Barbarzyńca w ogrodzie. Przyczynek do dekolonizacji historii zwierząt w kinie
Marta Stańczyk
marta1.stanczyk@uj.edu.plUniwersytet Jagielloński (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-1698-7845
Abstrakt
Celem artykułu jest wskazanie, że pisanie zwierzęcej historii filmu staje się wytwarzaniem dekolonizującej narracji. Wykorzystując kilka przykładów z amerykańskiego kina niemego, autorka ukazuje praktyki przemocy systemowej wobec zwierząt nieludzkich. Koncentrując się na figurze słonia, wychodzi od punktu zwrotnego w zwierzęcej historii kina, jakim jest film Porażenie słonia prądem (Electrocuting an Elephant, reż. Edwin S. Porter, 1903). Następnie przedstawia działania Williama Seliga, który wyprodukował serię tzw. animal pictures, a także zbudował własny ogród zoologiczny stanowiący fundament zinstytucjonalizowanej eksploatacji dzikich zwierząt w przemyśle filmowym. Następnie autorka skupia się na wildlife pictures naginających fakty do wymogów spektaklu, a na koniec analizuje film Chang (Chang: A Drama of the Wilderness, reż. Merian C. Cooper, Ernest Schoedsack, 1927), w którym autentyzm ustępuje kolonialnej logice antropocentrycznej. Omówione przypadki zostają uzupełnione refleksją na temat nurtu historiografii krytycznej, która przygląda się problemowi zwierząt i opisuje ich dzieje przez odwoływanie się do kategorii wypracowanych przez studia postkolonialne.
Słowa kluczowe:
dekolonizacja historii kina, zwierzęca historia kina, kino amerykańskie, animal picturesBibliografia
Azoulay, A. A. (2021). Historia potencjalna: bez narzędzi pana, bez narzędzi w ogóle (tłum. A. Szczepan). Teksty Drugie, (5), ss. 268-292.
DOI: https://doi.org/10.18318/td.2021.5.16
Google Scholar
Baratay, É. (2016). Zwierzęcy punkt widzenia. Inna wersja historii (tłum. P. Tarasewicz). Gdańsk: Wydawnictwo w Podwórku.
Google Scholar
Bousé, D. (2000). Wildlife Films. Philadelphia: University of Pennsylvania Press.
DOI: https://doi.org/10.9783/9780812205848
Google Scholar
Burt, J. (2001). The Illumination of the Animal Kingdom: The Role of Light and Electricity in Animal Representation. Society and Animals, 9 (3), ss. 203-228.
DOI: https://doi.org/10.1163/156853001753644381
Google Scholar
Burt, J. (2002). Animals in Film. London: Reaktion Books.
Google Scholar
Chakrabarty, D. (2014). Klimat historii. Cztery tezy (tłum. M. Szcześniak). Teksty Drugie, (5), ss. 168-199.
Google Scholar
Colling, S. (2021). Animal Resistance in the Global Capitalist Era. East Lansing: Michigan State University Press.
DOI: https://doi.org/10.14321/j.ctv15nbzx9
Google Scholar
Creed, B. (2014). Animal Deaths on Screen: Film and Ethics. Relations Beyond Anthropocentrism, 2 (1), ss. 15-31.
DOI: https://doi.org/10.7358/rela-2014-001-cree
Google Scholar
Daly, M. (2013). Topsy: The Startling Story of the Crooked-Tailed Elephant, P. T. Barnum, and the American Wizard, Thomas Edison. New York: Grove Press.
Google Scholar
Doane, M. A. (2002). The Emergence of Cinematic Time: Modernity, Contingency, the Archive. Cambridge – London: Harvard University Press.
DOI: https://doi.org/10.4159/9780674263024
Google Scholar
Domańska, E. (2018). Posthumanist History. W: M. Tamm, P. Burke (red.), Debating New Approaches to History (ss. 327-352). London: Bloomsbury.
DOI: https://doi.org/10.5040/9781474281959.0017
Google Scholar
LaCapra, D. (2009). History and Its Limits: Human, Animal, Violence. Ithaca: Cornell University Press.
Google Scholar
Nance, S. (2013). Entertaining Elephants: Animal Agency and the Business of the American Circus. Baltimore: The Johns Hopkins University Press.
DOI: https://doi.org/10.1353/book.21987
Google Scholar
Pick, A. (2017). „Sparks Would Fly”: Electricity and the Spectacle of Animality. W: M. Lundblad (red.), Animalities: Literary and Cultural Studies Beyond the Human (ss. 104-126). Edinburgh: Edinburgh University Press.
DOI: https://doi.org/10.1515/9781474400039-008
Google Scholar
Saha, J. (2020). E is for Elephant. W: A. Burton, R. Mawani (red.), Animalia: An Anti-Imperial Bestiary for Our Times (ss. 55-61). Durham – London: Duke University Press.
DOI: https://doi.org/10.1215/9781478012818-006
Google Scholar
Sharp, S. (2021). Interspecies Labor in Early Cinema: Making Animal Pictures at David Horsley’s Bostock Jungle and Film Company. Film History, 33 (2), ss. 34-59.
DOI: https://doi.org/10.2979/filmhistory.33.2.02
Google Scholar
Szaj, P. (2021). Antropocen i kapitałocen: w poszukiwaniu fuzji horyzontów. Porównania, (29), ss. 371-386.
DOI: https://doi.org/10.14746/por.2021.2.21
Google Scholar
Vandersommers, D., Aiello, T., Nance, S. (2024). Animal History: A Brief Introduction to Its Past and Future. Animal History, (1), ss. 1-8.
DOI: https://doi.org/10.1525/ah.2024.1
Google Scholar
Autorzy
Marta Stańczykmarta1.stanczyk@uj.edu.pl
Uniwersytet Jagielloński Polska
https://orcid.org/0000-0002-1698-7845
Adiunktka w Instytucie Sztuk Audiowizualnych Uniwersytetu Jagiellońskiego i redaktorka czasopisma „Ekrany”. Autorka książek o współczesnym kinie i teorii filmu: Czas w kinie. Doświadczenie temporalne w „slow cinema” (2019) oraz Filmowe sensorium. Teoria zmysłów i jej krytyczny potencjał (2023); członkini Polskiego Towarzystwa Badań nad Filmem i Mediami oraz European Network for Cinema and Media Studies, gdzie współprowadzi grupę roboczą Film Animal Studies. Interesują ją narracje mniejszościowe i dyskursy krytyczne – przede wszystkim feministyczne i posthumanistyczne.
Statystyki
Abstract views: 23PDF downloads: 11
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Marta Stańczyk
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Marta Stańczyk, Czas depresji , Kwartalnik Filmowy: Nr 123 (2023): Tempo i rytm
- Marta Stańczyk, Wiwisekcja wczesnego kina. Eksperymenty na zwierzętach i początki przemysłu filmowego , Kwartalnik Filmowy: Nr 113 (2021): Film i technologia
- Marta Stańczyk, Praktyka w służbie teorii , Kwartalnik Filmowy: Nr 100 (2017): O świętowaniu
- Marta Stańczyk, Doświadczanie transcendencji – współczesne kino religijne , Kwartalnik Filmowy: Nr 96 (2016): Film i metafizyka
- Marta Stańczyk, Budowanie wspólnoty , Kwartalnik Filmowy: Nr 128 (2024): Dekolonizacja dyskursów filmowych
