Displaced Identity: Cinema of the PRL and the Problem of the Western Territories
Abstract
The article addresses the problem of a “displaced identity” understood as a top-down national and social project for post-Yalta spaces. Although its aim was national homogenization and integration within new geographical and political boundaries, the project actually triggered a crisis of belonging and identification, inherited by subsequent generations of post-war inhabitants of the new territories. The study is devoted to Polish feature films from the years 1956–1970, which refer to the article title and whose role in the reception of the “Recovered Territories” was significant. By addressing the topics of migration, settlement, development of new areas, they essentially influenced the shape of the collective imagination. The presented analyses are accompanied by questions on the role of cinema in the processes of mono-ethnicity shaping, as well as on the scope of political ideas, everyday life, adaptation problems, and social conflicts depicted in the films. The research is intended to complement the existing knowledge on the history of the PRL cinema, as well as its political and socio-cultural contexts related to the issues concerning the Western Territories.
Keywords:
displaced identity, nationalism, mono-ethnicity, Western Territories, Polish cinema, PRLReferences
Bauman, Z. (2007). Tożsamość. Rozmowy z Benedetto Vecchim. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Google Scholar
Bobowski, S. (2008). Wielka mistyfikacja. Ziemie Odzyskane w kinematografii PRL-u. Pamięć i Przyszłość, (1), ss. 41-49.
Google Scholar
Bokszański, Z. (2007). Tożsamości zbiorowe. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar
Czapliński, P. (2010). Kompleks niemiecki w literaturze polskiej. W: J. Fiećko, J. Kałążny, S. Piontek (red.), Polacy – Niemcy. Literatura i pamięć (ss. 83-128). Poznań: Oficyna Wydawnicza WSJO.
Google Scholar
Dębski, A. (2015). Obraz Polski i Polaków w filmie niemieckim oraz Niemiec i Niemców w filmie polskim po 1945 r. W: Interakcje. Leksykon komunikowania polsko-niemieckiego (t. 1). http://www.polska-niemcy-interakcje.pl/articles/show/36
Google Scholar
Domke, R., Szymala, J. (2020). Dolny Śląsk i Ziemia Lubuska w powojennych filmach polskich po 1945 roku. Zielona Góra: Wydawnictwo Uniwersytetu Zielonogórskiego.
DOI: https://doi.org/10.12797/9788381383042
Google Scholar
Dopartowa, M. (2008). Krzyż Walecznych. W: 50 lat Polskiej Szkoły Filmowej (DVD). Warszawa.
Google Scholar
Gieba, K. (2018). Początek i powrót. Strategie tworzenia tożsamości protetycznej w literaturze tzw. Ziem Odzyskanych. W: E. Kledzik, M. Michalski, M. Praczyk (red.), Ziemie Odzyskane. W poszukiwaniu nowych narracji (ss. 99-113). Poznań: Wydawnictwo UAM.
Google Scholar
Halicka, B. (2015). Polski Dziki Zachód. Przymusowe migracje i kulturowe oswajanie Nadodrza 1945-1948. Kraków: Universitas.
Google Scholar
Kacprzak, P. (2010). Polityka władz polskich wobec ludności niemieckiej w okresie funkcjonowania Ministerstwa Ziem Odzyskanych. Czasopismo Prawno-Historyczne, 62 (2), ss. 215-236.
Google Scholar
Karcz, D. (1970). Droga do ojczyzny. Kino, (5), ss. 2-9.
Google Scholar
Klementowski, R. (2018). „…wszędzie, dokąd ich partia posłała…” – „Odzyskiwanie” Ziem Zachodnich w kontekście polityki pamięci historycznej władz po 1945 roku. W: E. Kledzik, M. Michalski, M. Praczyk (red.), Ziemie Odzyskane. W poszukiwaniu nowych narracji (ss. 279-304). Poznań: Wydawnictwo UAM.
Google Scholar
Kochanowski, J. (2016). Ziemie przechodnie. W: A. Knyt (oprac.), Osadnicy. Nowe życie kresowiaków na Ziemiach Zachodnich. Nadzieje i niemoc wobec władzy ludowej (ss. 143-158). Warszawa: PWN, Ośrodek Karta.
Google Scholar
Lemann-Zajićek, J. (2007). Jan Rybkowski – baron polskiej kinematografii. W: G. Stachówna, B. Zmudziński (red.), Autorzy kina polskiego. Tom 3 (ss. 9-30). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar
Lubelski, T. (2009). Historia kina polskiego. Twórcy, filmy, konteksty. Katowice: Videograf II.
Google Scholar
Łoziński, Ł. (2015). Okres pionierski na „Ziemiach Odzyskanych” w filmie fabularnym PRL. Obraz społeczeństwa. W: M. Błaszkowska, M. Kustera, I. Pisarek (red.), Początek (ss. 9-38). Kraków: Inicjatywa Humanistyczna „Babel”.
Google Scholar
Marszał, M. (2011). Polska polityka historyczna w ocenie Zygmunta Wojciechowskiego w okresie międzywojennym. Zeszyty Prawnicze, 11 (4), ss. 349-359.
DOI: https://doi.org/10.21697/zp.2011.11.4.15
Google Scholar
Michalski, Cz. (1957). Prywatna sprawa trzech kobiet. Film, (22), s. 10.
Google Scholar
Mikołajczak, M. (2012). „Szli na Zachód osadnicy...”. Rola metaforyki przestrzennej w tworzeniu mitologii Ziemi Lubuskiej. W: E. Konończuk, E. Sidoruk (red.), Od poetyki przestrzeni do geopoetyki (ss. 135-158). Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
Google Scholar
Peltz, J. (1967). Komedia sarmacka. Film, (38), s. 4.
