Wiwisekcja wczesnego kina. Eksperymenty na zwierzętach i początki przemysłu filmowego

Marta Stańczyk

stanczyk.mrt@gmail.com
Uniwersytet Jagielloński (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-1698-7845

Abstrakt

Autorka opisuje relacje początków istnienia medium filmowego z badaniami fizjologów. W obu przypadkach postawa wobec zwierząt i ich życia wskazuje, że obszary te łączy wspólny dyskurs przemocowy – chociaż nie zawsze oczywisty, to jednak immanentnie związany z wykorzystywaniem przez człowieka swojego wyższego statusu kulturowego. Zwierzęta są traktowane jako materiał, który jest przez człowieka eksploatowany w sposób nieograniczony, a widowisko sankcjonuje tę eksploatację. Celem artykułu jest przyjrzenie się początkom historii kina w poszukiwaniu przykładów obecności zwierząt w filmie oraz wyznaczenie paraleli z przeprowadzanymi na nich eksperymentami. Autorka analizuje przykłady wczesnego kina – od Wyjścia robotników z fabryki (1895) Louis Lumière’a, przez Walczące koty (1894) Williama K. L. Dicksona, po Porażenie słonia prądem (1903) Edwina S. Portera – umieszczając je we współczesnym kontekście badań posthumanistycznych, szczególnie zaś animal studies.


Słowa kluczowe:

zwierzęta, wczesne kino, wiwisekcja, dyskurs naukowy, przemoc

Adams, C. J. (1995). Neither Man Nor Beast: Feminism and the Defense of Animals. New York: Continuum.
  Google Scholar

Bakke, M. (2014). Biotechnologiczne zwierzę. Zwierzęta jako tkanki, komórki i genomy (tłum. A. Barcz). W: A. Barcz, M. Dąbrowska (red.), Zwierzęta, gender i kultura. Perspektywa ekologiczna, etyczna i krytyczna (ss. 77-86). Lublin: E-naukowiec.
  Google Scholar

Baratay, É. (2016). Zwierzęcy punkt widzenia. Inna wersja historii (tłum. P. Tarasewicz). Gdańsk: Wydawnictwo w Podwórku.
  Google Scholar

Bazin, A. (2020). Śmierć każdego popołudnia. „Walka byków” Pierre’a Braunbergera (tłum. T. Lubelski). Ekrany, (2), ss. 42-44.
  Google Scholar

Boddice, R. (2012). Species of Compassion: Aesthetics, Anaesthetics, and Pain in the Physiological Laboratory. Researchgate.net. https://www.researchgate.net/publication/233860951_Species_of_Compassion_Aesthetics_Anaesthetics_and_Pain_in_the_Physiological_Laboratory
DOI: https://doi.org/10.16995/ntn.628   Google Scholar

Boje, D. M. (2014). Posthumanist Ontology. NMSU College of Business. https://business.nmsu.edu/~dboje/655/posthumanist_ontology.htm
  Google Scholar

Borges, J. L. (1999). Dalsze dociekania (tłum. A. Sobol-Jurczykowski). Warszawa: Wydawnictwo Prószyński i S-ka.
  Google Scholar

Brooke, M. (b. d.). £100 Reward (1908). BFI Screenonline. http://www.screenonline.org.uk/film/id/520734/index.html
  Google Scholar

Brooke, M. (b. d.). Rescued by Rover (1905). BFI Screenonline. http://www.screenonline.org.uk/film/id/514859/index.html
  Google Scholar

Burt, J. (2002). Animals in Film. London: Reaktion Books.
  Google Scholar

Cartwright, L. (1995). Screening the Body: Tracing Medicine’s Visual Culture. Minneapolis: University of Minnesota Press.
  Google Scholar

Creed, B. (2014). Animal Deaths on Screen: Film and Ethics. Relations Beyond Anthropocentrism, 2 (1), ss. 15-31.
DOI: https://doi.org/10.7358/rela-2014-001-cree   Google Scholar

Curtis, S. (2016, 19 stycznia). Between Photography and Film: Early Uses of Medical Cinematography. Remedia. https://remedianetwork.net/2016/01/19/medicine-in-transit-between-photography-and-film-early-uses-of-medical-cinematography/
  Google Scholar

Doane, M. A. (2002). The Emergence of Cinematic Time: Modernity, Contingency, The Archive. Cambridge – London: Harvard University Press.
  Google Scholar

Germain, P.-L., Chiapperino, L., Testa, G. (2017). The European Politics of Animal Experimentation: From Victorian Britain to ‘Stop Vivisection’. Studies in History and Philosophy of Biological and Biomedical Sciences, (64), ss. 75-87. https://doi.org/10.1016/j.shpsc.2017.06.004
DOI: https://doi.org/10.1016/j.shpsc.2017.06.004   Google Scholar

Guerrini, A. (2014). Animal Research I: Historical Aspects. W: B. Jennings (red.), Bioethics (t. 1, wyd. 4, ss. 218-223). Farmington: Gale – Cengage.
  Google Scholar

