Wczesne kino jako spektakl. Przykład niemiecki
Abstrakt
Wychodząc z założenia, że wczesne kino to późna forma historycznej sztuki projekcji, zakorzeniona w kulturze latarni magicznych oraz teatrów variétés, autor wskazuje na cechy seansów kinematograficznych, które nadawały im charakter spektaklu: komentowanie wydarzeń dziejących się na ekranie, towarzyszenie muzyczne, interakcje z publicznością, jak też samych widzów między sobą oglądających krótkie filmy w strukturze numerowej. Model ten można odnaleźć w kinach jarmarkowych, salowych, jak też w pierwszych kinach stacjonarnych. Specyfika tych ostatnich została bliżej przedstawiona na przykładzie Wrocławia i uzupełniona o inne przykłady niemieckie. Dopiero przełom medialny, zapoczątkowany w Niemczech w latach 1910-1911, doprowadził do wykształcenia się indywidualnego widza śledzącego narrację filmów pełnometrażowych.
Słowa kluczowe:
kino niemieckie, Wrocław, historia kinaBibliografia
Altenloh, E. 1914. Zur Soziologie des Kino. Die Kino-Unternehmung und die sozialen Schichten ihrer Besucher. Jena.
Google Scholar
Bierausschank in kinematographischen Theatern, 1907. „Der Kinematograph” 27.01.
Google Scholar
Biskupski, Łukasz. 2013. Miasto atrakcji. Narodziny kultury masowej na przełomie XIX i XX wieku. Warszawa.
Google Scholar
Braun B., K. Eifer 2002. „Kommt all heirönn zum Marzens Pitt”. Kinoerlebnisse mit dem Filmerklärer Peter Marzen. „Neues Trierisches Jahrbuch” 42.
Google Scholar
Burrows, J. 2013. „The Great Asta Nielsen”, „The Shady Exclusive” and the Birth of Film Censorship in Britain, 1911-1914. W: M. Loiperdinger, U. Jung (red.). Importing Asta Nielsen: The International Film Star in the Making 1910-1914. „KINtop. Studies in Early Cinema 2”. New Barnet.
Google Scholar
Châteauvert, Jean. 1996. Das Kino im Stimmbruch. „KINtop. Jahrbuch zur Erforschung des frühen Films” 5.
Google Scholar
Dębski, Andrzej. 2009. Historia kina we Wrocławiu. Wrocław.
Google Scholar
Dębski, Andrzej. 2012. „Otchłań” w Warszawie. Przyczynek do opisu przełomu medialnego i diagnozy popularności Asty Nielsen na ziemiach polskich przed I wojną światową. W: K. Klejsa (red.). Polska i Niemcy. Filmowe granice i sąsiedztwa. Wrocław.
Google Scholar
Diederichs, Helmut H. 1996. Frügeschichte deutscher Filmtheorie. Ihre Entstehung und Entwicklung bis zum Ersten Weltkrieg. Frankfurt am Main.
Google Scholar
Die Wirkung der Kinomusik auf die Frau. 1916. „Der Kinematograph” 13.12.1916.
Google Scholar
Elsaesser, Thomas. 2002. Filmgeschichte und frühes Kino. Archäologie eines Medienwandels. München.
Google Scholar
Garncarz, Joseph. 2008. „Byliśmy na jarmarku”. Kina objazdowe na Śląsku przed pierwszą wojną światową. Tłum. T. Gabiś. W: A. Dębski, M. Zybura. (red.) Wrocław będzie miastem filmowym… Z dziejów kina w stolicy Dolnego Śląska. Wrocław.
Google Scholar
Garncarz, Joseph. 2010. Maßlose Unterhaltung. Zur Etablierung des Films in Deutschland 1896-1914. Frankfurt am Main – Basel.
Google Scholar
Garncarz, Joseph, Ross M. 2006. Die Siegener Datenbanken zum frühen Kino in Deutschland. „KINtop. Jahrbuch zur Erforschung des frühen Films” 14-15.
Google Scholar
Garncarz, Joseph. 2008. The Fairground Cinema – A European Institution W: M. Loiperdinger (red.) Travelling Cinema in Europe. Frankfurt am Main – Basel.
Google Scholar
Gaudreault, André, Philippe Marion. 2005. A Medium is always born twice…. „Early Popular Visual Culture” 3 (1).
DOI: https://doi.org/10.1080/17460650500056964
Google Scholar
Gwóźdź, Andrzej. 2004. Technologie widzenia, czyli media w poszukiwaniu autora: Wim Wenders. Kraków.
Google Scholar
Hendrykowska, Małgorzata. 2012. Kronika kinematografii polskiej 1895-2011. Poznań.
