Okres wczesnego kina na Dolnym Śląsku
Andrzej Dębski
andrzej_debski@poczta.onet.plUniwersytet Wrocławski, Centrum im. Willy'ego Brandta (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-0725-5765
Abstrakt
Artykuł dotyczy wczesnego kina na Dolnym Śląsku, w szczególności pierwszych pokazów filmowych w 1896 r., działalności kin objazdowych, powstawania kin stałych i przełomu metrażowego, tj. przejścia od programów numerowych (złożonych z wielu filmów jednoaktowych) do programów opartych na filmie wieloaktowym z programem towarzyszącym. W centrum uwagi znajdują się małe miejscowości Dolnego Śląska, ponieważ metropolia, jaką był Wrocław, stanowiła temat innych opracowań. Z artykułu wynika m.in., że kinematografia na Dolnym Śląsku szybko upowszechniała się w małych miejscowościach – już w 1896 r. filmy były pokazywane w kilku miastach, a sześciotysięczny Namysłów, w którym kino otwarto w 1912 r., w tym samym roku przeszedł na projekcje filmów wieloaktowych.
Instytucje finansujące
Słowa kluczowe:
wczesne kino, pierwsze projekcje filmowe, kina objazdowe, pierwsze kina stałe, program numerowy, filmy wieloaktowe, Dolny Śląsk, NiemcyBibliografia
Das Capitol in Strehlen (1928, 21 września). Film-Kurier.
Google Scholar
Dębski, A. (2009). Historia kina we Wrocławiu w latach 1896-1918. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Google Scholar
Dębski, A. (2014). Konteksty „Dziejów grzechu” – najpopularniejszego filmu w Warszawie w 1911 roku. Kwartalnik Filmowy, 89-90, ss. 327-343.
Google Scholar
Dębski, A. (2016). Międzynarodowy kontekst projekcji filmowych w 1896 roku na dawnych „ziemiach polskich” i współczesnych ziemiach Polski. W: A. Dębski, M. Loiperdinger (red.), KINtop. Antologia wczesnego kina. Część II (ss. 289-339). Wrocław: Atut.
Google Scholar
Garncarz, J. (2008), „Byliśmy na jarmarku”. Kina objazdowe na Śląsku przed pierwszą wojną światową (tłum. T. Gabiś). W: A. Dębski, M. Zybura (red.), Wrocław będzie miastem filmowym… Z dziejów kina w stolicy Dolnego Śląska (ss. 13-28). Wrocław: Gajt.
Google Scholar
Garncarz, J. (2010). Maßlose Unterhaltung. Zur Etablierung des Films in Deutschland 1896-1914. Frankfurt am Main – Basel: Stroemfeld.
Google Scholar
Garncarz, J. (2015). Wechselnde Vorlieben. Über die Filmpräferenzen der Europäer 1896-1939. Frankfurt am Main – Basel: Stroemfeld.
Google Scholar
Garncarz, J. (2016). O powstawaniu kin w Niemczech w latach 1896-1914 (tłum. T. Gabiś). W: A. Dębski, M. Loiperdinger (red.), KINtop. Antologia wczesnego kina. Część I (ss. 211-232). Wrocław: Atut.
Google Scholar
Gaudreault, A. (2016). Pojawienie się kinematografu (tłum. P. Przybyła). W: A. Dębski, M. Loiperdinger (red.), KINtop. Antologia wczesnego kina. Część I (ss. 119-142). Wrocław: Atut.
Google Scholar
H. D. (1936, 25 maja). Ein schlesischer Filmpionier: Reinhold Schuster, Lüben, 70 Jahre. Film-Kurier.
Google Scholar
Haller, A., Loiperdinger, M. (2016). Pobudzanie widzów. Format programowy wczesnych kin w latach 1906-1912 (tłum. M. Pabiś-Orzeszyna). W: A. Dębski, M. Loiperdinger (red.), KINtop. Antologia wczesnego kina. Część I (ss. 249-267). Wrocław: Atut.
Google Scholar
Hnatyszyn, P. (2005). Z dziejów filmowego Zabrza. W: A. Gwóźdź (red.), Historie celuloidem podszyte. Z dziejów X muzy na Górnym Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim (ss. 33-52). Kraków: Rabid.
Google Scholar
Jaglarz, W. (2005). Dziesiąta muza w Gliwicach – pierwsze lata i rozwój. W: A. Gwóźdź (red.), Historie celuloidem podszyte. Z dziejów X muzy na Górnym Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim (ss. 11-32). Kraków: Rabid.
Google Scholar
K. S. (1926, 24 lipca). Als das Kino in Deutschland einzog. Aus alten und jungen Tagen eines schlesischen Kinobesitzers. Film-Kurier.
Google Scholar
Łaborewicz, I. (2011). Kina w Jeleniej Górze (od XIX do XXI w.). W: Jeleniogórska ścieżka filmowa. 115 lat kin w Jeleniej Górze (katalog, s. 3). Jelenia Góra.
Google Scholar
Loiperdinger, M. (1999). Film & Schokolade. Stollwercks Geschäfte mit lebenden Bildern. Frankfurt am Main – Basel: Stroemfeld.
