Kod „Zwierciadła”
Abstrakt
Analiza i interpretacja filmu Andrieja Tarkowskiego jako labiryntu przedstawiającego. Autor, po przedstawieniu zasad konstrukcyjnych filmu (podwójne role, kolorystyka), omawia treść i formę poszczególnych epizodów i scen, odsłaniając zawarte w nich znaczenia, wyrażane przez zintegrowaną obecność różnych elementów współtworzących obraz filmowy, łącznie ze sztuką operatorską i warstwą dźwiękową. Kuśmierczyk skupia się na analizie przestrzeni i czasu oraz na poszczególnych postaciach, zwracając szczególną uwagę na scenę choroby Narratora i jej konteksty kulturowe (prawosławie, Tybetańska Księga Umarłych) oraz postać Matki, zwłaszcza w scenie zamykającej film. Odrębne fragmenty analizy są poświęcone scenom pamięci zbiorowej (m.in. drukarnia, Hiszpanie) i wyjaśnieniom związanym z włączonymi do filmu archiwalnymi materiałami filmowymi. Autor, odwołując się do zasad perspektywy wewnętrznej, interpretuje także znaczenie obecnych w całym filmie spojrzeń postaci wprost w kamerę.
Słowa kluczowe:
Andriej Tarkowski, labirynt, close readingBibliografia
Arnheim Rudolf, Sztuka i percepcja wzrokowa. Psychologia twórczego oka, tłum. J. Mach, Słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2004, s. 53.
Google Scholar
Artemiew Edward, On dawał mnie połnuju swobodu, w: Mir i filmy Andrzeja Tarkowskogo, „Iskusstwo”, Moskwa 1991, s. 365.
Google Scholar
Artemiew Edward, w: M. Turowskaja, 7,5 ili filmy Andrieja Tarkowskogo, Moskwa 1991, s. 77, 96, 99.
Google Scholar
Bachtin Michaił, Problemy literatury i estetyki, tłum. W. Grajewski, Czytelnik, Warszawa 1982, s. 476.
Google Scholar
Bergman Ingmar, Obrazy, tłum. T. Szczepański, WAiF, Warszawa 1993, s. 42.
Google Scholar
Dostojewski Fiodor, Bracia Karamazow, t. 2, tłum. A. Wat, przejrzał i poprawił oraz przypisy opracował Z. Podgórzec, Puls, London 1993, s. 143, 480.
Google Scholar
Evdokimov Paul, Prawosławie, tłum. ks. J. Klinger, IW Pax, Warszawa 1986, s. 307.
Google Scholar
Evdokimov Pual, Sztuka ikony. Teologia piękna, tłum. M. Żurowska, Wyd. Księży Marianów, Warszawa 1999, s. 190.
Google Scholar
Fejginowa Ludmila, Piat’ filmow s Tarkowskim, w: O Tarkowskom. Wospominanija w dwuch knigach, oprac. M. Tarkowskaja, Dedalus, Moskwa 2002, s. 177-178.
Google Scholar
Głowiński Michał, Labirynt, przestrzeń obcości, w: M. Głowiński, Mity przebrane, Kraków 1994, s. 200-210.
Google Scholar
Kandinsky Wassily, Punkt i linia a płaszczyzna, przeł. St. Fijałkowski, PIW, Warszawa 1986, s. 142-143.
Google Scholar
Kandynski Wassily, O duchowości w sztuce, wst. M. Bill, tłum. St. Fijałkowski, Państwowa Galeria Sztuki w Łodzi, Łódź 1996, s. 94.
Google Scholar
Kopaliński Władysław, Słownik symboli, Wiedza Powszechna, Warszawa 1990, s. 343.
Google Scholar
Kuśmierczyk Seweryn, „I stałem się ziemią jałową”. „Matka Joanna od Aniołów” Jerzego Kawalerowicza, w: Kuśmierczyk Seweryn, Zagubieni w drodze. Film fabularny jako obraz doświadczenia wewnętrznego, Skorpion, Warszawa 1999, s. 17-20, 130-133.
Google Scholar
Łosski Włodzimierz, Teologia mistyczna Kościoła Wschodniego, IW PAX, Warszawa 1989, s. 63.
Google Scholar
Maillet Dominique, J. Fieschi, Andrei Tarkovsky, „Cinematographe”, nr 35, II 1978, s. 25, 27.
Google Scholar
Martin Marcel, Propos d’Andrei Tarkovsky, „Écran”, 1978, nr 66, s. 31.
Google Scholar
Melanowicz Mikołaj, Formy w literaturze japońskiej, Wydawnictwo UJ, Kraków 2003, s. 183.
Google Scholar
Mitosek Zofia, Mimesis i religia, w: Mimesis w literaturze, kulturze i sztuce, oprac. Z. Mitosek, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 1992, s. 174.
Google Scholar
Owczinnikow Wiaczesław, Wietka sakury, „Nowyj Mir” 1970, nr 2-3.
Google Scholar
Papla Eulalia, Człowiek, natura i kultura w liryce Arsienija Tarkowskiego, w: Sylwetki współczesnych pisarzy rosyjskich, pod red. P. Fasta, E. Rożek, Śląsk, Katowice 1994, s. 184.
Google Scholar
Proust Marcel, W poszukiwaniu straconego czasu, t. I, W stronę Swanna, tłum. T. Żeleński (Boy), PIW, Warszawa 1956, s. 68.