Google Scholar
Jansen, Wolfgang. 1990. Das Varieté. Die glanzvolle Geschichte einer unterhaltenden Kunst. Berlin.
Google Scholar
Jossé, H. 1984. Die Entstehung des Tonfilms. Beitrag zu einer faktenorientierten Mediengeschichtsschreibung. Freiburg – München.
Google Scholar
Jung, Uli, Martin Loiperdinger. 2005. Besonderheiten der Mediengeschichte des frühen Films. W: U. Jung, M. Loiperdinger (red.). Geschichte des dokumentarischen Films in Deutschland, t. 1, Kaiserreich 1895-1918. Stuttgart.
Google Scholar
Kinematograph und Alkohol. Eine Berliner Studie. 1996. przedruk: „KINtop. Jahrbuch zur Erforschung des frühen Films” 5.
Google Scholar
Kinematographen und Billetsteuer. 1910. „Schlesische Zeitung” 02.03.1910.
Google Scholar
Krzemiński, A. 2008. Jak powstało pierwsze kino w Polsce. Jego rozwój w Polsce jak i w Rosji Carskiej. W: G. Grabowska (red.). Sto lat polskiego filmu. Kino okresu wielkiego niemowy. Część pierwsza: początki. Warszawa.
Google Scholar
Lange-Fuchs, Hauke. 2002. Die Reisen der Projektionskunst-Unternehmens Skladanowsky. „KINtop. Jahrbuch zur Erforschung des frühen Films” 11.
Google Scholar
Lipschütz, Rahel. 1961. Der Ufa-Konzern. Geschichte, Aufbau und Bedeutung im Rahmen des deutschen Filmgewerbes. Berlin.
Google Scholar
Loiperdinger, Martin (red.). 2011. Early Cinema Today: The Art of Programming and Live Performance „KINtop. Studies in Early Cinema 1”. New Barnet.
Google Scholar
Loiperdinger, Martin. 2013. „Die Duse der Kinokunst”. Asta Nielsen’s Berlin Made Brand. W: M. Loiperdinger, U. Jung (red.). Importing Asta Nielsen: The International Film Star in the Making 1910-1914, „KINtop. Studies in Early Cinema 2”. New Barnet..
Google Scholar
Loiperdinger, Martin. 2008. „Abgründe” („Przepaść”) – początek długometrażowych filmów fabularnych we Wrocławiu. Tłum. A. Dębski. W: A. Dębski, M. Zybura (red.) Wrocław będzie miastem filmowym… Z dziejów kina w stolicy Dolnego Śląska. Wrocław.
Google Scholar
Loiperdinger, Martin. 1993. Das frühe Kino der Kaiserzeit. Problemaufriß der Forschungsperspektiven. W: U. Jung (red.). Der deutsche Film. Aspekte seiner Geschichte von den Anfängen bis zur Gegenwart. Trier.
Google Scholar
Loiperdinger, Martin. 1998. Plädoyer für eine Zukunft des frühen Kinos. W: U. von Keiz (red.). Früher Film und späte Folgen. Restaurierung, Rekonstruktion und Neupräsentation historischer Kinematographie. Marburg.
Google Scholar
Loiperdinger, Martin. 2002. Sammler, Historiographie und gesellschaftlicher Bedarf. Perspektiven für die Geschichte der visuellen Medien. W: B. von Dewitz, W. Nekes (red.). Ich sehe was, was du nicht siehst! Sehmaschinen und Bilderwelten. Göttingen.
Google Scholar
Müller, Corinna. 1994. Frühe deutsche Kinematographie. Formale, wirtschaftliche und kulturelle Entwicklungen. Stuttgart-Weimar.
DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-476-03560-8
Google Scholar
Musikalisches aus dem Kino der Gegenwart. 1911. „Der Kinematograph” 08.03.1911.
Google Scholar
Nowak, Kurt. 2008. Z moich wrocławskich wspomnień filmowych. Tłum. M. Zybura. W: A. Dębski, M. Zybura (red.). Wrocław będzie miastem filmowym… Z dziejów kina w stolicy Dolnego Śląska. Wrocław.
Google Scholar
Olechnicki, Krzysztof. 2013. Uwagi o kulturze wizualnej w ujęciu socjologiczno-antropologicznym. „Dyskurs” 16.
Google Scholar
Rossell, Deac. 1995. A Chronology of Cinema 1889-1896. „Film History. An International Journal” 7 (2).
Google Scholar
Rossell, Deac. 1997. Jenseits von Messter – die ersten Berliner Kinematographen-Anbieter, „KINtop. Jahrbuch zur Erforschung des frühen Films” 6.
