Z punktu widzenia ludności rdzennej – film jako narzędzie dekolonizacji w Kanadzie
Krzysztof Loska
krzysztof.loska@uj.edu.plUniwersytet Jagielloński (Polska)
https://orcid.org/0000-0003-4078-798X
Abstrakt
Tematem artykułu są sposoby wykorzystania technologii audiowizualnej przez artystów natywnych w Kanadzie. Realizowane przez nich filmy są rozważane w kontekście teorii postkolonialnej jako składnik szerszego procesu, w ramach którego ludność rdzenna przejmuje kontrolę nad wytwarzaniem obrazów i przedstawianiem (Kerstin Knopf). Przyjmując hipotezę, że dekolonizacja spojrzenia łączy się z walką o uznanie w wymiarze politycznym i odzyskanie kontroli nad własnym życiem, można stwierdzić, że twórcy rdzenni szybko dostrzegli korzyści płynące z zachodniej technologii i postanowili przejąć narzędzia dawnych kolonizatorów po to, aby przepisać historię własnych narodów i opowiedzieć ją na nowo. Analizując filmy fabularne i dokumentalne nakręcone przez reżyserów związanych m.in. z Isuma Productions, Wapikoni Mobile i Arnait Video Productions, można zauważyć, że ważną rolę odgrywa w nich poszukiwanie środków stylistycznych pozwalających wyrazić punkt widzenia mniejszości narodowych. Technologia nie jest postrzegana jako zagrożenie dla rodzimej kultury, lecz jako szansa na odbudowanie więzi wspólnotowych.
Słowa kluczowe:
media autochtoniczne, postkolonializm, Pierwsze Narody w Kanadzie, film i technologia audiowizualnaBibliografia
Beaucage, M. (1995). Aboriginal Voices: Entitlement Through Storytelling. W: J. Marchessault (red.), Mirror Machine: Video and Identity (ss. 214-226). Toronto: YYZ Books.
Google Scholar
Bertrand, K. (2013). The Wapikoni Mobile and the Birth of a New Indigenous Cinema in Québec. American Review of Canadian Studies, 43 (2), ss. 283-289. https://doi.org/10.1080/02722011.2013.795023
DOI: https://doi.org/10.1080/02722011.2013.795023
Google Scholar
Bertrand, K. (2019). Canadian Indigenous Cinema: From Alanis Obomsawin to the Wapikoni Mobile. W: J. Marchessault, W. Straw (red.), The Oxford Handbook of Canadian Cinema (ss. 105-124). New York: Oxford University Press.
DOI: https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780190229108.013.7
Google Scholar
Bessire, L. (2003). Talking Back to Primitivism: Divided Audiences, Collective Desires. American Anthropologist, 105 (4), ss. 832-837. https://doi.org/10.1525/aa.2003.105.4.832
DOI: https://doi.org/10.1525/aa.2003.105.4.832
Google Scholar
Bhabha, H. K. (2010). Miejsca kultury (tłum. T. Dobrogoszcz). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar
Bohr, M. (2015). Cinema of Emancipation and Zacharias Kunuk’s „Atanarjuat: The Fast Runner”. W: S. MacKenzie, A. Westerståhl Stenport (red.), Films on Ice: Cinemas of the Arctic (ss. 84-96). Edinburgh: Edinburgh University Press.
DOI: https://doi.org/10.3366/edinburgh/9780748694174.003.0006
Google Scholar
Cache Collective (2008). Cache: Provisions and Productions in Contemporary Igloolik Video. W: P. Wilson, M. Stewart (red.), Global Indigenous Media: Cultures, Poetics, and Politics (ss. 74-88). Durham: Duke University Press.
DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctv11cw78p.7
Google Scholar
Evans, M. R. (2002). Hegemony and Discourse: Negotiating Cultural Relationships Through Media Production. Journalism: Theory, Practice & Criticism, 3 (3), ss. 309-329. https://doi.org/10.1177/146488490200300302
DOI: https://doi.org/10.1177/146488490200300302
Google Scholar
Evans, M. R. (2008). Isuma: Inuit Video Art. Montreal – Kingston: McGill-Queens University Press.
Google Scholar
Evans, M. R. (2010). „The Fast Runner”: Filming the Legend of Atanarjuat. Lincoln: University of Nebraska Press.
DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctt1dfnrh3
Google Scholar
Gauthier, J. L. (2013). Dismantling the Master’s House: The Feminist Fourth Cinema. Documentaries of Alanis Obomsawin and Loretta Todd. W: M. E. Marubbio, E. L. Buffalohead (red.), Native Americans on Film Conversations, Teaching, and Theory (ss. 89-115). Lexington: The University Press of Kentucky.
Google Scholar
Gierak-Onoszko, J. (2019). 27 śmierci Toby’ego Obeda. Warszawa: Wydawnictwo Dowody na Istnienie.
Google Scholar
Ginsburg, F. (1991). Indigenous Media: Faustian Contract or Global Village?. Cultural Anthropology, 6 (1), ss. 92-112. https://doi.org/10.1525/can.1991.6.1.02a00040
DOI: https://doi.org/10.1525/can.1991.6.1.02a00040
Google Scholar
Ginsburg, F. (2002). Screen Memories: Resignifying the Traditional in Indigenous Media. W: F. Ginsburg, L. Abu-Lughod, B. Larkin (red.), Media Worlds: Anthropology on New Terrain (ss. 39-57). Berkeley: University of California Press.
DOI: https://doi.org/10.1525/9780520928169
Google Scholar
Huhndorf, S. M. (2009). Mapping the Americas: The Transnational Politics of Contemporary Native Culture. Ithaca: Cornell University Press.
Google Scholar
Jasen, S. (2013). The Archive and Reenactment: Performing Knowledge in the Making of „The Journals of Knud Rasmussen”. The Velvet Light Trap, 71 (1), ss. 3-14. https://doi.org/10.7560/VLT7102
DOI: https://doi.org/10.7560/VLT7102
Google Scholar
Knopf, K. (2008). Decolonizing the Lens of Power: Indigenous Films in North America. Amsterdam – New York: Editions Rodopi.
DOI: https://doi.org/10.1163/9789042028838
Google Scholar
Lewis, R. (2006). Alanis Obomsawin: The Vision of a Native Filmmaker. Lincoln: University of Nebraska Press.
Google Scholar
Lyons, S. R. (2000). Rhetorical Sovereignty: What Do American Indians Want from Writing?. College Composition and Communication, 51 (1), ss. 239-257. https://doi.org/10.2307/358744
DOI: https://doi.org/10.1002/9781119118589.ch15
Google Scholar
Monani, S. (2014). „Kissed by Lightning” and Fourth Cinema’s Natureculture Continuum. W: S. Slovic, S. Rangarajan, V. Sarveswaran (red.), Ecoambiguity, Community, and Development: Toward a Politicized Ecocriticism (ss. 131-148). Lanham: Lexington Books.
Google Scholar
Niro, S. (1994). Artist’s Statement: Watchful Eyes. Native American Women Artists. Phoenix: The Heard Museum.
Google Scholar
Niro, S., Monani, S. (2017). Resistance and Hope in Mohawk Cinema: Iroquois Cosmologies and Histories. W: S. Monani, J. Adamson (red.), Ecocriticism and Indigenous Studies: Conversations from Earth to Cosmos (ss. 154-168). New York: Routledge.
DOI: https://doi.org/10.4324/9781315697192
Google Scholar
Ong, W. J. (1992). Oralność i piśmienność. Słowo poddane technologii (tłum. J. Japola). Lublin: Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Google Scholar
Raheja, M. H. (2013). Reading Nanook’s Smile: Visual Sovereignty, Indigenous Revisions of Ethnography, and „Atanarjuat: The Fast Runner”. W: M. E. Marubbio, E. L. Buffalohead (red.), Native Americans on Film Conversations, Teaching, and Theory (ss. 58-88). Lexington: The University Press of Kentucky.
Google Scholar
Santoro, M. (2013). The Rise of First Nations’ Fiction Films: Shelley Niro, Jeff Barnaby, and Yves Sioui Durand. American Review of Canadian Studies, 43 (2), ss. 267-282. https://doi.org/10.1080/02722011.2013.795031
DOI: https://doi.org/10.1080/02722011.2013.795031
Google Scholar
Schneider, R. (2011). Performing Remains: Art and War in Times of Theatrical Reenactment. London: Routledge.
