Listy Cyrana, chustka Desdemony i róża upiora opery, czyli filmowa rekwizytornia romansowa

Grażyna Stachówna

Abstrakt

W teatrze i filmie rekwizyt należy do systemu znaków: kiedy pojawia się na scenie lub ekranie, coś znaczy, coś sobą widzom komunikuje. Na podstawowym poziomie znaczeń oferuje odbiorcom informację dosłowną – może być dowolnym elementem kostiumu mówiącym o czasie, miejscu i jakiejś okoliczności odnoszącej się do postaci. Rekwizyt może być także dowolnym elementem scenografii. Poza elementarną funkcją przedstawiającą te same przedmioty mogą także nabrać dodatkowego znaczenia i zacząć pełnić funkcję instrumentalną, tworząc napięcie dramatyczne związane z akcją konkretnego filmu. W niektórych sytuacjach ekranowych rekwizyt może także zyskać znaczenie czyniące z niego symbol. Zostaje wtedy nacechowany w szczególny sposób, który widzowie odczytują w wyniku deszyfrowania jego ukrytego sensu. W tym kontekście Stachówna analizuje wybrane rekwizyty, np. list, pamiętnik, kwiaty, ubrania, klejnoty, zdjęcia, portrety itp. Te rekwizyty romansowe, zmieniające się na kinowym ekranie w fetysz, okazują się specyficznym łącznikiem, symboliczną cząstka tego, czego naprawdę pożądają filmowi bohaterowie, a za ich przykładem widzowie. Czasem stają się ważniejsze od obiektu, który reprezentują lub zastępują. Zapewniają przeniesienie pragnienia z właściwego przedmiotu uwielbienia, czyli ciała ukochanej osoby, na coś, co postrzega się z przyjemnością i dotyka bez obawy, co pozwala wyzbyć się niepokoju lub lęku związanego z seksualnością. Rekwizyt romansowy daje w kinie – i poza nim – szansę zachowania uspokajającej równowagi oraz poczucia bezpieczeństwa w wymiarze osobistym i społecznym.