Google Scholar
Puszkin Aleksander, Listy, tłum. M. Toporowski i D. Wawiłow, komentarz oprac. D. Wawiłow i O. Usenko, PIW, Warszawa 1976, s. 513.
Google Scholar
Rausz-Tarkowskaja Irma, Fragmenty interwju, w: Andriej Tarkowskij. Nostalgija, oprac. P. Wołkowa, AST, Chranitiel, Zebra E, Moskwa 2008, s. 340.
Google Scholar
Rodowicz Jadwiga, Aktor doskonały. Traktaty Zeamiego o sztuce nō, Słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2000, s. 160.
Google Scholar
Sałynskij Dmiri, Kinogiermieniewtika Tarkowskogo, „Kwadriga”, Moskwa 2009, s. 206-207.
Google Scholar
Santarcangeli Paolo, Księga labiryntu, tłum. I. Bukowski, Wiedza Powszechna, Warszawa 1982, s. 209.
Google Scholar
Surkowa Olga, S Tarkowskim i o Tarkowskom, „Raduga”, Moskwa 2005, s. 154.
Google Scholar
Szydłowski Bartosz, Chrześcijański świat filmów Andrieja Tarkowskiego, w: Andriej Tarkowski, red. B. Żmudziński, ACK „Rotunda”, Kraków 1996, s. 59.
Google Scholar
Tanizaki Jun'ichirō, Pochwała cienia, tłum. H. Lipszyc, w: Estetyka japońska, t. III, Piękno życia i piękno umierania, red. K. Wilkoszewska, Universitas, Kraków 2005, s. 83.
Google Scholar
Tarkowskaja Marina, Ja mogu goworit’, „Iskusstwo Kino”, 1989, nr 2, s. 103, 108.
Google Scholar
Tarkowski Andriej, Czas utrwalony, tłum., przypisy i posłowie S. Kuśmierczyk, wyd. 2, Świat Literacki, Warszawa 2007, s. 62, 66, 70-71, 112-113, 124-128, 138, 170.
Google Scholar
Tarkowski Andriej, Dzienniki, tłum. i oprac. S. Kuśmierczyk, IS PAN, Warszawa 1998, s. 13, 46, 95.
Google Scholar
Tarkowski Andriej, O sobie i swoich filmach, tłum. Z. Podgórzec, „Film na świecie”, nr 363-364, marzec – kwiecień 1989, s. 67.
Google Scholar
Tarkowskij Andrei, Arbeitstagebuch Nr. 1, w: A. Tarkowskij, „Der Spiegel”. Novelle, Arbeitstagebücher und Materialien zur Entstehung des Films, red. Ch. Bertoncini, Ullstein, Frankfurt a. Main/Berlin, 1993, s. 240.
Google Scholar
Tarkowskij Andriej, Lekcji po kinoreżissurie, oprac. K. Łopuszanskij, Leningrad 1989, s. 114–115.
Google Scholar
Tybetańska Księga Umarłych, tłum. i oprac. I. Kania, Oficyna Literacka, Kraków 1991, s. 8, 10-11, 39-40.
Google Scholar
Uspieński Boris, Strukturalna wspólnota różnych rodzajów sztuki, tłum. Z. Zaron, w: Semiotyka kultury, wybór i oprac. E. Janus, M. R. Mayenowa, PIW, Warszawa 1975, s. 219.
Google Scholar
Wójcik Jerzy, Labirynt światła, oprac. S. Kuśmierczyk, Canonia, Warszawa 2006, s. 90.
Google Scholar
Z Andriejem Tarkowskim rozmawiają Jerzy Illg, Leonard Neuger, „Res Publica”, 1987, nr 1, s. 138.
Google Scholar
Zalewski Maciej, „Zwierciadło”. Analiza warsztatowa, „Kino” 1980, nr 11, s. 41-44.
Google Scholar
Autorzy
Seweryn Kuśmierczykkwartalnik.filmowy@ispan.pl
Uniwersytet Warszawski Polska
Filmoznawca, wykładowca w Instytucie Kultury Polskiej UW. Zajmuje się analizą i interpretacją dzieła filmowego. Prowadzi specjalistyczne Laboratorium analizy filmu fabularnego. Tłumacz i autor opracowania naukowego książek Andrieja Tarkowskiego Kompleks Tołstoja i Czas utrwalony oraz pierwszego w skali międzynarodowej pełnego wydania Dzienników i Scenariuszy tego reżysera. Autor książki Zagubieni w drodze. Film fabularny jako obraz doświadczenia wewnętrznego. Opracował na podstawie przeprowadzonych rozmów książkę Jerzego Wójcika Labirynt światła.
Statystyki
Abstract views: 24PDF downloads: 8
Licencja
Prawa autorskie (c) 2010 Seweryn Kuśmierczyk

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Seweryn Kuśmierczyk, Sztuka operatorska Witolda Sobocińskiego , Kwartalnik Filmowy: Nr 103 (2018): Młode kino polskie – konfrontacja pokoleń
- Seweryn Kuśmierczyk, „Wesele” Andrzeja Wajdy jako mandala , Kwartalnik Filmowy: Nr 79 (2012): Wnętrza. O filmowej przestrzeni zamkniętej