Dezerterzy, święci, tyrani i „kreciki”. Obraz ojca w polskim i czeskim kinie postkomunistycznym

Ewa Mazierska

Abstrakt

Upadek komunizmu wywarł ogromny wpływ na sytuację kobiet i mężczyzn w krajach byłego obozu socjalistycznego i społeczną percepcję funkcji obu płci. Postkomunizm kojarzony jest więc z promowaniem i wcielaniem w życie wizji społeczeństwa, w której kobiety pełnią tradycyjnie kobiece, a mężczyźni tradycyjnie męskie role. Tendencja ta zwykle utożsamiana jest ze wzrostem maskulinizmu we wschodniej i centralnej Europie. A jednak powrót do tradycji nie miał jednoznacznie pozytywnego wpływu na mężczyzn. Patriarchalizm nakazuje im przejąć część ciężaru, który w myśl komunistycznej ideologii dzielony miał być między przedstawicieli obu płci. Zarazem, po 1989 roku mężczyźni nie mniej niż kobiety doświadczyli negatywnych skutków transformacji ustrojowej w postaci bezrobocia, niepewności zatrudnienia i emigracji zarobkowej. W konsekwencji, „mężczyźnie postkomunistycznemu” trudno jest spełniać tradycyjne role głowy rodziny, męża i ojca. Ponadto część mężczyzn odrzuciła ojcostwo, ponieważ stoi ono w konflikcie z wybranym przez nich stylem życia „singla”. Mazierska zastanawia się, jak obraz ojca w kinie polskim i czeskim odzwierciedla owe przemiany w kulturze i społeczeństwie tych krajów. Interesuje ją również filmowa reewaluacja ojców z poprzednich okresów, gdyż i na nią ma wpływ współczesne myślenie o rodzinie.