Na zakręcie. Krajobraz polskiej transformacji w filmach przełomu lat 80. i 90.

Ilona Copik

ilonac@autograf.pl
Uniwersytet Śląski (Polska)
https://orcid.org/0000-0001-9794-9965

Abstrakt

Celem artykułu jest rozpatrzenie problemu odzwierciedlonej/wykreowanej w polskim kinie przełomu lat 80. i 90. przestrzeni społeczno-kulturowej pierwszego etapu transformacji ustrojowej. Przedmiotem analizy są wybrane filmy z lat 1989-1993 odnoszące sią do fazy określanej przez socjologów jako „tranzycja” – moment liminalny procesu przemian, zwiastujący przejście od systemu socjalistycznego do kapitalizmu. W pracy poszukuje się odpowiedzi na pytania, jak filmy ukazują destrukcję dawnego systemu politycznego i jej skutki? oraz jak reprezentują one nowe sfery wolnego rynku i związane z nim przemiany tożsamości? Podejmowane są także kwestie, na ile krajobraz zmiany jest wynikiem ekspresji wolności i forsowania idei nowych możliwości ekonomiczno-społecznych, na ile zaś przestrzenią zamętu, a także, jak rozumiany jest przez filmowców sam proces transformacji (rewolucja, ewolucja czy też powrót do przeszłości). Rozważaniom towarzyszy perspektywa antropologiczna i socjologiczna skoncentrowana na badaniu relacji film – rzeczywistość, związków filmu z przestrzenią kulturowych norm, wartości i tożsamości.


Słowa kluczowe:

Transformacja, Kino polskie

Cichosz M., Transformacja demokratyczna – przyczyny, przebieg, efekty procesu, w: Systemy polityczne Europy Środkowej i Wschodniej. Perspektywa porównawcza, red. A. Antoszewski, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2005.
  Google Scholar

Co zrobić z wolnością. M. Miodek rozmawia z M. Łazarkiewicz, „Film” 1990, nr 1.
  Google Scholar

Domański H., Nowe identyfikacje klasowe i nowe podziały społeczne, w: Zmiana społeczna. Teorie i doświadczenia polskie, red. J. Kurczewska, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 1999.
  Google Scholar

Drenda O., Duchologia polska. Rzeczy i ludzie w latach transformacji, Wydawnictwo Karakter, Warszawa 2016.
  Google Scholar

Gałuszka K., Kocham ten kraj. O pewnym „młodym” polskim pokoleniu, „Kwartalnik Filmowy” 2003, nr 43.
  Google Scholar

Gdula M., 4 czerwca 1989. Jak naród nie obalił komuny, „Krytyka Polityczna” 04.06.2014. https://krytykapolityczna.pl/kultura//historia/4-czerwca-1989-jak-narod-nie-obalil-komuny/2014/(dostępność: 16.03.2019).
  Google Scholar

Giza-Poleszczuk A., Marody M., Rychard A., Strategie Polaków wobec zmiany systemowej, w: Zmiana społeczna. Teorie i doświadczenia polskie….
  Google Scholar

http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19880410324/O/D19880324.pdf (dostępność: 04.03.2019).
  Google Scholar

Janicka B., Kto się nie boi w czarnym lesie, „Film” 1993, nr 1.
  Google Scholar

Janicka B., Pies i karawana, „Film” 1993, nr 23.
  Google Scholar

Janicka B., Późni wnukowie Bernarda Zygiera. „Kino” 1990, nr 24.
  Google Scholar

Janicka B., Ściskając w ręku parę zielonych, „Film” 1990, nr 10.
  Google Scholar

Kaszpirowski potrzebny od zaraz „Film” 1990, nr 69.
  Google Scholar

Lubelski T., Historia kina polskiego. Filmy, twórcy, konteksty, Videograf II, Katowice 2009.
  Google Scholar

Mazierska E., Pogrążony w kryzysie. Portret mężczyzny w polskim kinie postkomunistycznym, „Kwartalnik Filmowy” 2003, nr 43.
  Google Scholar

Morawski S., Ani wolności, ani równości, ani braterstwa – a co w zamian?, „Kwartalnik Filmowy” 1994, nr 5.
  Google Scholar

Parowski M., Podmienione relikwie?, „Film” 1993, nr 31-32.
  Google Scholar

Płażewski J., Ciekawe sytuacje, znaczące zachowania, „Kino” 1993, nr 305.
  Google Scholar

Płażewski J., Co odrzucić? Co zachować? Co zmienić?, „Kino” 1990, nr 24.
  Google Scholar

