Transferując Chopina: „Chopin, piewca wolności” Gézy von Bolváry’ego
Abstrakt
Zrealizowana w III Rzeszy biografia Fryderyka Chopina uchodzi za film zaskakująco przyjazny wobec Polski i Polaków. Uważa się go za przykład sprawnego warsztatowo, wolnego od ideologicznych serwitutów kina rozrywkowego, stanowiącego – zdaniem współczesnych historyków polemizujących z tradycyjną tezą o jego skrajnym upolitycznieniu – nurt zdecydowanie dominujący za rządów narodowych socjalistów. Jednak analiza sposobu wykorzystania muzyki kompozytora, konstrukcji głównych postaci, pominięć i przeinaczeń faktów historycznych, zastosowanych strategii genderowych, wreszcie roli języka prowadzi do innych wniosków. Film ten zdradza głęboką ambiwalencję wobec bohatera. Afirmacji jego twórczości towarzyszy dyskredytowanie go jako mężczyzny i patrioty, co skutkuje zauważalną „germanizacją” filmowego Chopina, która pozostaje jednak niepełna i niekonsekwentna. Z filmu von Bolváry’ego można wnioskować nie tylko o oficjalnych priorytetach niemieckiej polityki zagranicznej (poprawne stosunki z sąsiednim państwem, a zarazem antysowieckość), lecz także o ekspansjonizmie III Rzeszy. Zanim Niemcy zaczęły realizować ideę skolonizowania Wschodu za pomocą środków militarnych, ich ekspansja miała charakter kulturowy, a służyły jej takie filmy, jak Chopin, piewca wolności.
Słowa kluczowe:
Fryderyk Chopin, III Rzesza, Géza von BolváryBibliografia
Bońkowski Wojciech, Dziewiętnastowieczne edycje dzieł Fryderyka Chopina jako aspekt historii recepcji, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2009.
Google Scholar
Chwalba Andrzej, Dzieje Krakowa. Tom 5: Kraków w latach 1939-1945, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2002, s. 243.
Google Scholar
Fortepian Schoppinga, „Gazeta Wyborcza” (dodatek „Duży Format”) 13 maja 2010, s. 9-11.
Google Scholar
Gerken Marei, Stilisierung und Stigma: Vom patriotischen Helden zum Untermenschen. Polenbilder im deutschen Spielfilm der dreißiger und frühen vierziger Jahre, w: Hendrik Feindt (red.), Studien zur Kulturgeschichte des deutschen Polenbildes 1848-1939, Harrassowitz, Wiesbaden 1995.
Google Scholar
Hake Sabine, Popular Cinema of the Third Reich, University of Texas Press, Austin 2001, s. x-xi.
Google Scholar
Kłys Tomasz, Film niemiecki w epoce wilhelmińskiej i weimarskiej, w: Historia kina. Tom I: Kino nieme, red. T. Lubelski, I. Sowińska, R. Syska, Universitas, Kraków 2012, s. 393-462.
Google Scholar
Kłys Tomasz, Niemiecki film fabularny u schyłku Republiki Weimarskiej i w Trzeciej Rzeszy (1929-1945); w: Historia kina. Tom II: Kino klasyczne, red. T. Lubelski, I. Sowińska, R. Syska, Universitas, Kraków 2012, s. 191-251.
Google Scholar
Koepnick Lutz P, German Cinema Between Hitler and Hollywood, Berkeley–Los Angeles 2002, s. 25.
Google Scholar
Król Eugeniusz C, Nierówne partnerstwo. Polsko-niemieckie kontakty filmowe w latach trzydziestych XX wieku, w: Kino niemieckie w dialogu pokoleń i kultur. Studia i szkice, red. A. Gwóźdź, Rabid, Kraków 2004, s. 77.
Google Scholar
Kuzniar Alice A, The Queer German Cinema, Stanford University Press, Stanford, California 2000, s. 28.
Google Scholar
Maśnicki Jerzy, Niemy kraj. Polskie motywy w europejskim kinie niemym (1896-1930), słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2006.
Google Scholar
Mysłakowski Piotr, Sikorski Andrzej, Fryderyk Chopin. Korzenie, Narodowy Instytut Fryderyka Chopina, Warszawa 2009, s. 257-258.
Google Scholar
Nowik Wojciech, „Przemiana obcych w swojaków” – procesy asymilacji w polskiej kulturze muzycznej przełomu XVIII i XIX wieku, w: Topos narodowy w muzyce polskiej pierwszej połowy XIX wieku, red. tegoż, Akademia Muzyczna im. Fryderyka Chopina, Warszawa 2006, s. 137-140.
Google Scholar
Peukert Detlev J.K, Republika Weimarska. Lata kryzysu klasycznego modernizmu, tłum. B. Ostrowska, Wiedza Powszechna, Warszawa 2005, s. 7.
Google Scholar
Rambeau Marie-Paule, Chopin w życiu i twórczości George Sand, tłum. Z. Skowron, Musica Iagellonica, Kraków 2009, s. 32-39.
Google Scholar
Rose Rosa Sala, Krytyczny słownik mitów i symboli nazizmu, tłum. Z. Jakubowska, A. Rurarz, Sic!, Warszawa 2006, s. 129-135.
Google Scholar
Schindler Stephan K., Koepnick Lutz, Against the Wall? The Global Imaginary of German Cinema, w: The Cosmopolitan Screen. German Cinema and the Global Imaginary, 1945 to the Present, red. tychże, University of Michigan Press, Ann Arbor 2007, s. 1-21.
Google Scholar
Sowińska Iwona, Przełom dźwiękowy, w: Historia kina. T. 2: Kino klasyczne, red. T. Lubelski, I. Sowińska, R. Syska, Universitas, Kraków 2011, s. 19-71.
Google Scholar
Williams Alan, Historyczne i teoretyczne problemy wprowadzenia do kina ścieżki dźwiękowej (tłum. T. Rutkowska), „Kwartalnik Filmowy” 2003, nr 44, s. 6-17.
Google Scholar
Autorzy
Iwona Sowińskakwartalnik.filmowy@ispan.pl
Uniwersytet Jagielloński Polska
Adiunkt habilitowany w Instytucie Kultury Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jako historyk filmu specjalizuje się w problematyce dźwięku filmowego, w tym muzyki. Autorka dwóch książek: Dźwięki i obrazy. O słuchaniu filmów (2001) oraz Polska muzyka filmowa 1945-1968 (2006). Współautorka i współredaktorka dwóch tomów Historii kina (Kino nieme /2009, 2012/; Kino klasyczne /2011/). Obecnie kończy książkę Chopin idzie do kina dotyczącą filmowych biografii kompozytora oraz wykorzystania jego muzyki w kinie polskim i światowym.
Statystyki
Abstract views: 0PDF downloads: 0
Licencja
Prawa autorskie (c) 2012 Iwona Sowińska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Iwona Sowińska, Muzyka bez granic? Działalność Henryka Warsa po wybuchu wojny , Kwartalnik Filmowy: Nr 95 (2016): Transnarodowość kina polskiego
- Iwona Sowińska, W butach po nieboszczyku Lautmannie. Ukryta perspektywa „Sklepu przy głównej ulicy” Kadára i Klosa , Kwartalnik Filmowy: Nr 89-90 (2015): Redefinicje klasyki
