Lukács Gyorgy, Film, tłum. Krystyna Krzemień, w: Estetyka i film, dz. cyt., s. 262-263.
Google Scholar
MacCabe Colin, Realism and Cinema: Notes on Some Brechtian Theses, „Screen” 1974, vol. 15, nr 3.
DOI: https://doi.org/10.1093/screen/15.2.7
Google Scholar
MacCabe Colin, Theory and Film: Principles of Realism and Pleasure, „Screen” 1976, vol. 17, nr 3.
DOI: https://doi.org/10.1093/screen/17.3.7
Google Scholar
Metz Christian, Le Cinéma moderne et la narrativité, „Cahiers du Cinéma” 1966, nr 185.
Google Scholar
Metz Christian, Le dire et le dit au cinéma: vers le decki d’un vraisemblable?, „Communications” 1968, nr 11.
DOI: https://doi.org/10.3406/comm.1968.1155
Google Scholar
Panofsky Erwin, Styl i medium w filmie, tłum. J. Mach, w: Estetyka i film, r. Alicja Helman, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1972, s. 146-147.
Google Scholar
Stam Robert, Burgoyne Robert, Flitterman Lewis Sandy, New Vocabularies in Film Semiotics. Strukturalism, Post-Strukturalism and Beyond, Routledge, London and New York 1992.
Google Scholar
Stam Robert, Film Theory. An Introduction, Oxford: Blackwell 2000, s. 328.
Google Scholar
Tudor Andrew, The Many Mythologies of Realism, „Screen” 1972, vol. 13, nr 1.
DOI: https://doi.org/10.1093/screen/13.1.27
Google Scholar
Wyka Kazimierz, Podróż do krainy nieprawdopodobieństwa, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1964, s. 34.
Google Scholar
Autorzy
Alicja Helmankwartalnik.filmowy@ispan.pl
Uniwersytet Jagielloński Polska
Historyk i teoretyk filmu, emerytowany profesor UJ. Prowadzi badania w zakresie teorii filmu, komparatystyki. W dorobku naukowym ma ponad 20 książek autorskich, m.in.: O dziele filmowym (1970, 1981), Film faktów i film fikcji (1977), Przedmiot i metody filmoznawstwa (1985), Słownik pojęć filmowych (1991-1998), Historia semiotyki filmu, t. 1-2 (1992-1993), Twórcza zdrada. Filmowe adaptacje literatury (1998), Urok zmierzchu. Filmy Luchina Viscontiego (2002), Ten smutek hiszpański. Konteksty twórczości filmowej Carlosa Saury (2005), Odcienie czerwieni. Twórczość Filmowa Zhanga Yimou (2010).
Statystyki
Abstract views: 64PDF downloads: 14
Licencja
Prawa autorskie (c) 2011 Alicja Helman
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Alicja Helman, „Niebezpieczne związki” − podróż w czasie i przestrzeni , Kwartalnik Filmowy: Nr 80 (2012): Film na styku kultur
- Alicja Helman, Teoria opowiadania Ricka Altmana , Kwartalnik Filmowy: Nr 71-72 (2010): Narracja w filmie
- Alicja Helman, Kultura zdeformowanych sensów , Kwartalnik Filmowy: Nr 89-90 (2015): Redefinicje klasyki
- Alicja Helman, Spojrzenie dziecka metaforą kina , Kwartalnik Filmowy: Nr 81 (2013): Dziecko i film
- Alicja Helman, Młodość i magia kina , Kwartalnik Filmowy: Nr 71-72 (2010): Narracja w filmie
- Alicja Helman, Mizoguchi w kręgu melodramatycznej wyobraźni , Kwartalnik Filmowy: Nr 81 (2013): Dziecko i film
- Alicja Helman, Tajemnice i pułapki chińskiego domu , Kwartalnik Filmowy: Nr 79 (2012): Wnętrza. O filmowej przestrzeni zamkniętej
- Alicja Helman, Pokoleniowy dystans , Kwartalnik Filmowy: Nr 73 (2011): Kino to ja. Autobiografie filmowe
- Alicja Helman, Historia, legenda, fantazja. Filmowe portrety Pierwszego Cesarza , Kwartalnik Filmowy: Nr 69 (2010): Historia w filmie
- Alicja Helman, Związki kultury muzycznej i filmowej , Kwartalnik Filmowy: Nr 129 (2025): Trauma
