Więźniarki i polityka. „Ostatni etap” Wandy Jakubowskiej i inne filmy obozowe w perspektywie studiów kobiecych w badaniach Holokaustu
Monika Talarczyk-Gubała
kwartalnik.filmowy@ispan.plPaństwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna im. Leona Schillera w Łodzi (Polska)
Abstrakt
Artykuł sytuuje Ostatni etap pośród tych filmowych świadectw i reprezentacji, których rewizjonistyczna reinterpretacja daje poznawcze rezultaty w dziedzinie gender studies. Autorka analizuje dwa filmy, w których dzieło Jakubowskiej służyło jako wzorzec ikonograficzny: Trzy kobiety (1956) Stanisława Różewicza oraz Pasażerkę (1963) Andrzeja Munka. Talarczyk-Gubała postrzega Trzy kobiety jako polemikę z filmem Jakubowskiej i jej przekonaniem o nierozerwalności więzi łączącej byłych więźniów. Autorka podkreśla też światopoglądową wspólnotę reżyserów o przekonaniach lewicowych, zakorzenionych w tradycjach polskiego socjalizmu oraz ambiwalencję wpisaną w wizerunek nadzorczyni SS w kreacji Aleksandry Śląskiej. Z analizy intertekstualnych relacji między pierwszym fabularnym filmem o obozie koncentracyjnym a filmami do niego nawiązującymi wynika, że zarówno u progu, jak i w okresie zamknięcia polskiej szkoły filmowej dzieło Jakubowskiej stanowiło niezbywalny punkt wyjścia dla polskich filmów obozowych.
Słowa kluczowe:
gender studies, Wanda Jakubowska, HolokaustBibliografia
Eberhardt, Konrad. Film jest snem. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1974.
Google Scholar
Fidelis, Małgorzata. Kobiety, komunizm i industrializacja w powojennej Polsce. trans. Maria Jaszczurkowska. Warszawa: Wydawnictwo WAB, 2015.
Google Scholar
Haltof, Marek. „Obrazu Holokaustu w filmach z okresu polskiej szkoły filmowej (1955-1965)”. „Kwartalnik Filmowy” 77-78 (2012).
Google Scholar
Hendrykowski. Marek. Stanisław Różewicz. Poznań: Wydawnictwo Ars Nova, 1999.
Google Scholar
Hirsch, Joshua. Afterimage: Film, Trauma and Holocaust. Philadelphia: Temple University Press, 2004.
Google Scholar
Insdorf, Annette. Undelible shadows. Film and the Holocaust. (first edition: Random House 1983) Cambridge: Cambridge University Press, 2003.
Google Scholar
Jackiewicz, Aleksander. „Ostatniego etapu” ciąg dalszy, In: Moja filmoteka. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1983.
Google Scholar
Janicka, Bożena. „Między prawdą a kłamstwem”. In: Chełmska 21. 50 lat Wytwórni Filmów Dokumentalnych i Fabularnych w Warszawie, ed. Bożena Janicka, Andrzej Kołodyński. Warszawa: Wydawnictwo WFDiF, 2000.
Google Scholar
Karwowska, Bożena. Ciało, seksualność, obozy zagłady. Kraków: Universitas, 2009.
Google Scholar
Lewicki, Bolesław W. „Oświęcim”. „Kino” 6 (1968).
Google Scholar
Lubczyński, Krzysztof. Pasażerka po czasach zagłady. Rozmowa z Zofią Posmysz [online] 23.05.2011 [accessed 29.12.2015] http://pisarze.pl/publicystyka/839-z-zofi-posmysz-pisark-autork-pasaerki-rozmawia-krzysztof-lubczyski.html
Google Scholar
Madej, Alina. „Jak powstawał ‘Ostatni etap’”. „Kino” 5 (1998).
Google Scholar
Madej, Alina. „Proszę państwa do kina”. In: Widziane po latach. Analizy i interpretacje filmu polskiego, ed. Małgorzata Hendrykowska. Poznań: PTPN, 2000.
Google Scholar
Maszewska-Łupiniak, Monika. Rzeczywistość filmowa Stanisława Różewicza. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2009.
Google Scholar
Mazierska, Ewa (ed.). Work in Cinema. Labour and the human condition. red. New York: Palgrave Macmillan, 2013.
Google Scholar
Mazierska, Ewa, Elżbieta Ostrowska. Women in Polish Cinema. London-NY: Berghahn Books, 2006.
Google Scholar
Mazierska, Ewa. Od walki klas do „schindleryzmu”. trans. Jakub Majmurek, „Krytyka Polityczna. Kino-Fabryka” 35-36 (2013).
Google Scholar
Pető, Andrea, Louise Hecht, Karolina Krasuska (ed.). Women and the Holocaust: New Perspectives and Challenges. Warszawa: Instytut Badań Literackich, 2015.
Google Scholar
Różewicz, Stanisław. Było, minęło… w kuchni i na salonach X muzy. Warszawa: Wydawnictwo ISKRY, 2012.
Google Scholar
Stőckhausen-Sobelman, Joanna. Kobiety Holokaustu. Feministyczna perspektywa w badaniach nad Shoah. Kazus KL Auschwitz-Birkenau. Warszawa: Wydawnictwo Trio, 2012.
Google Scholar
Surmiak-Domańska, Katarzyna. Byłam dla niej dobra. Rozmowa z Zofią Posmysz [online] 19.10.2010 [accessed 29.12.2015] http://wyborcza.pl/duzyformat/1,127291,8373617,Bylam_dla_niej_dobra.html
Google Scholar
Talarczyk-Gubała, Monika. Wanda Jakubowska. Od nowa. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2015.
Google Scholar
Wieviorka, Annette. Déportation et génocide. Entre la memoire et l’oubli. Paris: Pluriel, 2013.
Google Scholar
Wóycicka, Zofia. Przerwana żałoba. Polskie spory wokół pamięci nazistowskich obozów koncentracyjnych i zagłady 1944–1950. Warszawa: Wydawnictwo Trio, 2009.
Google Scholar
Wróbel, Marta. „’Ostatni etap’ Wandy Jakubowskiej jako pierwszy etap polskiego kina ideologicznego”. „Kwartalnik Filmowy” 43 (2003).
Google Scholar
Žižek, Slavoj. Lacan. Przewodnik Krytyki Politycznej. trans. Julian Kutyła. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2008.
Google Scholar
Autorzy
Monika Talarczyk-Gubałakwartalnik.filmowy@ispan.pl
Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna im. Leona Schillera w Łodzi Polska
Dr hab., prof. nadzw. PWSFTviT na Wydziale Organizacji Sztuki Filmowej, historyczka kina i badaczka kina kobiet; autorka monografii PRL się śmieje. Polska komedia filmowa 1945-1989 (2007) oraz książek Filmy Barbary Sass a kino kobiet w drugiej połowie XX wieku (2013), Biały mazur. Kino kobiet w polskiej kinematografii (2014), Wanda Jakubowska. Od nowa (2015). Laureatka Nagrody Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej (2014). Członkini Polskiego Towarzystwa Kulturoznawczego i Stowarzyszenia Kobiet Filmowców.
Statystyki
Abstract views: 42PDF downloads: 21
Licencja
Prawa autorskie (c) 2015 Monika Talarczyk-Gubała
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Monika Talarczyk-Gubała, Polskie kameronki , Kwartalnik Filmowy: Nr 99 (2017): Triki, numery specjalne, atrakcje
