At the Turning Point. The Landscape of the Polish Transformation in the Films of the 1980s and 1990s
Abstract
The aim of the article is to consider the problem of the socio-cultural space of the first stage of political transformation reflected/created in the Polish cinema at the turn of the 1980s and 1990s. The subject of the analysis are selected films from the period of 1989-1993 referring to the phase described by sociologists as a “transition” – the liminal moment of the transformation process, heralding the transition from the socialist system to capitalism. The work seeks to answer questions such as how the films show the destruction of the former political system and its effects, and how they represent the new spheres of the free market and the associated transformation of identity. Questions are also raised as to the extent to which the landscape of change is the result of expressing freedom and forcing the idea of new economic and social opportunities, to what extent is it a question of disarray and how the transformation process itself (revolution, evolution or return to the past) is understood by filmmakers. Considerations are accompanied by an anthropological and sociological perspective focused on the study of the relationship between film and reality, the relationship between film and the space of cultural norms, values and identities.
Keywords:
Transformation, Polish cinemaReferences
Cichosz M., Transformacja demokratyczna – przyczyny, przebieg, efekty procesu, w: Systemy polityczne Europy Środkowej i Wschodniej. Perspektywa porównawcza, red. A. Antoszewski, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2005.
Google Scholar
Co zrobić z wolnością. M. Miodek rozmawia z M. Łazarkiewicz, „Film” 1990, nr 1.
Google Scholar
Domański H., Nowe identyfikacje klasowe i nowe podziały społeczne, w: Zmiana społeczna. Teorie i doświadczenia polskie, red. J. Kurczewska, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 1999.
Google Scholar
Drenda O., Duchologia polska. Rzeczy i ludzie w latach transformacji, Wydawnictwo Karakter, Warszawa 2016.
Google Scholar
Gałuszka K., Kocham ten kraj. O pewnym „młodym” polskim pokoleniu, „Kwartalnik Filmowy” 2003, nr 43.
Google Scholar
Gdula M., 4 czerwca 1989. Jak naród nie obalił komuny, „Krytyka Polityczna” 04.06.2014. https://krytykapolityczna.pl/kultura//historia/4-czerwca-1989-jak-narod-nie-obalil-komuny/2014/(dostępność: 16.03.2019).
Google Scholar
Giza-Poleszczuk A., Marody M., Rychard A., Strategie Polaków wobec zmiany systemowej, w: Zmiana społeczna. Teorie i doświadczenia polskie….
Google Scholar
http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19880410324/O/D19880324.pdf (dostępność: 04.03.2019).
Google Scholar
Janicka B., Kto się nie boi w czarnym lesie, „Film” 1993, nr 1.
Google Scholar
Janicka B., Pies i karawana, „Film” 1993, nr 23.
Google Scholar
Janicka B., Późni wnukowie Bernarda Zygiera. „Kino” 1990, nr 24.
Google Scholar
Janicka B., Ściskając w ręku parę zielonych, „Film” 1990, nr 10.
Google Scholar
Kaszpirowski potrzebny od zaraz „Film” 1990, nr 69.
Google Scholar
Lubelski T., Historia kina polskiego. Filmy, twórcy, konteksty, Videograf II, Katowice 2009.
Google Scholar
Mazierska E., Pogrążony w kryzysie. Portret mężczyzny w polskim kinie postkomunistycznym, „Kwartalnik Filmowy” 2003, nr 43.
Google Scholar
Morawski S., Ani wolności, ani równości, ani braterstwa – a co w zamian?, „Kwartalnik Filmowy” 1994, nr 5.
Google Scholar
Parowski M., Podmienione relikwie?, „Film” 1993, nr 31-32.
Google Scholar
Płażewski J., Ciekawe sytuacje, znaczące zachowania, „Kino” 1993, nr 305.
Google Scholar
Płażewski J., Co odrzucić? Co zachować? Co zmienić?, „Kino” 1990, nr 24.
Google Scholar
Pokolenie, które zamilkło, „Kino” 1991, nr 25.
Google Scholar
Przepiórska A., Ucieczka do kapitalizmu - ucieczka od kapitalizmu. Analiza porównawcza 300 mil do nieba M. Dejczera i Zmruż oczy A. Jakimowskiego, w: Kino polskie po roku 1989, red. P. Zwierzchowski, D. Mazur, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2007.
Google Scholar
Przylipiak M., Krzywe zwierciadło dorosłej rzeczywistości „Kino” 1990, nr 24.
Google Scholar
Przylipiak M., Szyłak J., Kino najnowsze, Wydawnictwo „Znak, Kraków 1999.
Google Scholar
Puto K., Film jako „chłopiec z Marriotta”. Ideologia kina polskiej transformacji (1987-2005), s. 45-50. https://www.academia.edu/28430290/Film_jako_ch%C5%82opiec_z_Marriotta_._Ideologia_kina_polskiej_transformacji_1987_2005_ (dostępność: 17.03.2019).
Google Scholar
Pytlakowski P., Nasza pierwsza piramida, „Polityka” 28.08.2012. https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/rynek/1529757,1,historia-polskich-piramid-finansowych.read (dostępność: 17.03.2019).
Google Scholar
Radkiewicz, M., „Młode wilki” polskiego kina. Kategoria gender a debiuty lat 90., Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2006.
Google Scholar
Sobolewski T., Cenzor-lunatyk, „Film” 1990, nr 15.
Google Scholar
Sobolewski T., Czy Polska będzie zbawiona?, „Kino” 1990, nr 11-12.
Google Scholar
Sobolewski T., Feliks Edmundowicz ze styropianu, „Kino” 1993, nr 307.
Google Scholar
Sobolewski T., My się jeszcze spotkamy, „Kino” 1991, nr 25.
