O potworach i trupach, czyli symptomy rozkładu postsowieckiej rosji w „Ładunku 200” Aleksieja Bałabanowa
Abstrakt
Artykuł jest analizą filmu Ładunek 200 (Gruz 200, reż. Aleksiej Bałabanow, 2007) w kontekście postpamięci o traumatycznym sowieckiem doświadczeniu. Tłem interpretacji stał się stan rosyjskiej, postsowieckiej tożsamości, uzależniony od wybiórczej amnezji połączonej z nostalgią, które dotyczą Breżniewowskiego zastoju i ostatnich lat istnienia ZSRR. Sowiecka przeszłość rozumiana jest tutaj jako historyczny horyzont oraz kulturowe dziedzictwo. Głównymi narzędziami analizy są teorie pamięci komunikacyjnej i kulturowej – reżyser, aby opowiedzieć o traumach, których nie da się wyrazić własnymi słowami, użył narracji funkcjonujących w rosyjskiej kulturze: tekstów literackich (autorstwa Williama Faulknera i Fiodora Dostojewskiego) oraz filmowych. W jego wizji, która została powtórzona w szeregu filmów wyprodukowanych w pierwszym i drugim dziesięcioleciu XXI w., przemoc stała się głównym kodem społecznych zachowań i fundamentem, który spaja zbiorowość.
Słowa kluczowe:
Aleksiej Bałabanow, pamięć kulturowa, historia sowiecka, trauma, memory studiesBibliografia
Anemone, Tony. „Aleksei Balabanov: „Cargo 200” („Gruz 200”, 2007).” August 29, 2016. http://www.kinokultura.com/2007/18r-gruz.shtml#2.
Google Scholar
Assmann, Jan. „Kultura pamięci.” trans. A. Kryczyńska-Pham. In Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka, edited by Magdalena Saryusz-Wolska, (59-99). Krakow: Universitas, 2009.
Google Scholar
Cielecki, Marcin. „Dreamcatcher. Pajęczyna snów Dostojewskiego”. Znak 1 (2009): 79-94. Connor, Steven. Mucha. Historia, antropologia, kultura. trans. B. Stanek. Kraków: Universitas, 2008.
Google Scholar
Dobrenko, Evgeny and Shcherbenok, Andrey. „Between History and the Past: The Soviet Legacy as a Traumatic Object of Contemporary Russian Culture.” Slavonica 2 (2011): 77-84.
DOI: https://doi.org/10.1179/136174211X13122749974122
Google Scholar
Dostojewski, Fiodor. Biesy. no trans. Kraków: Zielona Sowa, 2005.
Google Scholar
Dostojewski, Fiodor. Zbrodnia i kara. trans. C. Jastrzębiec-Kozłowski. Kraków: PIW, 2009.
Google Scholar
Erll, Astrid. „Literatura jako medium pamięci zbiorowej.” trans. M. Saryusz-Wolska. In Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka, edited by Magdalena Saryusz-Wolska, (211-247). Krakow: Universitas, 2009.
Google Scholar
Fanajłowa, Jelena. „Kosmietika wraga”. Sieans 35/36 (2008). June 23, 2012. http://seance.ru/n/35-36/flashback-1984/kosmetika-vraga/.
Google Scholar
Ferretti, Maria. „Nostalgia for communism in post-Soviet Russia.” trans. B. White. August 28, 2016. http://www.eurhistxx.de/spip. php%3Farticle39&lang=en.html.
Google Scholar
Gudkow, Lew. „Raspołzajusziejesja obszcziestwo.” Iskusstwo Kino 7 (2007). September 5, 2016. http://kinoart.ru/archive/2007/07/n7-article4.
Google Scholar
Gusjatinskij, Jewgienij. „Nulewyje i wosmidiesjatyje: nasledowanije po prjamoj.” Sieans 35/36 (2008). June 22, 2012. http://seance.ru/n/35-36/flashback-1984/nulevyie-i-vosmidesyatyie-nasledovanie-po-pryamoy/.
Google Scholar
Hirsch, Marianne. „Pokolenie postpamięci.” Trans. M. Borowski, M. Sugiera. Didaskalia 105 (2011): 28-36.
Google Scholar
Kalinin, Ilja. „Nostalgiczieskaja modiernizacja: sowietskoje proszłoje kak istoriczieskij gorizont.” Nieprikosnowiennyj Zapas 6 (2010). October 19, 2003. http://magazines.russ.ru/nz/2010/6/ka2-pr.html.
Google Scholar
Kaposow, Nikołaj. Pamjat strogogo rieżyma. Istorija i politika Rossiji. Moskva: NLO 2011.
Google Scholar
Kasatkina, Tatiana. Charaktierołogia Dostojewskogo. Tipologija emocjonalno-ciennostnych orientacij. Moskva: Nasledie, 1996.
Google Scholar
Kasatkina, Tatiana. „Woskrieszenije Łazarja: opyt ekziegieticzieskogo procztienija romana F. M. Dostojewskogo Priestuplenije i nakazanije.” Woprosy Litieratury 1 (2003). September 2, 2016. http://magazines.russ.ru/voplit/2003/1/kasatk.html.
Google Scholar
Kopaliński, Władysław. Słownik symboli. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Rytm, 2001.
Google Scholar
Kopaliński, Władysław. Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych z almanachem. Warszawa: Wydawnictwo PWN, 2004.
