Kod „Zwierciadła”

Seweryn Kuśmierczyk

kwartalnik.filmowy@ispan.pl
Uniwersytet Warszawski (Polska)

Abstrakt

Analiza i interpretacja filmu Andrieja Tarkowskiego jako labiryntu przedstawiającego. Autor, po przedstawieniu zasad konstrukcyjnych filmu (podwójne role, kolorystyka), omawia treść i formę poszczególnych epizodów i scen, odsłaniając zawarte w nich znaczenia, wyrażane przez zintegrowaną obecność różnych elementów współtworzących obraz filmowy, łącznie ze sztuką operatorską i warstwą dźwiękową. Kuśmierczyk skupia się na analizie przestrzeni i czasu oraz na poszczególnych postaciach, zwracając szczególną uwagę na scenę choroby Narratora i jej konteksty kulturowe (prawosławie, Tybetańska Księga Umarłych) oraz postać Matki, zwłaszcza w scenie zamykającej film. Odrębne fragmenty analizy są poświęcone scenom pamięci zbiorowej (m.in. drukarnia, Hiszpanie) i wyjaśnieniom związanym z włączonymi do filmu archiwalnymi materiałami filmowymi. Autor, odwołując się do zasad perspektywy wewnętrznej, interpretuje także znaczenie obecnych w całym filmie spojrzeń postaci wprost w kamerę.


Słowa kluczowe:

Andriej Tarkowski, labirynt, close reading

Arnheim Rudolf, Sztuka i percepcja wzrokowa. Psychologia twórczego oka, tłum. J. Mach, Słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2004, s. 53.
  Google Scholar

Artemiew Edward, On dawał mnie połnuju swobodu, w: Mir i filmy Andrzeja Tarkowskogo, „Iskusstwo”, Moskwa 1991, s. 365.
  Google Scholar

Artemiew Edward, w: M. Turowskaja, 7,5 ili filmy Andrieja Tarkowskogo, Moskwa 1991, s. 77, 96, 99.
  Google Scholar

Bachtin Michaił, Problemy literatury i estetyki, tłum. W. Grajewski, Czytelnik, Warszawa 1982, s. 476.
  Google Scholar

Bergman Ingmar, Obrazy, tłum. T. Szczepański, WAiF, Warszawa 1993, s. 42.
  Google Scholar

Dostojewski Fiodor, Bracia Karamazow, t. 2, tłum. A. Wat, przejrzał i poprawił oraz przypisy opracował Z. Podgórzec, Puls, London 1993, s. 143, 480.
  Google Scholar

Evdokimov Paul, Prawosławie, tłum. ks. J. Klinger, IW Pax, Warszawa 1986, s. 307.
  Google Scholar

Evdokimov Pual, Sztuka ikony. Teologia piękna, tłum. M. Żurowska, Wyd. Księży Marianów, Warszawa 1999, s. 190.
  Google Scholar

Fejginowa Ludmila, Piat’ filmow s Tarkowskim, w: O Tarkowskom. Wospominanija w dwuch knigach, oprac. M. Tarkowskaja, Dedalus, Moskwa 2002, s. 177-178.
  Google Scholar

Głowiński Michał, Labirynt, przestrzeń obcości, w: M. Głowiński, Mity przebrane, Kraków 1994, s. 200-210.
  Google Scholar

Kandinsky Wassily, Punkt i linia a płaszczyzna, przeł. St. Fijałkowski, PIW, Warszawa 1986, s. 142-143.
  Google Scholar

Kandynski Wassily, O duchowości w sztuce, wst. M. Bill, tłum. St. Fijałkowski, Państwowa Galeria Sztuki w Łodzi, Łódź 1996, s. 94.
  Google Scholar

Kopaliński Władysław, Słownik symboli, Wiedza Powszechna, Warszawa 1990, s. 343.
  Google Scholar

Kuśmierczyk Seweryn, „I stałem się ziemią jałową”. „Matka Joanna od Aniołów” Jerzego Kawalerowicza, w: Kuśmierczyk Seweryn, Zagubieni w drodze. Film fabularny jako obraz doświadczenia wewnętrznego, Skorpion, Warszawa 1999, s. 17-20, 130-133.
  Google Scholar

Łosski Włodzimierz, Teologia mistyczna Kościoła Wschodniego, IW PAX, Warszawa 1989, s. 63.
  Google Scholar

Maillet Dominique, J. Fieschi, Andrei Tarkovsky, „Cinematographe”, nr 35, II 1978, s. 25, 27.
  Google Scholar

Martin Marcel, Propos d’Andrei Tarkovsky, „Écran”, 1978, nr 66, s. 31.
  Google Scholar

Melanowicz Mikołaj, Formy w literaturze japońskiej, Wydawnictwo UJ, Kraków 2003, s. 183.
  Google Scholar

Mitosek Zofia, Mimesis i religia, w: Mimesis w literaturze, kulturze i sztuce, oprac. Z. Mitosek, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 1992, s. 174.
  Google Scholar

Owczinnikow Wiaczesław, Wietka sakury, „Nowyj Mir” 1970, nr 2-3.
  Google Scholar

Papla Eulalia, Człowiek, natura i kultura w liryce Arsienija Tarkowskiego, w: Sylwetki współczesnych pisarzy rosyjskich, pod red. P. Fasta, E. Rożek, Śląsk, Katowice 1994, s. 184.
  Google Scholar