Google Scholar
Sobolewski T., Nieuchwytne przeżycie, „Kino” 1989, nr 23.
Google Scholar
Sorell L., Włosy gładko przyczesane, „Film” 1991, nr 19.
Google Scholar
Staniszkis J. , Postkomunizm. Próba opisu, Słowo/obraz/terytoria, Gdańsk 2005.
Google Scholar
Szacki J., Nauki społeczne wobec wielkiej zmiany, w: Zmiana społeczna. Teorie i doświadczenia polskie...
Google Scholar
Szcześniak M., Zaremba Ł., Sztandar, w: I. Kurz i in.: Kultura wizualna w Polsce, tom 2, Spojrzenia, Fundacja „Bęc”, Warszawa 2017.
Google Scholar
Ustawa o działalności gospodarczej z dn. 23.12.1988.
Google Scholar
Werner A., Co dalej za tym zakrętem? „Kino” 1990, nr 24.
Google Scholar
Wiadomości z dn. 18.11.1989. https://www.youtube.com/watch?v=qJjnXqvkc60 (dostępność: 16.03.2019).
Google Scholar
Wolę się śmiać. Z Marią Zmarz-Koczanowicz rozmawia Tadeusz Sobolewski, „Kino” 1994, nr 28.
Google Scholar
Wróżby z dnia dzisiejszego. Z Tadeuszem Konwickim rozmawia Andrzej Werner, „Kino” 1991, nr 25.
Google Scholar
Zaremba Ł., Bilbord, w: I. Kurz i in.: Kultura wizualna w Polsce, tom 2, Spojrzenia…
Google Scholar
Authors
Ilona Copikilonac@autograf.pl
University of Silesia Poland
https://orcid.org/0000-0001-9794-9965
Dr hab., adiunkt w Zakładzie Komunikacji Kulturowej w Instytucie Nauk o Kulturze i Studiów Interdyscyplinarnych Uniwersytetu Śląskiego. Członkini Polskiego Towarzystwa Badań nad Filmem i Mediami oraz Śląskiego Towarzystwa Filmowego. Wykładowczyni Akademii Polskiego Filmu. Autorka monografii: Topografie i krajobrazy. Filmowy Śląsk (2017) oraz Pomiędzy Gliwicami a Gleiwitz. Przestrzeń kulturowa miasta w twórczości Horsta Bienka (2013); współredaktorka tomów zbiorowych: Kultury obrazu – tabu – edukacja (2018) i Edukacja przez słowo – obraz – dźwięk (2015).
Statistics
Abstract views: 808PDF downloads: 551
License
Copyright (c) 2019 Kwartalnik Filmowy
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
The author grants the publisher a royalty-free non-exclusive licence (CC BY 4.0) to use the article in Kwartalnik Filmowy, retains full copyright, and agrees to identify the work as first having been published in Kwartalnik Filmowy should it be published or used again (download licence agreement). The journal is published under the CC BY 4.0 licence. By submitting an article, the author agrees to make it available under this licence.
In issues from 105-106 (2019) to 119 (2022) all articles were published under the CC BY-NC-ND 4.0 licence. During this period the authors granted a royalty-free non-exclusive licence (CC BY-ND 4.0) to use their article in „Kwartalnik Filmowy”, retained full copyright, and agreed to identify the work as first having been published in our journal should it be published or used again.
Most read articles by the same author(s)
- Ilona Copik, Displaced Identity: Cinema of the PRL and the Problem of the Western Territories , Kwartalnik Filmowy: No. 116 (2021): Cinema and Social Identity
- Ilona Copik, Silesia in Variable Eye of the Camera – New Cinema Created in the Region in the Context of Film Imaginarium , Kwartalnik Filmowy: No. 103 (2018): Young Polish Cinema – Confrontation of Generations
Similar Articles
- Dawid Głownia, The History of the Chemik Cinema and Film Culture in Alwernia , Kwartalnik Filmowy: No. 120 (2022): Film Culture
- Grzegorz Nadgrodkiewicz, Ewa Ciszewska, Jadwiga Mostowska, Three Voices on the “Ode To Joy” , Kwartalnik Filmowy: No. Special Issue (2013): Polish Film Scholars on Polish Cinema
- Michał Piepiórka, “The Young Magician”: A Study of a Polish-Canadian Co-production in the Decline of the Polish People's Republic , Kwartalnik Filmowy: No. 121 (2023): Cinema and Young Audience
- Michał Piepiórka, Knowledge – Technology – New Age: UFOs in Films of the Declining Polish People’s Republic , Kwartalnik Filmowy: No. 126 (2024): Fantasy and Phantasm
- Karol Jachymek, Reality Laid Bare. Nudity and Eroticism in the Polish Cinema of the Time of the Transformation , Kwartalnik Filmowy: No. 105-106 (2019): Cinema and Political Transformation
- Ilona Copik, Silesia in Variable Eye of the Camera – New Cinema Created in the Region in the Context of Film Imaginarium , Kwartalnik Filmowy: No. 103 (2018): Young Polish Cinema – Confrontation of Generations
- Michał Piepiórka, Only a „Kiler”. The Cinema of the End of Post-Communism , Kwartalnik Filmowy: No. 105-106 (2019): Cinema and Political Transformation
- Ewa Fiuk, Four Film Histories with the City in the Background. On the Berlin Face of Transformation in German Cinema , Kwartalnik Filmowy: No. 105-106 (2019): Cinema and Political Transformation
- Rafał Marszałek, Our Film Map , Kwartalnik Filmowy: No. 108 (2019): Film Production and Distribution
- Piotr Pławuszewski, From Near and Far , Kwartalnik Filmowy: No. 111 (2020): Senses and Affects
You may also start an advanced similarity search for this article.
