Niekończące się korytarze. Paradoksy architektury w filmie „Zeszłego roku w Marienbadzie” Alaina Resnais’go
Paulina Kwiatkowska
pd.kwiatkowska@uw.edu.plUniwersytet Warszawski (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-0884-8626
Abstrakt
Skomplikowane przestrzenie pałacowe i parkowe, w których toczy się akcja Zeszłego roku w Marienbadzie, pełnią funkcję – jak podkreślano w licznych analizach – znaczącego tła i finezyjnej scenografii, stają się istotnym tematem filmu, sugerują ważne interpretacje i decydują o nieoczywistej konstrukcji psychologicznej głównych bohaterów. Bardziej szczegółowa analiza filmu Alaina Resnais’go pozwala wskazać kluczowe paradoksy rządzące zarówno strukturami architektonicznymi, jak i narracyjnymi, a także ich wzajemnymi relacjami. Przestrzeń wykreowana w filmie jest jednocześnie ciągła i nieciągła, zamknięta i otwarta, skończona i nieskończona, dynamiczna i statyczna; jest też płaska, a zarazem silnie akcentuje iluzję głębi perspektywicznej. Paradoksy te są charakterystyczne również dla sztuki barokowej, a fakt, że film Resnais’go został nakręcony w takich właśnie przestrzeniach, pozwala uznać go za wypowiedź teoretyczną, odnoszącą się także do relacji między kinem i architekturą. Zeszłego roku w Marienbadzie traktuje te sztuki nie jako przeciwstawne, ale jako komplementarne, mierzące się z podobnymi pragnieniami i ograniczeniami.
Słowa kluczowe:
Alain Resnais, kino francuskie, francuska nowa fala, architektura, przestrzeń filmowa, narracja filmowa, labiryntBibliografia
Berthomé, J.-P. (2008). Le metamorfosi della scenografia. W: R. Zemignan (red.), Alain Resnais. L’avventura dei linguaggi (ss. 43-54). Milano: Editrice Il Castro.
Google Scholar
Bonitzer, P. (2012). Dekadrowanie (tłum. A. Sierbińska). W: I. Kurz, P. Kwiatkowska, Ł. Zaremba (red.), Antropologia kultury wizualnej. Zagadnienia i wybór tekstów (ss. 722-726). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Google Scholar
Brougher, K. (1996). Hall of Mirrors. W: R. Ferguson (red.), Art and Film Since 1945: Hall of Mirrors (ss. 20-137). New York – Los Angeles: The Museum of Contemporary Art.
Google Scholar
Clouzot, C. (1972). Le cinéma français depuis la nouvelle vague. Paris: Éditions Fernand Nathan.
Google Scholar
Crary, J. (2009). Zawieszenia percepcji. Uwaga, spektakl i kultura nowoczesna (tłum. I. Kurz, Ł. Zaremba). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Google Scholar
Deleuze, G. (2008). Kino. 1 – Obraz-ruch, 2 – Obraz-czas (tłum. J. Margański). Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
Google Scholar
Eberhardt, K. (1964). Podróże do granic filmu. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe.
Google Scholar
Farmer, R. (2009). Marker, Resnais, Varda: Remembering the Left Bank Group. Senses of Cinema, 52. http://sensesofcinema.com/2009/feature-articles/marker-resnais-varda-remembering-the-left-bank-group/
Google Scholar
Glasmeier, M. (2015). Rococo and Veduta. Baroque by Robbe-Grillet and Resnais. W: C. Grunenberg, E. Fischer-Hausdorf (red.), Last Year in Marienbad: A Film as Art (ss. 66-79). Bremen: Kunsthalle Bremen & Wienand.
Google Scholar
Grunenberg, C. (2015). The Marienbad Look: Film, Art and Style. W: C. Grunenberg, E. Fischer-Hausdorf (red.), Last Year in Marienbad: A film as Art (ss. 11-36). Bremen: Kunsthalle Bremen & Wienand.
Google Scholar
Hariot, L. (2007). Dédale du temps. L’Art du Cinéma, 53-54, ss. 57-72.
Google Scholar
Hays, D. L. (2018). Knowing and Not Knowing, Moving and Not Moving, in Alain Resnais’s „L’Année dernière à Marienbad”. Polysèmes. Revue d’études intertextuelles et intermédiales, 19. https://journals.openedition.org/polysemes/3438
Google Scholar
Higgins, L. A. (1996). New Novel, New Wave, New Politics. Fiction and the Representation of History in Postwar France. Lincoln – London: University of Nebraska Press.
Google Scholar
Jacobs, S. (2015). Statues Also Die in Marienbad: Sculpture in „Last Year in Marienbad”. W: C. Grunenberg, E. Fischer-Hausdorf (red.), Last Year in Marienbad: A Film as Art (ss. 92-104). Bremen: Kunsthalle Bremen & Wienand.
Google Scholar
Kościelski, K. (2014). Orfeusz i Eurydyka w Marienbadzie. Kwartalnik Filmowy, 86, ss. 76-91.
Google Scholar
Kwiatkowska, P. (2015). Lewy Brzeg Nowej Fali czy Grupa z Lewego Brzegu?. Kwartalnik Filmowy, 89-90, ss. 70-81.
Google Scholar
Kwiatkowska, P. (2018). Między Marienbadem a Monachium, czyli od obrazu do rzeczywistości i z powrotem. W: K. Kosińska, P. Kwiatkowska (red.), Nowa kinofilia: przestrzenie i afekty (ss. 59-80). Warszawa: Fundacja MAMMAL.