Google Scholar
Loiperdinger, M. (2005). „Viel Geld zu verdienen”. Ein internationales Angebot von Kinematographen und „Films”. W: U. Jung, M. Loiperdinger (red.), Geschichte des dokumentarischen Films in Deutschland. Bd. 1: Kaiserreich 1895–1918 (ss. 61-70). Stuttgart: Reclam.
Google Scholar
Loiperdinger, M. (2008). Abgründe (Przepaść) – Początek długometrażowych filmów fabularnych we Wrocławiu (1910/1911) (tłum. A. Dębski). W: A. Dębski, M. Zybura (red.), Wrocław będzie miastem filmowym… Z dziejów kina w stolicy Dolnego Śląska (ss. 55-63). Wrocław: Gajt.
Google Scholar
Loiperdinger, M. (2016). „Przyjazd pociągu” Louisa Lumière’a. Mit założycielski nowego medium (tłum. E. Fiuk). W: A. Dębski, M. Loiperdinger (red.), KINtop. Antologia wczesnego kina. Część I (ss. 75-118). Wrocław: Atut.
Google Scholar
Loiperdinger, M., Jung, U. (red.) (2013). Importing Asta Nielsen: The International Film Star in the Making 1910-1914. New Burnet: John Libbey Publishing Ltd.
Google Scholar
Müller, C. (1994). Frühe deutsche Kinematographie. Formale, wirtschaftliche und kulturelle Entwicklungen 1907–1912. Stuttgart – Weimar: J. B. Metzler.
DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-476-03560-8
Google Scholar
Rossell, D. (1995). A Chronology of Cinema 1889-1896. Film History. An International Journal, 7 (2), ss. 115-236.
Google Scholar
Rossell, D. (1999). Die soziale Konstruktion früher technischer Systeme der Filmprojektion. KINtop. Jahrbuch zur Erforschung des frühen Films, 8, ss. 53-81.
Google Scholar
Rossell, D. (2016). Nie tylko Messter – pierwsi berlińscy oferenci kinematografów (tłum. J. Trajman). W: A. Dębski, M. Loiperdinger (red.), KINtop. Antologia wczesnego kina. Część I (ss. 145-170). Wrocław: Atut.
Google Scholar
Statistik des Deutschen Reichs (1903). Band 150: Die Volkszählung im Deutschen Reich am 1. Dezember 1900. Berlin: Kaiserliches Statistisches Amt.
Google Scholar
Szczepański, E (2019). Historia kina w Strzegomiu. Świdnicki Portal Historyczny. http://historia-swidnica.pl/historia-kina-w-strzegomiu/
Google Scholar
The German Early Cinema Databases. http://earlycinema.dch.phil-fak.uni-koeln.de.
Google Scholar
Usai, P. Ch. (2019). Silent Cinema. A Guide to Study, Research and Curatorship. London – New York: The British Film Institute – Bloomsbury Publishing Plc.
Google Scholar
Autorzy
Andrzej Dębskiandrzej_debski@poczta.onet.pl
Uniwersytet Wrocławski, Centrum im. Willy'ego Brandta Polska
https://orcid.org/0000-0002-0725-5765
Doktor, współpracownik Centrum im. Willy’ego Brandta Uniwersytetu Wrocławskiego. Kierował projektami „Kino polskie i niemieckie na pograniczu kultur” (2010-2015) i „Historia kina na Dolnym Śląsku do 1945 roku” (2014-2019). Autor książek Historia kina we Wrocławiu w latach 1896-1918 (2009) i Nowoczesność, rozrywka, propaganda. Historia kina we Wrocławiu w latach 1919-1945 (2019). Współredaktor tomów poświęconych dziejom kina we Wrocławiu, wrocławskim reżyserom (Stanisław Lenartowicz, Sylwester Chęciński), polsko-niemieckim relacjom filmowym i antologii na temat wczesnego kina.
Statystyki
Abstract views: 683PDF downloads: 351
Licencja
Prawa autorskie (c) 2020 Andrzej Dębski
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Andrzej Dębski, Raz jeszcze o repertuarach kin dla Polaków w okupowanym Krakowie , Kwartalnik Filmowy: Nr 117 (2022): Kino nieznane/ukryte
- Andrzej Dębski, Paulina Korneluk, Lwowskie kina podczas II wojny światowej , Kwartalnik Filmowy: Nr 127 (2024): Filmoznawstwo empiryczne
- Andrzej Dębski, Subskrypcja wideo na żądanie w Niemczech , Kwartalnik Filmowy: Nr 124 (2023): Streaming
- Andrzej Dębski, Zmienność upodobań: „ad vocem” , Kwartalnik Filmowy: Nr 122 (2023): Krajobrazy, panoramy, terytoria
- Andrzej Dębski, Konteksty „Dziejów grzechu” – najpopularniejszego filmu w Warszawie w 1911 roku , Kwartalnik Filmowy: Nr 89-90 (2015): Redefinicje klasyki
- Andrzej Dębski, Od sztuk widowiskowych do kina atrakcji, czyli o intermedialności triku filmowego , Kwartalnik Filmowy: Nr 99 (2017): Triki, numery specjalne, atrakcje
- Andrzej Dębski, Wczesne kino jako spektakl. Przykład niemiecki , Kwartalnik Filmowy: Nr 85 (2014): Film i media – przeszłość i przyszłość