Gunning, T. (2016). Przed kinem dokumentalnym. Wczesne filmy „nonfiction” i estetyka „widoku” (tłum. J. Dąbrowski). W: A. Dębski, M. Loiperdinger (red.), KINtop. Antologia wczesnego kina (t. 1, ss. 355-372). Wrocław: Oficyna Wydawnicza ATUT.
  Google Scholar

Koehler, P. J., Lameris, B. (2016). The Magnus-Rademaker Scientific Film Collection: Ethical Issues on Animal Experimentation (1908-1940). Journal of the History of the Neurosciences, 25 (1), ss. 102-121. https://doi.org/10.1080/0964704X.2015.1072019
DOI: https://doi.org/10.1080/0964704X.2015.1072019   Google Scholar

Lindsay, D. (2005). Madness in the Making: The Triumphant Rise and Untimely Fall of America’s Show Investors. Lincoln: iUniverse.
  Google Scholar

Lippit, A. M. (2000). Electric Animal: Toward a Rhetoric of Wildlife. Minneapolis – London: University of Minnesota Press.
  Google Scholar

Lubelski, T. (2010). Lumière i Méliès: fotograf i iluzjonista inicjują kinematograf. W: T. Lubelski, I. Sowińska, R. Syska (red.), Historia kina. Tom 1. Kino nieme (ss. 77-136). Kraków: Universitas.
  Google Scholar

Majewski, T. (2007). Widłak – od pirotechniki do kserografii. W stronę (bio)archeologii mediów. Kwartalnik Filmowy, (99), ss. 63-78.
  Google Scholar

Martin, T. A. (2014). „This Image Cannot be Displayed”: Critical Visual Pedagogy and Images from Factory Farms. Journal of Critical Animal Studies, 12 (4), ss. 79-104.
  Google Scholar

Matuszewski, M. (2020). (Nie)żywe obrazy. Widmowość i cielesność filmowych zwierząt. Kwartalnik Filmowy, (111), ss. 71-86.
DOI: https://doi.org/10.36744/kf.385   Google Scholar

Matuszewski, M. (2020). Kino (meta)zoologiczne. Ekrany, (2), ss. 38-41.
  Google Scholar

Nix, E. (2015, 30 stycznia). How Edison, Tesla and Westinghouse Battled to Electrify America. History. https://www.history.com/news/what-was-the-war-of-the-currents
  Google Scholar

Pick, A. (2017). „Sparks Would Fly”: Electricity and the Spectacle of Animality. W: M. Lundblad (red.), Animalities: Literary and Cultural Studies Beyond the Human (ss. 104-126). Edinburgh: Edinburgh University Press.
DOI: https://doi.org/10.3366/edinburgh/9781474400022.003.0006   Google Scholar

Pick, A. (2018). Vegan Cinema. W: E. Quinn, B. Westwood (red.), Thinking Veganism in Literature and Culture: Towards a Vegan Theory (ss. 125-146). Cham: Palgrave Macmillan.
DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-319-73380-7_6   Google Scholar

Stańczyk, M. (2019). Bestiariusz. Historie przemocy. Ekrany, (2), ss. 18-23.
  Google Scholar

Swoboda, T. (2018). Jeszcze nie w ruchu. Chronofotografia – anatomia. W: A. Kmak, P. Kwiatkowska, M. Szewczyk (red.), Cięcie ciał. Ruchome obrazy (ss. 11-29). Warszawa: MAMMAL.
  Google Scholar

Syska, R. (2010). Początki kina amerykańskiego. W: T. Lubelski, I. Sowińska, R. Syska (red.), Historia kina. Tom 1. Kino nieme (ss. 137-212). Kraków: Universitas.
  Google Scholar

Szczepański, T. (2010). Skandynawia. W: T. Lubelski, I. Sowińska, R. Syska (red.), Historia kina. Tom 1. Kino nieme (ss. 315-392). Kraków: Universitas.
  Google Scholar

Żebrowski, M. (2020). Disney Animal Studies. Ekrany, (2), ss. 20-24.
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2021-05-13

Cited By / Share

Stańczyk, M. (2021) „Wiwisekcja wczesnego kina. Eksperymenty na zwierzętach i początki przemysłu filmowego”, Kwartalnik Filmowy, (113), s. 50–67. doi: 10.36744/kf.526.

Autorzy

Marta Stańczyk 
stanczyk.mrt@gmail.com
Uniwersytet Jagielloński Polska
https://orcid.org/0000-0002-1698-7845

Doktor nauk o sztuce. Rozprawę doktorską poświęciła sensuous theory i ucieleśnionemu doświadczeniu kinowemu. Redaktorka czasopisma „Ekrany”. Współredaktorka publikacji poświęconej koncepcji parakina Poszukiwacze zaginionych znaczeń (2016) oraz autorka monografii Czas w kinie. Doświadczenie temporalne w „slow cinema” (2019).



Statystyki

Abstract views: 535
PDF downloads: 405


Licencja

Prawa autorskie (c) 2021 Marta Stańczyk

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.

W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.