Pokolenie, które zamilkło, „Kino” 1991, nr 25.
  Google Scholar

Przepiórska A., Ucieczka do kapitalizmu - ucieczka od kapitalizmu. Analiza porównawcza 300 mil do nieba M. Dejczera i Zmruż oczy A. Jakimowskiego, w: Kino polskie po roku 1989, red. P. Zwierzchowski, D. Mazur, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2007.
  Google Scholar

Przylipiak M., Krzywe zwierciadło dorosłej rzeczywistości „Kino” 1990, nr 24.
  Google Scholar

Przylipiak M., Szyłak J., Kino najnowsze, Wydawnictwo „Znak, Kraków 1999.
  Google Scholar

Puto K., Film jako „chłopiec z Marriotta”. Ideologia kina polskiej transformacji (1987-2005), s. 45-50. https://www.academia.edu/28430290/Film_jako_ch%C5%82opiec_z_Marriotta_._Ideologia_kina_polskiej_transformacji_1987_2005_ (dostępność: 17.03.2019).
  Google Scholar

Pytlakowski P., Nasza pierwsza piramida, „Polityka” 28.08.2012. https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/rynek/1529757,1,historia-polskich-piramid-finansowych.read (dostępność: 17.03.2019).
  Google Scholar

Radkiewicz, M., „Młode wilki” polskiego kina. Kategoria gender a debiuty lat 90., Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2006.
  Google Scholar

Sobolewski T., Cenzor-lunatyk, „Film” 1990, nr 15.
  Google Scholar

Sobolewski T., Czy Polska będzie zbawiona?, „Kino” 1990, nr 11-12.
  Google Scholar

Sobolewski T., Feliks Edmundowicz ze styropianu, „Kino” 1993, nr 307.
  Google Scholar

Sobolewski T., My się jeszcze spotkamy, „Kino” 1991, nr 25.
  Google Scholar

Sobolewski T., Nieuchwytne przeżycie, „Kino” 1989, nr 23.
  Google Scholar

Sorell L., Włosy gładko przyczesane, „Film” 1991, nr 19.
  Google Scholar

Staniszkis J. , Postkomunizm. Próba opisu, Słowo/obraz/terytoria, Gdańsk 2005.
  Google Scholar

Szacki J., Nauki społeczne wobec wielkiej zmiany, w: Zmiana społeczna. Teorie i doświadczenia polskie...
  Google Scholar

Szcześniak M., Zaremba Ł., Sztandar, w: I. Kurz i in.: Kultura wizualna w Polsce, tom 2, Spojrzenia, Fundacja „Bęc”, Warszawa 2017.
  Google Scholar

Ustawa o działalności gospodarczej z dn. 23.12.1988.
  Google Scholar

Werner A., Co dalej za tym zakrętem? „Kino” 1990, nr 24.
  Google Scholar

Wiadomości z dn. 18.11.1989. https://www.youtube.com/watch?v=qJjnXqvkc60 (dostępność: 16.03.2019).
  Google Scholar

Wolę się śmiać. Z Marią Zmarz-Koczanowicz rozmawia Tadeusz Sobolewski, „Kino” 1994, nr 28.
  Google Scholar

Wróżby z dnia dzisiejszego. Z Tadeuszem Konwickim rozmawia Andrzej Werner, „Kino” 1991, nr 25.
  Google Scholar

Zaremba Ł., Bilbord, w: I. Kurz i in.: Kultura wizualna w Polsce, tom 2, Spojrzenia…
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2019-06-30

Cited By / Share

Copik, I. (2019) „ i 90”., Kwartalnik Filmowy, (105-106), s. 23–38. doi: 10.36744/kf.33.

Autorzy

Ilona Copik 
ilonac@autograf.pl
Uniwersytet Śląski Polska
https://orcid.org/0000-0001-9794-9965

Dr hab., adiunkt w Zakładzie Komunikacji Kulturowej w Instytucie Nauk o Kulturze i Studiów Interdyscyplinarnych Uniwersytetu Śląskiego. Członkini Polskiego Towarzystwa Badań nad Filmem i Mediami oraz Śląskiego Towarzystwa Filmowego. Wykładowczyni Akademii Polskiego Filmu. Autorka monografii: Topografie i krajobrazy. Filmowy Śląsk (2017) oraz Pomiędzy Gliwicami a Gleiwitz. Przestrzeń kulturowa miasta w twórczości Horsta Bienka (2013); współredaktorka tomów zbiorowych: Kultury obrazu – tabu – edukacja (2018) i Edukacja przez słowo – obraz – dźwięk (2015).



Statystyki

Abstract views: 745
PDF downloads: 511


Licencja

Prawa autorskie (c) 2019 Ilona Copik

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.

W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.