Google Scholar
Kustarjew, Aleksandr. „Mifołogia sowietskogo proszłogo.” Nieprikosnowiennyj zapas 3 (2013). August 28, 2016. http://magazines.russ.ru/nz/2013/3/1m.html.
Google Scholar
Kuwszynowa, Maria. Bałabanow. Sankt Petersburg: Sieans, 2015.
Google Scholar
Kuwszynowa, Maria. „Sieansu otwieczajut: Gruz 200.” Sieans 33/34 (2008). September 4, 2016. http://seance.ru/n/33-34/films33-34/gruz-200-3/gruz-200-mnenia/.
Google Scholar
Nycz, Ryszard. „Nie leczony, chroniczny pogłos. Trzy uwagi o polskim dyskursie postzależnościowym.” In Kultura po przejściach, osoby z przeszłością. Polski dyskurs postzależnościowy – konteksty i perspektywy badawcze, edited by Ryszard Nycz. Kraków: Universitas, 2011.
Google Scholar
Pakier, Małgorzata. „Postmemory jako figura refleksywna w popularnym dyskursie o Zagładzie.” Kwartalnik Historii Żydów 2 (2005): 195-208.
Google Scholar
Pettman, Jan Jindy. „Boundary Politics: Women, Nationalism, and Danger.” In New Frontiers in Women’s Studies: Knowledge, Identity and Nationalism, edited by Mary Maynard, June Purvis,, (187-202). London: Taylor & Francis, 1996.
Google Scholar
Płachow, Andriej. „Niewynosimyj gruz”. September 1, 2016. http://www.prochtenie.ru/passage/23837 .
Google Scholar
Rothberg, Michael. Traumatic Realism, The Demands of Holocaust Representation. Minneapolis-London: University of Minnesota Press, 2000.
Google Scholar
Sawieljew, Dmitrij. „Nie kantowat." Sieans 33/34 (2008). June 23, 2012. http://seance.ru/n/33-34/films33-34/gruz-200/ne-kantovat/.
Google Scholar
Sieljanow, Siergiej. „Gorkij produkt toże nużen.” Interviewed by L. Parfienow. September 4, 2016. http://www.gruz200.ru/press/parfenov/.
Google Scholar
Siriwla, Natalia. „Biez boga w dusze, biez carja w gołowie…” Nowyj Mir 9 (2007). June 23, 2012. http://magazines.russ.ru/novyi_mi/2007/9/si20.html.
Google Scholar
Sołżenicyn, Aleksander. Archipelag GUŁag 1918-1956: próba dochodzenia literackiego. V. 1. trans. J. Pomianowski. Poznań: Rebis 2013.
Google Scholar
Stiepanow, Wasilij. „1984. Kritiki Sieansa – o filmie Aleksieja Bałabanowa Gruz 200.” August 19, 2016. http://seance.ru/blog/year1984/.
Google Scholar
Szpagin, Aleksandr. Rossijskij kiniematograf priewratilsja w Bollywood. Interviewed by Tatiana Poddubskaja. September 16, 2016. http://mir24.tv/news/culture/7388705.
Google Scholar
Trubina, Elena. „Fienomien wtoricznogo swidietielstwa: mieżdu biezrazlicziem i „otkazom ot niedowiercziwosti.” Topos 1 (2007): 105-129.
Google Scholar
Wołobujew, Roman. „1984. Kritiki Sieansa – o filmie Aleksieja Bałabanowa Gruz 200.” August 19, 2016. http://seance.ru/blog/year1984/.
Google Scholar
Wostrikow, Aleksiej. „1984. Kritiki Sieansa – o filmie Aleksieja Bałabanowa Gruz 200.” August 19, 2016. http://seance.ru/blog/year1984/.
Google Scholar
Autorzy
Paulina Gorlewskakwartalnik.filmowy@ispan.pl
Uniwersytet Jagielloński Polska
Filmoznawczyni, doktor nauk o sztuce (Instytut Sztuk Audiowizualnych Uniwersytetu Jagiellońskiego). Zainteresowana współczesnym kinem rosyjskim oraz kulturą Rosji postsowieckiej oglądanymi z perspektywy studiów nad traumą i memory studies. Publikowała m.in. w „Kwartalniku Filmowym”, „Studiach Filmoznawczych” oraz „Politei”.
Statystyki
Abstract views: 155PDF downloads: 96
Licencja
Prawa autorskie (c) 2018 Paulina Gorlewska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Paulina Gorlewska, Człowiek, który nosi wspomnienia w swoich oczach. Kino Jonasa Mekasa , Kwartalnik Filmowy: Nr 104 (2018): Esej, „found footage”, film montażowy
- Paulina Gorlewska, Za przesłoną nostalgii. Praca (z) traumą w projekcie „DAU” Ilji Chrżanowskiego , Kwartalnik Filmowy: Nr 129 (2025): Trauma
- Paulina Gorlewska, Terror ciała i wstrętny stalinizm w filmie „Chrustalow, samochód!” Aleksieja Germana starszego , Kwartalnik Filmowy: Nr 83-84 (2013): Ciało w filmie
- Paulina Gorlewska, Wściekłość i wrzask. Studium recepcji „Ładunku 200” Aleksieja Bałabanowa , Kwartalnik Filmowy: Nr 82 (2013): Eksperyment. Film i sztuki audiowizualne