Google Scholar
Rossell, Deac. 2002. Die Laterna Magica. W: B. von Dewitz, W. Nekes (red.). Ich sehe was, was du nicht siehst! Sehmaschinen und Bilderwelten. Göttingen.
Google Scholar
Rupprecht. 1907. Schuljugend und Kinematograph. „Breslauer General-Anzeiger” 22.12.1907.
Google Scholar
Rupprecht. 1908. Schuljugend und Kinematograph. „Breslauer General-Anzeiger” 06.01.1908.
Google Scholar
Schlüpmann, Heide. 1993. Ein feministischer Blick. Dunkler Kontinent der frühen Jahre. W: W. Jacobsen, A. Kaes, H.H. Prinzler (red.). Geschichte des deutschen Films. Stuttgart – Weimar.
DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-476-02918-8_14
Google Scholar
Screen Culture and the Social Question 1880-1914. 2014. W: L. Vogl-Bienek, R. Crangle (red.) „KINtop. Studies in Early Cinema 3”. New Barnet.
Google Scholar
Shail, Andrew. 2013. Introduction. Cinema’s second birth. „Early Popular Visual Culture” 11 (2).
DOI: https://doi.org/10.1080/17460654.2013.785714
Google Scholar
Skladanowsky, Emil. 1993. Das Bioscop und seine Vorgeschichte. W: B. Cantow (red.). Max Skladanowsky und die Erfindung des Kinos. Berlin.
Google Scholar
Steffan, G. 1968. „Weeβte noch damals – Dein Kino!”. „Der Schlesier” 26.
Google Scholar
Teinert, F. 1958. Das „Cinematographentheater”. Eine Breslauer Jugenderinnerung. „Der Schlesier” 5.
Google Scholar
Vogl-Bienek, Ludwig. 1999. Skladanowsky und die Nebelbilder. „KINtop. Jahrbuch zur Erforschung des frühen Films” 8.
Google Scholar
Ze wspomnień starego kinooperatora. Tłum. M. Zybura. W: A. Dębski, M. Zybura (red.). Wrocław będzie miastem filmowym… Z dziejów kina w stolicy Dolnego Śląska. Wrocław.
Google Scholar
Autorzy
Andrzej Dębskikwartalnik.filmowy@ispan.pl
Uniwersytet Wrocławski Polska
Kieruje projektami Kino polskie i niemieckie na pograniczu kultur oraz Historia kina na Dolnym Śląsku do 1945 r. w Centrum im. Willy’ego Brandta Uniwersytetu Wrocławskiego. Autor monografii Historia kina we Wrocławiu w latach 1896-1918 (2009).
Statystyki
Abstract views: 65PDF downloads: 33
Licencja
Prawa autorskie (c) 2014 Andrzej Dębski
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Andrzej Dębski, Okres wczesnego kina na Dolnym Śląsku , Kwartalnik Filmowy: Nr 110 (2020): Poza człowiekiem
- Andrzej Dębski, Raz jeszcze o repertuarach kin dla Polaków w okupowanym Krakowie , Kwartalnik Filmowy: Nr 117 (2022): Kino nieznane/ukryte
- Andrzej Dębski, Subskrypcja wideo na żądanie w Niemczech , Kwartalnik Filmowy: Nr 124 (2023): Streaming
- Andrzej Dębski, Zmienność upodobań: „ad vocem” , Kwartalnik Filmowy: Nr 122 (2023): Krajobrazy, panoramy, terytoria
- Andrzej Dębski, Paulina Korneluk, Lwowskie kina podczas II wojny światowej , Kwartalnik Filmowy: Nr 127 (2024): Filmoznawstwo empiryczne
- Andrzej Dębski, Od sztuk widowiskowych do kina atrakcji, czyli o intermedialności triku filmowego , Kwartalnik Filmowy: Nr 99 (2017): Triki, numery specjalne, atrakcje
- Andrzej Dębski, Konteksty „Dziejów grzechu” – najpopularniejszego filmu w Warszawie w 1911 roku , Kwartalnik Filmowy: Nr 89-90 (2015): Redefinicje klasyki
Podobne artykuły
- Mariusz Guzek, Piotr Zwierzchowski, Więcej niż antologia , Kwartalnik Filmowy: Nr 104 (2018): Esej, „found footage”, film montażowy
- Andrzej Dębski, Okres wczesnego kina na Dolnym Śląsku , Kwartalnik Filmowy: Nr 110 (2020): Poza człowiekiem
- Andrzej Dębski, Konteksty „Dziejów grzechu” – najpopularniejszego filmu w Warszawie w 1911 roku , Kwartalnik Filmowy: Nr 89-90 (2015): Redefinicje klasyki
Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.