Tarkowski i Proust. „Zwierciadło” i „W poszukiwaniu straconego czasu” – „co innego”, a przecież „jedno i to samo”
Abstrakt
Szymański rozważa w swoim eseju, co łączy powieść Marcela Prousta W poszukiwaniu straconego czasu oraz film Andrieja Tarkowskiego Zwierciadło, a co pozwala uznać oba te arcydzieła za Deleuzjańskie co innego, a przecież jedno i to samo. Podstawowym impulsem twórczym było dla Prousta i Tarkowskiego podjęcie trudu konfrontacji z problemem czasowości i przemijania. Pamięci i swoich dzieł używali oni jako środków do odzyskania czasu utraconego. Akt przypominania nie był jednak celem samym w sobie – wspomnienia i wrażenia miały służyć odkrywaniu prawdy o świecie i o „ja”. Rezultatem egzystencjalnego i artystycznego wysiłku odzyskiwania przeszłości było więc rozpoznanie prawdziwego, pozaczasowego „ja” oraz umiejętność jego twórczego wyrażenia (tym samym „przypominać sobie” znaczyło: „tworzyć”). Dzieła życia Prousta i Tarkowskiego – uwierzytelnione autentyzmem doświadczenia twórców – mają być też wzorem „drogi zbawienia”, „świecką ewangelią” dla czytelników i widzów.
Słowa kluczowe:
Marcel Proust, Andriej Tarkowski, Gilles DeleuzeBibliografia
Błoński, Jan. 1985. Widzieć jasno w zachwyceniu. Szkic literacki o twórczości Prousta. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Google Scholar
Czermińska, Małgorzata. 1983. Bohater autobiograficzny jako sobowtór (O wczesnej prozie Jarosława Iwaszkiewicza). W: A. Brodzka (red.). O twórczości Jarosława Iwaszkiewicza. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Google Scholar
Deleuze, Gilles. 2000. Proust i znaki. Tłum. M.P. Markowski. Gdańsk: Wydawnictwo słowo/obraz terytoria.
Google Scholar
Głowiński, Michał. 1973. Gry powieściowe. Szkice z teorii i historii form narracyjnych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar
Iwaszkiewicz, Anna. 1987. Szkice i wspomnienia. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Google Scholar
Kuśmierczyk, Seweryn. 2012. Księga filmów Andrieja Tarkowskiego. Warszawa: Wydawnictwo Skorpion.
Google Scholar
Markowski, Michał Paweł. 2000. Wahania języka. W: M.P. Markowski (oprac.). Marcel Proust. Pamięć i styl. Kraków: Wydawnictwo Znak.
Google Scholar
Maron, Marcin. 2011. Sytuacja autobiograficzna w „Zwierciadle” Andrieja Tarkowskiego. „Kwartalnik Filmowy” 33 (73).
Google Scholar
Poulet, Georges. 1970. Czas i przestrzeń Prousta: Czas. Tłum. J. Błoński. W: J. Błoński (red.). Proust w oczach krytyki światowej. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Google Scholar
Tarkowski, Andriej. 1989. Kompleks Tołstoja. Myśli o życiu, sztuce i filmie. Tłum. S. Kuśmierczyk. Warszawa: Wydawnictwo Pelikan.
Google Scholar
Tarkowski, Andriej. 1991. Czas utrwalony. Tłum. S. Kuśmierczyk. Warszawa: Wydawnictwo Pelikan.
Google Scholar
Wachowski, Jacek. 1998. Kilka uwag o poznaniu somatycznym i aktorstwie. W: B. Judkowiak, E. Nowicka, B. Sienkiewicz (red.). Aktor w świecie i teatrze. Poznań: Abedik.
Google Scholar
Autorzy
Karol Szymańskikwartalnik.filmowy@ispan.pl
Uniwersytet Gdański Polska
Absolwent historii na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim i finansów na Uniwersytecie Gdańskim. Zawodowo związany przede wszystkim z trójmiejskimi wydawnictwami, drukarniami i agencjami reklamowymi jako redaktor i specjalista organizacji produkcji. Zajmuje się również refleksją o filmie i krytyką artystyczną; publikował artykuły w tomach zbiorowych (Spojrzenie – spektakl – wstyd, 2011; Kral Sumavy (1959): komunisticky thriller, 2014) oraz w „Kwartalniku Filmowym”, „Studiach Filmoznawczych”, „Biuletynie Historii Sztuki”, „Odrze”, „Ruchu Muzycznym”, „Więzi” i „Przeglądzie Papierniczym”. Pasjonat czechosłowackiej nowej fali i polskiej szkoły plakatu filmowego.
Statystyki
Abstract views: 58PDF downloads: 50
Licencja
Prawa autorskie (c) 2014 Karol Szymański
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Karol Szymański, Masa i wspólnota w rytmie kroków. Kontranaliza społeczeństw radzieckiego i czechosłowackiego w filmach Ivana Balaďi „Metrum” i „Las” , Kwartalnik Filmowy: Nr 123 (2023): Tempo i rytm
- Karol Szymański, Nieobecni obecni. Próby powrotu duetu Jiří Voskovec i Jan Werich na ekran po 1945 roku , Kwartalnik Filmowy: Nr 97-98 (2017): Wędrujące motywy
- Karol Szymański, Psychologiczny balecik w konkretnym układzie sił. O polskiej recepcji „Wozu do Wiednia” Karela Kachyni , Kwartalnik Filmowy: Nr 101-102 (2018): Kino europejskie XXI wieku
- Grzegorz Piotrowski, Karol Szymański, Transnarodowa, czyli wszędzie Obca? Syndrom aktorstwa filmowego Anny Prucnal , Kwartalnik Filmowy: Nr 95 (2016): Transnarodowość kina polskiego