Google Scholar
Kwiatkowska, P. (2018). „Zeszłego roku w Marienbadzie” jako kino-wieść. Konteksty. Polska Sztuka Ludowa, 4, ss. 60-67.
Google Scholar
Labarthe, A. S., Rivette, J. (1961). Entretien avec Resnais and Robbe-Grillet. Cahiers du cinéma, 123, ss. 1-18.
Google Scholar
Leutrat, J.-L. (1996). Pourquoi voulez-vous donc qu’il m’en souvienne? „L’Année dernière à Marienbad”. W: P. Renard (red.), Roman et cinéma (ss. 23-27). Lille: Éditions ROMAN.
Google Scholar
Leutrat, J.-L. (2000). L’Année dernière à Marienbad (tłum. P. Hammond). London: BFI Publishing.
Google Scholar
Liandrat-Guigues, S. (2002). Cinéma et sculpture. Un aspect de la modernité des années soixante. Paris: L’Harmattan.
Google Scholar
Lubelski, T. (2017). Nowa Fala 60 lat później. O pewnej przygodzie kina francuskiego. Kraków: Universitas.
Google Scholar
Nuevo, É. (2015). Films et labyrinthes. Paris: Honoré Champion Éditeur.
Google Scholar
O’Rawe, D. (2011). Towards a Poetics of the Cinematographic Frame. Journal of Aesthetics & Culture, 3. https://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.3402/jac.v3i0.5378
DOI: https://doi.org/10.3402/jac.v3i0.5378
Google Scholar
Phillips, J. (2011). Alain Robbe-Grillet. Manchester – New York: Manchester University Press.
Google Scholar
Prédal, R. (1968). Alain Resnais. Études cinématographiques, 64-68, ss. 86-88.
Google Scholar
Raczewa, M. (1974). Nowa Fala i nowa powieść. Formy narracji. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Google Scholar
Robbe-Grillet, A. (1961). L’Année dernière a Marienbad. Paris: Les Éditions de Minuit.
Google Scholar
Rollet, S. (1996). Enseigner la littérature avec le cinéma. Paris: Éditions Nathan.
Google Scholar
Schlöndorff, V. (1961). Brief: Alain Resnais’ neuer Film. Filmkritik, 5, s. 238.
Google Scholar
Sellier, G. (2005). La Nouvelle Vague. Un cinéma au masculin singulier. Paris: CNRS Éditions.
Google Scholar
Siclier, J. (1961). Nouvelle Vague?. Paris: Les Éditions du Cerf.
Google Scholar
Sur, S. (2010). Plaisirs du cinéma. Le monde et ses miroirs. Chaintreaux: Éditions France-Empire.
Google Scholar
Szczepan, A. (2015). Realista Robbe-Grillet. Nouveau roman jako propozycja realizmu. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar
Thomas, F. (1989). L’atelier d’Alain Resnais. Paris: Flammarion.
Google Scholar
Wagner, G. (1975). The Novel and Cinema. Cranbury: Associated University Press.
Google Scholar
Williams, A. (1992). Republic of Images. A History of French Filmmaking. Cambridge – London: Harvard University Press.
Google Scholar
Wilson, E. (2006). Alain Resnais. Manchester – New York: Manchester University Press.
Google Scholar
Autorzy
Paulina Kwiatkowskapd.kwiatkowska@uw.edu.pl
Uniwersytet Warszawski Polska
https://orcid.org/0000-0002-0884-8626
Adiunktka w Instytucie Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego, kierowniczka Zakładu Filmu i Kultury Wizualnej tejże uczelni oraz redaktorka naczelna czasopisma „Pleograf. Kwartalnik Akademii Polskiego Filmu” (www.pleograf.pl). Zajmuje się teorią obrazu filmowego i historią kina. Autorka książki Somatografia. Ciało w obrazie filmowym (2011; wyd. rosyjskie – 2014); współredaktorka monografii Nie chcę spać sam. Kino Tsai Ming-Lianga (2009), Spojrzenie Antonioniego (2015), Sztuka w kinie dokumentalnym (2016), Nowa kinofilia: przestrzenie i afekty (2018), Cięcie ciał. Ruchome obrazy (2018) i podręcznika akademickiego Antropologia kultury wizualnej (2012). Współautorka i współredaktorka tomów Kultura wizualna w Polsce. Fragmenty (2017) i Kultura wizualna w Polsce. Spojrzenia (2017). Publikuje m.in. w „Kwartalniku Filmowym”, „Kontekstach” i „Widoku”. Stypendystka Bogliasco Foundation (2016) i Fondation Maison des Sciences de l’Homme (2018).
Statystyki
Abstract views: 630PDF downloads: 380
Licencja
Prawa autorskie (c) 2020 Paulina Kwiatkowska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Paulina Kwiatkowska, Struktury pamięci. Obrazy czasoprzestrzeni w filmie „Pasażerka” Andrzeja Munka , Kwartalnik Filmowy: Nr Special Issue (2013): Polskie filmoznawstwo o kinie polskim
- Paulina Kwiatkowska, Filmowe obrazy androgynii – androgyniczność obrazu filmowego , Kwartalnik Filmowy: Nr 91 (2015): Film między muzyką pop a popkulturą
- Paulina Kwiatkowska, Lewy Brzeg Nowej Fali czy Grupa z Lewego Brzegu? , Kwartalnik Filmowy: Nr 89-90 (2015): Redefinicje klasyki