Nieobecni obecni. Próby powrotu duetu Jiří Voskovec i Jan Werich na ekran po 1945 roku
Abstrakt
Jiří Voskovec i Jan Werich byli współtwórcami słynnego praskiego Teatru Wyzwolonego, na deskach którego w latach 1927-1938 wystawiali cieszące się ogromnym powodzeniem i poważaniem krytyków „rewie”, uznawane za jedno z najciekawszych zjawisk europejskiej awangardy teatralnej. W latach 30. wystąpili również w czterech przebojach kinowych, które łączyły absurdalny komizm i wodewilową formułę z zaangażowaniem społecznym i politycznym. Po II wojnie światowej, mimo emigracji Voskovca do USA i czasowego ograniczania działalności Wericha przez władze komunistyczne, duet komików cieszył się niezmienną popularnością, stając się symbolem złotej ery kultury narodowej i inspirując kolejne pokolenia kontynuatorów. Szymański przedstawia w artykule próby wykorzystania tej żywej legendy i potencjału twórczego Voskovca i Wericha przez powojenną kinematografię czechosłowacką. Zwraca uwagę na pojawiające się w latach 60. interesujące projekty filmów, w których artyści mieli się ponownie spotkać na ekranie, przede wszystkim na pomysły Vojtěcha Jasný’ego, z szekspirowskim Filmfalstaffem na czele, na planowaną przez Jána Kadára i Elmara Klosa spektakularną ekranizację Inwazji jaszczurów Karela Čapka oraz na parodystyczny film detektywistyczny Morderstwo na szczęście Evalda Schorma. Niestety, żadnego z tych projektów nie udało się zrealizować, co odzwierciedlało m.in. niemożność pełnego i swobodnego przywrócenia w komunistycznej Czechosłowacji zerwanej nici narodowej tradycji artystycznej.
Słowa kluczowe:
Teatr Wyzwolony, Jiří Voskovec, Jan WerichBibliografia
Bernard Jan. Evald Schorm a jeho filmy. Odvahu pro všední den. Praha: Primus, 1994.
Google Scholar
Burian Jarka M. “The Liberated Theatre of Voskovec and Werich.” Educational Theatre Journal, 2 (1977): 153–177.
DOI: https://doi.org/10.2307/3206218
Google Scholar
Hames Peter. Czech and Slovak cinema. Theme and tradition. Edinburgh: Edinburgh University Press, 2010.
DOI: https://doi.org/10.1515/9780748629268
Google Scholar
Jankowska Barbara Teresa. Przygoda teatralna Voskovca i Wericha (1927–1938). Wrocław: Ossolineum, 1977.
Google Scholar
Jasný Vojtěch. Život a film. Praha: Národní filmovy archiv, 1999.
Google Scholar
Michalski Czesław. „Kadar i Klos mówią o «Inwazji jaszczurów» oraz ujawniają tajemnice wspólnego warsztatu reżyserskiego. Spotkanie ze zdobywcami «Oscara».” Ekran, 33 (1966): 10.
Google Scholar
Liehm Antonín J. Ostře sledované filmy. Československá zkušenost. Praha: Národní filmovy archiv, 2001.
Google Scholar
Lukeš Jan. Diagnózy času. Český a slovenský poválečný film (1945–2012). Praha: Slovart, 2013.
Google Scholar
Naplánovaná kinematografie. Český filmový průmysl 1945 až 1960, ed. Pavel Skopal. Praha: Academia, 2013.
Google Scholar
Macek Václav. „Touha zvaná Anada aneb rozpad dvojice Ján Kadár – Elmar Klos.” In Pražské jaro 1968. Literatura – Film – Média. Materiály z mezinárodní konference pořádané Literární akademií za spolupráce s Městskou knihovnou Praha 20. –22. května 2008, 220–243. Praha: Literární akademie, 2009.
Google Scholar
Ptáček Luboš. Panorama českého filmu, Olomouc: Rubico, 2000.
Google Scholar
Raszewski Zbigniew. „Przedmowa.” In Barbara Teresa Jankowska. Przygoda teatralna Voskovca i Wericha (1927–1938), 5–10. Wrocław: Ossolineum, 1977.
Google Scholar
Schonberg Michal. Rozhovory s Voskovcem. Praha: Blízká setkání, 1995.
Google Scholar
Škvorecký Josef. All the bright young men and women. A personal history of the Czech cinema, transl. Michael Schonberg. Toronto: Peter Martin Associates Ltd. – Montreal: Take One Magazine, 1975.
Google Scholar
Voráč Jiří. Český film w exilu. Kapitoly z dějin po roce 1968. Brno: Host, 2004.
Google Scholar
Voráč Jiří. „Nerealizovaný scénář Vojtěcha Jasného.” Iluminace, 1 (2003): 103-113.
Google Scholar
Voskovec Jiří, Werich Jan. Korespondence II, ed. Ladislav Matějka. Praha: Akropolis, 2007.
Google Scholar
Voskovec Jiří, Werich Jan. Korespondence III, ed. Ladislav Matějka. Praha: Akropolis, 2008.
Google Scholar
„Jeszcze jeden «Falstaff». Jan Werich o swojej pracy.” Ekran, 38 (1966): 13.
Google Scholar
Zýzková Veronika. „Nerealizované československé sci-fi scénáře.“ Filmový Přehled. June 24, 2016. http://www.filmovyprehled.cz/Revue/Fokus/Nerealizovane-ceskoslovenske-sci-fi-scenare.
Google Scholar
Autorzy
Karol Szymańskikwartalnik.filmowy@ispan.pl
Uniwersytet Gdański Polska
Absolwent historii na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim oraz rachunkowości i finansów na Uniwersytecie Gdańskim. Z zawodu wydawca, redaktor i print manager. Główne zainteresowania badawcze: czechosłowacka nowa fala, dystrybucja i recepcja filmów w PRL-u, polska szkoła plakatu filmowego. Publikował w tomach zbiorowych (Spojrzenie - spektakl - wstyd, Aleksander Jackiewicz i Kral Sumavy: komunisticky thriller) oraz w czasopismach naukowych (m.in. „Kwartalnik Filmowy”, „Roczniki Humanistyczne”, „Przegląd Humanistyczny”, „Biuletyn Historii Sztuki”) i społeczno-kulturalnych (m.in. „Odra”, „Ruch Muzyczny”).
Statystyki
Abstract views: 61PDF downloads: 36
Licencja
Prawa autorskie (c) 2017 Karol Szymański
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Karol Szymański, Masa i wspólnota w rytmie kroków. Kontranaliza społeczeństw radzieckiego i czechosłowackiego w filmach Ivana Balaďi „Metrum” i „Las” , Kwartalnik Filmowy: Nr 123 (2023): Tempo i rytm
- Karol Szymański, Psychologiczny balecik w konkretnym układzie sił. O polskiej recepcji „Wozu do Wiednia” Karela Kachyni , Kwartalnik Filmowy: Nr 101-102 (2018): Kino europejskie XXI wieku
- Karol Szymański, Tarkowski i Proust. „Zwierciadło” i „W poszukiwaniu straconego czasu” – „co innego”, a przecież „jedno i to samo” , Kwartalnik Filmowy: Nr 86 (2014): Wymiary czasu
- Grzegorz Piotrowski, Karol Szymański, Transnarodowa, czyli wszędzie Obca? Syndrom aktorstwa filmowego Anny Prucnal , Kwartalnik Filmowy: Nr 95 (2016): Transnarodowość kina polskiego
