Terror ciała i wstrętny stalinizm w filmie „Chrustalow, samochód!” Aleksieja Germana starszego
Abstrakt
Celem artykułu jest analiza i interpretacja obrazu męskiej cielesności w filmie Chrustalow, samochód! (1998). Punktem wyjścia analizy jest pytanie o wygląd socrealistycznego bohatera w kinie stalinowskim i w okresach, gdy był on krytycznie reinterpretowany. Na przykładzie filmu Germana zostały pokazane sposoby, w jakie jednostka była ujarzmiana w totalitarnym systemie za pomocą dyskursu o cielesności. Pokazana w utworze wyobrażona historia tragicznego związku syna z ojcem może być interpretowana jako metafora traumatycznego sowieckiego doświadczenia. Jak każda opowieść o traumie, niedostępnej porządkowi świadomości, a więc i językowi, tak i ten film nośnikiem bolesnej pamięci czyni ciało, w tym wypadku ciało męskie w różnych stadiach rozwoju. Narrator przeżywa terror dorastania w socjalistycznej rzeczywistości, jego ojciec staje się ofiarą czystki i gwałtu, a Stalin doświadcza terroru śmierci. W filmie zostaje zdekonstruowana cielesność ideologicznie poprawna, wyobrażona dzięki socrealistycznym kanonom. Reżyser pokazuje realne ciała zamieszkujące Związek Radziecki: skalane, cierpiące i martwe.
Słowa kluczowe:
Aleksiej German, socrealizm, cielesnośćBibliografia
Bierdiajew, Nikołaj. 1999. Rosyjska idea. Tłum. J.C – S.W. Warszawa: Fronda.
Google Scholar
Boym, Svetlana. 1994. Common Places. Mythologies of Everyday Life in Russia, Cambridge: Harvard.
DOI: https://doi.org/10.4159/9780674028647
Google Scholar
Condee, Nancy. 2009. The Imperial Trace. Recent Russian Cinema. Nowy Jork: Oxford UP.
DOI: https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780195366761.001.0001
Google Scholar
Costlow, Jane. T., Stephanie Sandler, Judith Volwes. 1993. Sexuality and the Body in Russian Culture. Stanford: Stanford University Press.
DOI: https://doi.org/10.1515/9781503622104
Google Scholar
Czernyszewski, Nikołaj. 1951. Co robić?. Tłum. J. Brzęczkowski, Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza.
Google Scholar
Drużnikow, Jurij. 1990. Zdrajca nr 1, czyli wniebowzięcie Pawlika Morozowa. Tłum. E. Michalak i F. Ociepka. Warszawa: Wydawnictwo Zebra.
Google Scholar
Dumanĉić, Marko. https://cdr.lib.unc.edu/indexablecontent?id=uuid:9080556a-0584-4a42-9b6f-a85680bad596&ds=DATA_FILE. 08.09.2013.
Google Scholar
Etkind, Alexander. 2010. The tale of two turns: Khrustalev, My Car! And the cinematic memory of the Soviet past. “Studies in Russian and Soviet Cinema” 1.
DOI: https://doi.org/10.1386/srsc.4.1.45_1
Google Scholar
Foucault, Michel. 2009. Nadzorować i karać. Narodziny więzienia. Tłum. T. Komendant. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
Google Scholar
Gilligan, James. 2001. Wstyd i przemoc. Refleksje nad śmiertelną epidemią. Tłum. A. Jankowski, Poznań: Media rodzina.
Google Scholar
Goscilo, Helena, Yana Hashamova. 2010. Cinepaternity. Fathers and Sons in Soviet and Post-Soviet Film. Bloomington: Indiana University Press.
Google Scholar
Jampolski, Michaił. http://www.kinozapiski.ru/ru/article/sendvalues/656/. 30.09.2013.
Google Scholar
Kaganovsky, Lilya. 2008. How the Soviet Man Was Unmade: Cultural Fantasy and Male Subjectivity under Stalin. Pittsburgh: University of Pittsburgh Press.
DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctt9qh907
Google Scholar
Kelly, Catriona. 2002. The Education of the Will: Advice Literature, Zakal, and Manliness in Early Twentieth-Century Russia. W: B. Evans Clements, R. Friedman, D. Healey (red.). Russian Masculinities in History and Culture. Houndmills: Palgrave.
DOI: https://doi.org/10.1057/9780230501799_8
Google Scholar
Menninghaus, Winfried. 2009. Wstręt. Teoria i historia. Tłum. G. Sowiński, Kraków: Universitas.
Google Scholar
Nivat, Georges. http://www.kinoart.ru/archive/2000/02/n2-article14. 13.09.2013.
Google Scholar
Siriwlja, Natalia. http://www.kinoart.ru/archive/2000/03/n-sirivlya-diskurs-i-povestvovanie-desyat-let-spustya. 04.10.2013.
Google Scholar
Smaga, Józef. 1992. Narodziny i upadek imperium. ZSRR 1917-1991. Kraków: Znak.
Google Scholar
Stiszowa, Elena. http://www.kinoart.ru/archive/2000/01/n1-article2. 13.09.2013.
Google Scholar
Swiridowa, Aleksandra. http://magazines.russ.ru/studio/2004/8/svir15-pr.html. 03.04.2013.
Google Scholar
Vigarello, Georges. 2010. Historia gwałtu. Od XVI do XX wieku. Tłum. A. Leyk, Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
Google Scholar
Autorzy
Paulina Gorlewskakwartalnik.filmowy@ispan.pl
Uniwersytet Jagielloński Polska
Filmoznawczyni i rosjoznawczyni, absolwentka Uniwersytetu Jagiellońskiego, doktorantka w Instytucie Sztuk Audiowizualnych Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Statystyki
Abstract views: 20PDF downloads: 7
Licencja
Prawa autorskie (c) 2013 Paulina Gorlewska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Paulina Gorlewska, O potworach i trupach, czyli symptomy rozkładu postsowieckiej rosji w „Ładunku 200” Aleksieja Bałabanowa , Kwartalnik Filmowy: Nr 101-102 (2018): Kino europejskie XXI wieku
- Paulina Gorlewska, Człowiek, który nosi wspomnienia w swoich oczach. Kino Jonasa Mekasa , Kwartalnik Filmowy: Nr 104 (2018): Esej, „found footage”, film montażowy
- Paulina Gorlewska, Wściekłość i wrzask. Studium recepcji „Ładunku 200” Aleksieja Bałabanowa , Kwartalnik Filmowy: Nr 82 (2013): Eksperyment. Film i sztuki audiowizualne
