Feministyczna narratologia filmowa. Sporo pytań i kilka odpowiedzi

Barbara Szczekała

barbara.szczekala@gmail.com
badaczka niezależna (Polska)
https://orcid.org/0000-0001-9576-9629

Abstrakt

Artykuł stanowi wprowadzenie do feministycznej narratologii filmowej: zarysowuje jej cele i wyzwania, wymienia narzędzia, nakreśla wstępnie możliwości operacjonalizacji i mapuje użyteczność analityczną. Feministyczna narratologia filmowa rozumiana jest tutaj jako subdyscyplina narratologii badająca zarówno narracje tworzone przez kobiety, jak i narracje o kobietach. Podkreślony jest jej aspekt metakrytyczny i rewizjonistyczny jako refleksji służącej zdemaskowaniu złudnego (męskiego) uniwersalizmu w tradycyjnych i strukturalistycznych propozycjach teorii opowiadania. Narratologia feministyczna osadzona zostaje w kontekście innych narratologii, przede wszystkim korporalnej (Punday, Stańczyk), naturalnej (Fludernik), kognitywnej (Bordwell, Branigan), transmedialnej i postklasycznej (Herman). Jedną z głównych kategorii stosowanych w tekście jest pojęcie doświadczeniowości (Fludernik), zgodnie z którym narracja jest w stanie reprodukować rzeczywiste ludzkie doświadczenia.


Słowa kluczowe:

narracja filmowa, narratologia, feminizm, kino kobiet, gender, narratologia feministyczna

Bal, M. (2012). Narratologia. Wprowadzenie do teorii narracji. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. (Publikacja oryginału: 1985).
  Google Scholar

Barthes, R. (1968). Wstęp do analizy strukturalnej opowiadań (tłum. W. Błońska). Pamiętnik Literacki, (4), ss. 327-359.
  Google Scholar

Bordwell, D. (1985). Narration in the Fiction Film. Madison: University of Wisconsin Press.
  Google Scholar

Bordwell, D. (2006). The Way Hollywood Tells It: Story and Style in Modern Movies. Berkeley: University of California Press.
DOI: https://doi.org/10.1525/9780520932326   Google Scholar

Branigan, E. (1992). Narrative Comprehension and Film. Abingdon: Routledge.
  Google Scholar

Branigan, E. (1999). Schemat fabularny (tłum.J. Ostaszewski). W: J. Ostaszewski (red.), Kognitywna teoria filmu (ss. 112-154). Kraków: Wydawnictwo Baran i Suszczyński.
  Google Scholar

Branigan, E. (2010). Point of View in the Cinema: A Theory of Narration and Subjectivity in Classical Film. Berlin: Mouton Publishers.
  Google Scholar

Chatman, S. (1990). Coming to Terms: The Rhetoric of Narrative in Fiction and Film. Ithaca: Cornell University Press.
  Google Scholar

D’Aloia, A. (2015). The Character’s Body and the Viewer: Cinematic Empathy and Embodied Simulation in the Film Experience. W: M. Coëgnarts, P. Kravanja (red.), Embodied Cognition and Cinema (ss. 187-199). Leuven: Leuven University Press.
  Google Scholar

Elsaesser, T. (2009). The Mind-Game Film. W: W. Buckland (red.), Puzzle Films: Complex Storytelling in Contemporary Cinema (ss. 13-41). Oxford: Wiley-Blackwell.
DOI: https://doi.org/10.1002/9781444305708.ch1   Google Scholar

Fludernik, M. (1996). Towards a “Natural” Narratology. London: Routledge.
DOI: https://doi.org/10.1515/jlse.1996.25.2.97   Google Scholar

Lanser, S. S. (1986). Toward a Feminist Narratology. Style, 20 (3), ss. 341-363.
DOI: https://doi.org/10.1007/978-1-349-14428-0_39   Google Scholar

Lanser, S. S. (2013). Gender and Narrative. W: P. Hühn, J. C. Meister, J. Pier, W. Schmid (red.), The Living Handbook of Narratology (wyd. online: https://www.lhn.uni-hamburg.de/node/86.html). Hamburg: Hamburg University.
  Google Scholar

Machiorlatti, J. A. (1996). Implications of a Feminist Narratology: Temporality, Focalization and Voice in the Films of Julie Dash, Mona Smith and Trinh T. Minh-ha. Rozprawa doktorska. Detroit: Wayne State University Dissertations.
  Google Scholar

