W butach po nieboszczyku Lautmannie. Ukryta perspektywa „Sklepu przy głównej ulicy” Kadára i Klosa
Abstrakt
Za literacki pierwowzór filmu Sklep przy głównej ulicy Jána Kadára i Elmara Klosa (1965) bywa błędnie uważana nowela Ladislava Grosmana pod tym samym tytułem. Tymczasem było nim mało znane opowiadanie tego autora Pułapka. Film odczytuje się zwykle jako przestrogę przed iluzorycznym komfortem niereagowania na zło. W cieniu tej opowieści skrywa się jednak inna: o przemianie; o człowieku, który porzuca swoją dysfunkcyjną „aryjską” rodzinę i zakłada nową, żydowską – nie dosłownie, ale symbolicznie. Temat ten był nieobecny w źródłowym opowiadaniu. W pierwszej części tekstu Sowińska omawia je szczegółowo, aby w części drugiej uzasadnić swoją tezę o ukrytej perspektywie filmu, czerpiąc argumenty z organizacji i nagłej dezorganizacji jego warstwy wizualnej i dźwiękowej, w której ujawnia się trauma ludobójstwa.
Słowa kluczowe:
Ján Kadár, Elmar Klos, HolokaustBibliografia
Český hraný film 1961-1970. T. IV. Praha: Národni Filmowý Archiv, 2004.
Google Scholar
Forstner, Dorothea OSB. Świat symboliki chrześcijańskiej. Przeł. Wanda Zakrzewska, Paweł Pachciarek, Ryszard Turzyński. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1990.
Google Scholar
Grosman, Ladislav. „Obchod na korze”. Divadlo 4 (1964): 81-114.
Google Scholar
Grosman, Ladislav. „Past”. Przeł. Gabriel Laub. Plamen 4 (1962): 66-75.
Google Scholar
Grosman, Ladislav. Sklep przy głównej ulicy. Przeł. Cecylia Dmochowska. Warszawa: Czytelnik, 1993.
Google Scholar
Guzek, Mariusz. „W małym miasteczku Państwa Słowackiego. Sklep przy głównej ulicy Jána Kadára i Elmara Klosa.” W: Gefilte film. Wątki żydowskie w kinie, red. Joanna Preizner, 257-270. Kraków: Szolem Alejchem, 2008.
Google Scholar
Insdorf, Annette. Indelible Shadows. Film and the Holocaust. Cambridge: Cambridge University Press, 2003.
DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511615276
Google Scholar
Lévinas, Emmanuel. „Cierpienie bezużyteczne.” Przeł. Małgorzata Kowalska. Literatura na Świecie 390-391 (2004): 401-412.
Google Scholar
Liehm, Antonín J. „Filmy pod specjalnym nadzorem. Doświadczenie czechosłowackie.” Przeł. Andrzej Jagodziński, Patrycja Krauze, Tomasz Grabiński. Film na Świecie 404 (2003).
Google Scholar
Macek, Václav. Ján Kadár. Przeł. Zuzana Dudášová, Zuzana Lapitková. Bratislava: FOTOFO - Central European House of Photography, 2011.
Google Scholar
Přádná, Stanislava. „Obchod na korze po letech.” Iluminace 28 (1997): 91-113.
Google Scholar
Rees, Laurence. Auschwitz. Naziści i „ostateczne rozwiązanie”. Przeł. Paweł Stachura. Warszawa: Prószyński i S-ka, [b.d.].
Google Scholar
Autorzy
Iwona Sowińskakwartalnik.filmowy@ispan.pl
Uniwersytet Jagielloński Polska
Dr hab., adiunkt w Instytucie Kultury na Wydziale Zarządzania i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego; autorka artykułów dotyczących historii i teorii filmu, kina współczesnego, muzyki filmowej; współredaktor naukowy i współautorka Historii kina (2009 i 2011). Opublikowała książki: Dźwięki i obrazy. O słuchaniu filmów (2001), Historia polskiej muzyki filmowej 1945-1968 (2006), Chopin idzie do kina (2013) – pracę poświęconą m.in. filmowym biografiom kompozytora.
Statystyki
Abstract views: 71PDF downloads: 50
Licencja
Prawa autorskie (c) 2015 Iwona Sowińska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Iwona Sowińska, Muzyka bez granic? Działalność Henryka Warsa po wybuchu wojny , Kwartalnik Filmowy: Nr 95 (2016): Transnarodowość kina polskiego
- Iwona Sowińska, Transferując Chopina: „Chopin, piewca wolności” Gézy von Bolváry’ego , Kwartalnik Filmowy: Nr 77-78 (2012): Polskie mity, polskie kompleksy