Proust Marcel, W poszukiwaniu straconego czasu, t. I, W stronę Swanna, tłum. T. Żeleński (Boy), PIW, Warszawa 1956, s. 68.
  Google Scholar

Puszkin Aleksander, Listy, tłum. M. Toporowski i D. Wawiłow, komentarz oprac. D. Wawiłow i O. Usenko, PIW, Warszawa 1976, s. 513.
  Google Scholar

Rausz-Tarkowskaja Irma, Fragmenty interwju, w: Andriej Tarkowskij. Nostalgija, oprac. P. Wołkowa, AST, Chranitiel, Zebra E, Moskwa 2008, s. 340.
  Google Scholar

Rodowicz Jadwiga, Aktor doskonały. Traktaty Zeamiego o sztuce nō, Słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2000, s. 160.
  Google Scholar

Sałynskij Dmiri, Kinogiermieniewtika Tarkowskogo, „Kwadriga”, Moskwa 2009, s. 206-207.
  Google Scholar

Santarcangeli Paolo, Księga labiryntu, tłum. I. Bukowski, Wiedza Powszechna, Warszawa 1982, s. 209.
  Google Scholar

Surkowa Olga, S Tarkowskim i o Tarkowskom, „Raduga”, Moskwa 2005, s. 154.
  Google Scholar

Szydłowski Bartosz, Chrześcijański świat filmów Andrieja Tarkowskiego, w: Andriej Tarkowski, red. B. Żmudziński, ACK „Rotunda”, Kraków 1996, s. 59.
  Google Scholar

Tanizaki Jun'ichirō, Pochwała cienia, tłum. H. Lipszyc, w: Estetyka japońska, t. III, Piękno życia i piękno umierania, red. K. Wilkoszewska, Universitas, Kraków 2005, s. 83.
  Google Scholar

Tarkowskaja Marina, Ja mogu goworit’, „Iskusstwo Kino”, 1989, nr 2, s. 103, 108.
  Google Scholar

Tarkowski Andriej, Czas utrwalony, tłum., przypisy i posłowie S. Kuśmierczyk, wyd. 2, Świat Literacki, Warszawa 2007, s. 62, 66, 70-71, 112-113, 124-128, 138, 170.
  Google Scholar

Tarkowski Andriej, Dzienniki, tłum. i oprac. S. Kuśmierczyk, IS PAN, Warszawa 1998, s. 13, 46, 95.
  Google Scholar

Tarkowski Andriej, O sobie i swoich filmach, tłum. Z. Podgórzec, „Film na świecie”, nr 363-364, marzec – kwiecień 1989, s. 67.
  Google Scholar

Tarkowskij Andrei, Arbeitstagebuch Nr. 1, w: A. Tarkowskij, „Der Spiegel”. Novelle, Arbeitstagebücher und Materialien zur Entstehung des Films, red. Ch. Bertoncini, Ullstein, Frankfurt a. Main/Berlin, 1993, s. 240.
  Google Scholar

Tarkowskij Andriej, Lekcji po kinoreżissurie, oprac. K. Łopuszanskij, Leningrad 1989, s. 114–115.
  Google Scholar

Tybetańska Księga Umarłych, tłum. i oprac. I. Kania, Oficyna Literacka, Kraków 1991, s. 8, 10-11, 39-40.
  Google Scholar

Uspieński Boris, Strukturalna wspólnota różnych rodzajów sztuki, tłum. Z. Zaron, w: Semiotyka kultury, wybór i oprac. E. Janus, M. R. Mayenowa, PIW, Warszawa 1975, s. 219.
  Google Scholar

Wójcik Jerzy, Labirynt światła, oprac. S. Kuśmierczyk, Canonia, Warszawa 2006, s. 90.
  Google Scholar

Z Andriejem Tarkowskim rozmawiają Jerzy Illg, Leonard Neuger, „Res Publica”, 1987, nr 1, s. 138.
  Google Scholar

Zalewski Maciej, „Zwierciadło”. Analiza warsztatowa, „Kino” 1980, nr 11, s. 41-44.
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2010-12-31


Kuśmierczyk, S. (2010) „Kod «Zwierciadła»”, Kwartalnik Filmowy, (71-72), s. 161–188. doi: 10.36744/kf.3025.

Autorzy

Seweryn Kuśmierczyk 
kwartalnik.filmowy@ispan.pl
Uniwersytet Warszawski Polska

Filmoznawca, wykła­dowca w Instytucie Kultury Polskiej UW. Zaj­muje się analizą i interpretacją dzieła filmowego. Prowadzi specjalistyczne Laboratorium analizy filmu fabularnego. Tłumacz i autor opracowania naukowego książek Andrieja Tarkowskiego Kom­pleks Tołstoja i Czas utrwalony oraz pierwszego w skali międzynarodowej pełnego wydania Dzienników i Scenariuszy tego reżysera. Autor książki Zagubieni w drodze. Film fabularny jako obraz doświadczenia wewnętrznego. Opracował na podstawie przeprowadzonych rozmów książkę Jerzego Wójcika Labirynt światła.



Statystyki

Abstract views: 24
PDF downloads: 8


Licencja

Prawa autorskie (c) 2010 Seweryn Kuśmierczyk

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.

W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.