Google Scholar
Pełczyński, G. (2015). Trylogia Sylwestra Chęcińskiego. Konteksty Kultury, 3 (12), ss. 369-381.
Google Scholar
Sakson, A. (1993). Niemcy w świadomości społecznej Polaków. W: A. Wolff-Powęska (red.), Polacy wobec Niemców. Z dziejów kultury politycznej Polski 1945-1948 (ss. 408-429). Poznań: Instytut Zachodni.
Google Scholar
Saryusz-Wolska, M. (2011). Spotkania czasu z miejscem. Studia o pamięci i miastach. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Google Scholar
Siewior, K. (2018). Ziemie Odzyskane – od geografii wyobrażonej do negatywnego mnemotoposu (prolegomena). W: E. Kledzik, M. Michalski, M. Praczyk (red.), Ziemie Odzyskane. W poszukiwaniu nowych narracji (ss. 63-98). Poznań: Wydawnictwo UAM.
Google Scholar
Sikorski, T., Kozłowska, U. (2019). „Skaza". „Agnieszka 46" (1964) jako przykład niezmierzonej symplifikacji „mundurowo-kombatanckiego” mitu w polskim filmie fabularnym dekady Wiesława Gomułki. W: M. Kowalski, T. Sikorski (red.), Ziemie Zachodnie i Północne w polskiej kinematografii (1944/1945-1989) (ss. 169-194). Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Google Scholar
Skotarczak, D. (2004). Obraz społeczeństwa PRL w komedii filmowej. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Google Scholar
Szczepański, J. A. (1964). Pięciu z niemieckiej niewoli. Film, (50), s. 4.
Google Scholar
Szydłowska, J. (2011). Od Kutza do Smarzowskiego: film fabularny jako medium wiedzy o Ziemiach Zachodnich i Północnych. Komunikaty Mazursko-Warmińskie, 3 (273), ss. 521-537.
Google Scholar
Thum, G. (2005). Obce miasto. Wrocław 1945 i potem (tłum. M. Słabicka). Wrocław: Via Nova.
Google Scholar
Traba, R., Żytyniec, R. (2015). Ziemie Odzyskane/utracony Heimat. Ludzkie dramaty i koniunktury polityczne. W: R. Traba, H. H. Hahn (red.), Wyobrażenia przeszłości. Polsko-niemieckie miejsca pamięci (ss. 660-682). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Google Scholar
Uczkiewicz-Styś, K. (2011). Ziemie Zachodnie jako semiosfera. W: W. Kucharski, G. Strauchold (red.), Ziemie Zachodnie – historia i perspektywy (ss. 41-46). Wrocław: Ośrodek Pamięć i przyszłość.
Google Scholar
Woroszylski, W. (1959). Jeszcze nie zginęła. Film, (15), s. 4.
Google Scholar
Zajdel, J. (1994). Filmowy obraz Polski powojennej. W: T. Miczka, A. Madej (red.), Syndrom konformizmu? Kino polskie lat sześćdziesiątych (ss. 106-120). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar
Zaremba, M. (2012). Wielka trwoga. Polska 1944-1947. Ludowa reakcja na kryzys. Kraków: Wydawnictwo Znak.
Google Scholar
Zwierzchowski, P. (2013). Kino nowej pamięci. Obraz II wojny światowej w kinie polskim lat 60. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
Google Scholar
Authors
Ilona Copikilonac@autograf.pl
University of Silesia Poland
https://orcid.org/0000-0001-9794-9965
Professor in the Institute of Cultural Studies at the University of Silesia in Katowice. Areas of academic interest: anthropology of film and media, Polish cinema, and media education. Author of the monographs: Pomiędzy Gliwicami a Gleiwitz. Przestrzeń kulturowa Gliwic w pisarstwie Horsta Bienka [Between Gliwice and Gleiwitz: Cultural Space of the City in Horst Bienek’s Writing] (2013); Topografie i krajobrazy. Filmowy Śląsk [Topographies and Landscapes: Silesia in Films] (2017). Co-editor of the collective volumes: Edukacja przez słowo – obraz – dźwięk [Education through Word – Image – Sound] (2014); Kultury obrazu – tabu – edukacja [Image Cultures – Taboo – Education] (2018).
Statistics
Abstract views: 386PDF downloads: 442
License
Copyright (c) 2021 Ilona Copik
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
The author grants the publisher a royalty-free non-exclusive licence (CC BY 4.0) to use the article in Kwartalnik Filmowy, retains full copyright, and agrees to identify the work as first having been published in Kwartalnik Filmowy should it be published or used again (download licence agreement). The journal is published under the CC BY 4.0 licence. By submitting an article, the author agrees to make it available under this licence.
In issues from 105-106 (2019) to 119 (2022) all articles were published under the CC BY-NC-ND 4.0 licence. During this period the authors granted a royalty-free non-exclusive licence (CC BY-ND 4.0) to use their article in „Kwartalnik Filmowy”, retained full copyright, and agreed to identify the work as first having been published in our journal should it be published or used again.
Most read articles by the same author(s)
- Ilona Copik, At the Turning Point. The Landscape of the Polish Transformation in the Films of the 1980s and 1990s , Kwartalnik Filmowy: No. 105-106 (2019): Cinema and Political Transformation
- Ilona Copik, Silesia in Variable Eye of the Camera – New Cinema Created in the Region in the Context of Film Imaginarium , Kwartalnik Filmowy: No. 103 (2018): Young Polish Cinema – Confrontation of Generations