Mulvey, L. (1992). Przyjemność wzrokowa a kino narracyjne (tłum. J. Mach). W: A. Helman (red.), Panorama współczesnej myśli filmowej (ss. 95-107). Kraków: Universitas.
  Google Scholar

Niederhoff, B. (2011). Focalization. W: P. Hühn, J. C. Meister, J. Pier, W. Schmid (red.), The Living Handbook of Narratology (wyd. online: https://www.lhn.uni-hamburg.de/ node/18.html). Hamburg: Hamburg University.
  Google Scholar

Nünning, A. (2003). What Is Narratology? Questions and Answers Regarding the Status of a Theory. W: T. Kindt, H.-H. Müller (red.), Narratology or Narratologies? (ss. 239-275). Berlin: Walter de Gruyter.
  Google Scholar

Ostaszewski, J. (2010). Narrator niewiarygodny w filmie fabularnym. Kwartalnik Filmowy, (71-72), ss. 60-74.
  Google Scholar

Ostaszewski, J. (2018). Historia narracji filmowej. Kraków: Universitas.
  Google Scholar

Propp, W. (1968). Morfologia bajki (tłum. S. Balbus). Pamiętnik Literacki, (4), ss. 203-242.
  Google Scholar

Przylipiak, M. (2016). Kino stylu zerowego. Dwadzieścia lat później. Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
  Google Scholar

Punday, D. (2003). Narrative Bodies: Toward a Corporeal Narratology. New York – Basingstoke: Palgrave Macmillan.
DOI: https://doi.org/10.1057/9781403981653   Google Scholar

Richardson, B. (2001). Denarration in Fiction: Erasing the Story in Beckett and Others. Narrative, 9 (2), ss. 168-175.
  Google Scholar

Richardson, B. (2005). Denarration. W: M.-L. Ryan, D. Herman, M. Jahn (red.), Routledge Encyclopedia of Narrative Theory (ss. 100-101). London – New York: Routledge.
  Google Scholar

Stańczyk, M. (2020). Fałdy czasoprzestrzenne. Ucieleśnianie narracji we współczesnym kinie polskim. Pleograf. Kwartalnik Akademii Polskiego Filmu, (3), https:// akademiapolskiegofilmu.pl/pl/historia-polskiego-filmu/pleograf/nie-obecnosc-narracji-filmowej/23/faldy-czasoprzestrzenne-ucielesnianie-narracji-we-wspolczesnym-kinie-polskim/749
  Google Scholar

Twardoch-Raś, E. (2017). Ucieleśnienie, narracyjne wchłonięcie, afektywność i „neurofilmowość”. Perspektywy badań nad narracyjnością filmu fabularnego. W: K. Kaczmarczyk (red.), Narratologia transmedialna. Teorie, praktyki, wyzwania (ss. 189-250). Kraków: Universitas.
  Google Scholar

Warhol, R. (1986). Toward a Theory of the Engaging Narrator: Earnest Interventions in Gaskell, Stowe, and Eliot. PMLA: Publications of the Modern Language Association of America, 101 (5), ss. 811-818.
DOI: https://doi.org/10.2307/462357   Google Scholar

Young, K., Saver, J. (2001). The Neurology of Narrative. SubStance, 30 (1-2), ss. 72-84.
DOI: https://doi.org/10.1353/sub.2001.0020   Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2022-11-02

Cited By / Share

Szczekała, B. (2022) „Feministyczna narratologia filmowa. Sporo pytań i kilka odpowiedzi”, Kwartalnik Filmowy, (119), s. 78–99. doi: 10.36744/kf.1267.

Autorzy

Barbara Szczekała 
barbara.szczekala@gmail.com
badaczka niezależna Polska
https://orcid.org/0000-0001-9576-9629

Doktor nauk o sztuce, filmoznawczyni. Autorka książki Mind-game films. Gry z narracją i widzem (2018) wyróżnionej nagrodą Polskiego Towarzystwa Badań nad Filmem i Mediami w kategorii „najlepszy debiut”. Zastępczyni redaktora naczelnego czasopisma „Ekrany”. Interesuje się zjawiskami kina współczesnego, narracją filmową i doświadczeniem odbiorczym.



Statystyki

Abstract views: 469
PDF downloads: 700


Licencja

Prawa autorskie (c) 2022 Barbara Szczekała

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.

W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.