Niesporczaki, lasery i przemiany w stali. Atrakcje polskiego kina oświatowego
Krzysztof Jajko
kwartalnik.filmowy@ispan.plUniwersytet Łódzki (Polska)
Michał Pabiś-Orzeszyna
Uniwersytet Łódzki (Polska)
Abstrakt
Artykuł dotyczy funkcji spektaklu – wraz z metodami jego wytwarzania oraz poświęconymi mu dyskusjami – w filmach oświatowych powstałych w okresie Polski Ludowej. Podstawowe pytanie badawcze, jakie stawiają sobie autorzy tekstu, dotyczy napięcia między ideologiczną i estetyczną integralnością dyskursu edukacyjno-naukowego (dla którego film oświatowy miał być wehikułem) a teatralnością i rozpraszającym ekshibicjonizmem charakterystycznym dla estetyki triku, która bywa w tych filmach eksponowana. A zatem: jakie miejsce w realizacjach idei filmu oświatowego zajmowały rozmaite zabiegi „uniezwyklające” (takie jak chociażby zdjęcia mikroskopowe czy poklatkowe) i jak funkcje te były rozumiane przez twórców filmowych? Kompleksowa odpowiedź na to podwójne pytanie zakłada: 1) naszkicowanie historiograficznej perspektywy badania trikowości w filmach oświatowych; 2) ustalenie wyjściowego paradygmatu instytucjonalnego i stylistycznego, w ramach którego filmy te funkcjonowały w Polsce Ludowej; 3) analizę prób wyjścia poza schemat „efektu dydaktycznego” podejmowanych przez Włodzimierza Puchalskiego oraz Karola Marczaka i innych; 4) analizę alternatywnych wobec Puchalskiego i Marczaka metod problematyzowania relacji między widowiskiem a „efektem dydaktycznym” na przykładzie Jerzego Popiela-Popiołka i Romana Woźniakowskiego.
Słowa kluczowe:
film edukacyjny, Roman Woźniakowski, PRL, Jerzy Popiel-PopiołekBibliografia
Łukowski, Maciej. „Włodzimierz Puchalski”. In: Osobowość twórcza – film oświatowy, red. M. Łukowski, 22, Łódź, Instytut Historii i Teorii Filmu i Telewizji PWSFTviT, Muzeum Kinematografii, Muzeum Historii Miasta Łodzi, 1982.
Google Scholar
Łukowski, Maciej. Karol Marczak. Zarys biografii twórczej, wydawnictwo okolicznościowe II Ogólnopolskiego Przeglądu Filmów Przyrodniczych, Łódź ,1983, s. 18.
Google Scholar
Łukowski, Maciej. Polski film przyrodniczy 1945-1986, Łódź, Instytut Teorii i Historii Filmu i Telewizji PWSFTviT, Muzeum Kinematografii w Łodzi, Towarzystwo Kultury Filmowej w Łodzi, 1987.
Google Scholar
Nurczyńska-Fidelska, Ewelina. „Aleksandra Jaskólska (szkic monograficzny)” In: Osobowość twórcza – film oświatowy, dz. cyt.
Google Scholar
Orłowski, Władysław. Józef Arkusz – przyroda badana kamerą, Łódź, Wydawnictwo okolicznościowe II Ogólnopolskiego Przeglądu Filmów Przyrodniczych, 1983
Google Scholar
Orłowski, Władysław. Józef Arkusz, w: Osobowość twórcza – film oświatowy, dz. cyt., s. 71.
Google Scholar
Popiel-Popiołek, Jerzy. „Charakterystyczne cechy filmu naukowego”, Kamera nr 3, (1971). Woźniakowski, Roman. „Elementy widowiskowe w filmie oświatowym”,” nr 10, (1966).
Google Scholar
Popiel-Popiołek, Jerzy. „Fascynujące perspektywy. Tendencje rozwojowe filmu popularnonaukowego”, Kamera, nr 1, (1971).
Google Scholar
Popiel-Popiołek, Jerzy. „Konstrukcja filmu naukowego”, Kamera, nr 5, (1971).
Google Scholar
Popiel-Popiołek, Jerzy. „Reż. Jerzy Popiołek o swoim filmie <>, Film i Oświata, nr 5, (1952).
Google Scholar
Puchalski, Włodzimierz. „Jak się filmuje zwierzęta”, Biuletyn Informacyjny Instytutu Filmowego, nr 2 (1948) s. 15.
Google Scholar
Salapski, Jerzy. „O scenariuszu w filmie popularno-naukowym”, Film i Oświata, nr 11 (1950) s. 14.
Google Scholar
Smoleń-Wasilewska, Elżbieta. „Rozmowy z realizatorami: Karol Marczak”, Kamera, nr 9, (1966).
Google Scholar
Autorzy
Krzysztof Jajkokwartalnik.filmowy@ispan.pl
Uniwersytet Łódzki Polska
Doktor nauk humanistycznych w zakresie kulturoznawstwa, pracownik Muzeum Kinematografii w Łodzi. W swych badaniach koncentruje się na instytucjonalnych oraz technicznych aspektach funkcjonowania filmu. Obecnie pracuje nad monografią poświęconą Wytwórni Filmów Oświatowych oraz prowadzi badania dotyczące funkcjonowania kin w PRL-u. Współpracuje z czasopismami „Ekrany” oraz „X. Informator Kin Studyjnych”.
Autorzy
Michał Pabiś-OrzeszynaUniwersytet Łódzki Polska
Doktor w Katedrze Mediów i Kultury Audiowizualnej Uniwersytetu Łódzkiego. W kręgu jego zainteresowań znajduje się tzw. archeologia mediów, historia polskiej kultury popularnej oraz współczesny przemysł filmowy (w szczególności problemy edukacji filmowej i rozwoju widowni). Publikuje w „Ekranach”, „Kulturze Popularnej” oraz „Iluminace. Journal for Film Theory, History, and Aesthetics”. Jest członkiem European Network for Cinema and Media Studies, Polskiego Towarzystwa Badań nad Filmem i Mediami oraz Polskiego Towarzystwa Kulturoznawczego.
Statystyki
Abstract views: 65PDF downloads: 50
Licencja
Prawa autorskie (c) 2017 Krzysztof Jajko, Michał Pabiś-Orzeszyna
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Krzysztof Jajko, Z dala od Acapulco i Londynu. Fenomen warszawskiego Festiwalu Festiwali Filmowych w latach 1958-1966 , Kwartalnik Filmowy: Nr 108 (2019): Produkcja i dystrybucja filmowa
- Michał Pabiś-Orzeszyna, Dekada Zjazdu w Kamieniu Śląskim , Kwartalnik Filmowy: Nr 123 (2023): Tempo i rytm
- Michał Pabiś-Orzeszyna, Stare i nowe. Wprowadzenie do mitologii historiografii filmowej , Kwartalnik Filmowy: Nr 85 (2014): Film i media – przeszłość i przyszłość