DOI: https://doi.org/10.4324/9780203852873
Google Scholar
Siebert, M. (2015). Indians Playing Indian: Multiculturalism and Contemporary Indigenous Art in North America. Tuscaloosa: The University of Alabama Press.
Google Scholar
Stewart, M. (2007). The Indian Film Crews of Challenge for Change: Representation and the State. Canadian Journal of Film Studies, 16 (2), ss. 49-81. https://doi.org/10.3138/cjfs.16.2.49
DOI: https://doi.org/10.3138/cjfs.16.2.49
Google Scholar
Taylor, D. (2014). Archiwum i repertuar. Performanse i performatywność. PerFORwhat studies? (tłum. M. Sugiera, M. Borowski). Didaskalia, (120), ss. 22-38.
Google Scholar
Todd, L. (1993). Three Moments After Savage Graces. Harbour, 9, ss. 57-62.
Google Scholar
Worth, S., Adair, J. (1972). Through Navajo Eyes: An Exploration in Film Communication and Anthropology. Bloomington: Indiana University Press.
Google Scholar
Autorzy
Krzysztof Loskakrzysztof.loska@uj.edu.pl
Uniwersytet Jagielloński Polska
https://orcid.org/0000-0003-4078-798X
Profesor zwyczajny na Uniwersytecie Jagiellońskim, wiceprezes Polskiego Towarzystwa Badań nad Filmem i Mediami, członek Komitetu Nauk o Sztuce PAN; zajmuje się historią filmu, zwłaszcza kinem azjatyckim. Autor stu pięćdziesięciu artykułów naukowych (publikowanych w „Kwartalniku Filmowym”, „Studiach Filmoznawczych”, „Przeglądzie Kulturoznawczym”, „Ekranach”, „Kulturze Współczesnej”, „Ethosie” i in.) oraz dwunastu książek, m.in.: Dziedzictwo McLuhana – między nowoczesnością a ponowoczesnością (2001), Hitchcock: autor wśród gatunków (2002), David Cronenberg: rozpad ciała, rozpad gatunku (2003, wspólnie z A. Pitrusem), Tożsamość i media. O filmach Atoma Egoyana (2006), Poetyka filmu japońskiego (2009), Kenji Mizoguchi i wyobraźnia melodramatyczna (2012), Nowy film japoński (2013), Mistrzowie kina japońskiego (2015), Postkolonialna Europa: etnoobrazy współczesnego kina (2016).
Statystyki
Abstract views: 488PDF downloads: 235
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Krzysztof Loska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Krzysztof Loska, Afropesymizm i afrofuturyzm – narracje spekulatywne w amerykańskich serialach fantastycznych , Kwartalnik Filmowy: Nr 126 (2024): Fantastyka, fantasy, fantazmat
- Krzysztof Loska, W co gra Ruben Östlund? Neorasizm i krytyka wielokulturowości w filmie „Gra” („Play”) , Kwartalnik Filmowy: Nr 101-102 (2018): Kino europejskie XXI wieku
- Krzysztof Loska, „Hiszpanka”, czyli alternatywna historia powstania wielkopolskiego , Kwartalnik Filmowy: Nr 103 (2018): Młode kino polskie – konfrontacja pokoleń
- Krzysztof Loska, „Bitwa o Algier” – narodziny dyskursu postkolonialnego , Kwartalnik Filmowy: Nr 89-90 (2015): Redefinicje klasyki
- Krzysztof Loska, Buddyzm i kino (prolegomena) , Kwartalnik Filmowy: Nr 96 (2016): Film i metafizyka
- Krzysztof Loska, „Ran”, czyli Szekspir po japońsku , Kwartalnik Filmowy: Nr 87-88 (2014): Film i teatr
- Krzysztof Loska, Orientalne gwiazdy Hollywood , Kwartalnik Filmowy: Nr 93-94 (2016): Kino amerykańskie
- Krzysztof Loska, Święto „rāmen”, czyli wielozmysłowa uczta Jūzō Itamiego , Kwartalnik Filmowy: Nr 100 (2017): O świętowaniu
- Krzysztof Loska, Setka albo moje życie z „Kwartalnikiem” , Kwartalnik Filmowy: Nr 100 (2017): O świętowaniu
- Krzysztof Loska, Przymus powtarzania i trauma historyczna – filmowe obrazy rzezi nankińskiej , Kwartalnik Filmowy: Nr 97-98 (2017): Wędrujące motywy
