„Między dawnymi i młodszymi laty” – neo(animistyczne) i neo(pogańskie) tropy w kinie polskim

Magdalena Podsiadło-Kwiecień

magdalena.podsiadlo-kwiecien@uj.edu.pl
Uniwersytet Jagielloński (Polska)
https://orcid.org/0000-0003-3641-964X

Abstrakt

W obrębie nowego animizmu proponuje się podejście do podmiotowości odmienne od zbudowanego na tradycji judeochrześcijańskiej, inną relację między naturą a kulturą, światem ludzkim i nie-ludzkim oraz ożywionym i nieożywionym. Elementy tego nurtu, peryferyjnego w kulturze polskiej, można odnaleźć w filmowych obrazach pogańszczyzny nadających mu status zjawiska wypartego bądź oswojonego przez chrześcijański kontekst. Twórcy współczesnych filmów polskich odwołujących się do tej tradycji szukają w niej spojrzenia na świat innego niż hierarchiczne, dualistyczne, oparte na modelu antropocentrycznym. Dzieła te łączy z ową tradycją egalitarny stosunek do świata zwierzęcego, szacunek do sprawstwa roślin, wiara w obecność duchów wykraczająca poza kontekst chrześcijański, wrażliwość na środowisko czy odniesienie do kultur pierwotnych. Jednocześnie autorzy tych dzieł dokonują jej rewaloryzacji, traktując ją jak „perspektywę ratunkową” w obliczu współczesnego kryzysu cywilizacyjnego.


Słowa kluczowe:

animizm, pogańszczyzna, kino polskie, abiekt

Barcz, A. (2016). Realizm ekologiczny. Od ekokrytyki do zookrytyki w polskiej literaturze. Katowice: Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”.
  Google Scholar

Bird-David, N. (1999). ”Animism” Revisited: Personhood, Environment, and Relational Epistemology. Current Anthropology, (40), ss. 67-79.
DOI: https://doi.org/10.1086/200061   Google Scholar

Chyc, P. (2008). Początek religii? Koncepcja animizmu w perspektywie antropologicznej. W: B. Stawiarski, S. Rodak (red.), Człowiek, społeczeństwo, wiara. Studia interdyscyplinarne (ss. 115-128). Wrocław: Instytut Historyczny Uniwersytetu Wrocławskiego.
  Google Scholar

Chyc, P. (2015). Wyobraźnia fantazmatyczna a animizm w Amazonii. O ograniczeniach w stosowaniu pojęcia fantazmat w badaniach antropologicznych. Sensus Historiae, 21 (4), ss. 53-72.
  Google Scholar

Domańska, E. (2017). Nekros. Wprowadzenie do ontologii martwego ciała. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
  Google Scholar

Filipowicz, A. (2020). Słowiański „nowy animizm”. Wokół badań terenowych polskiego romantyzmu. Czas Kultury, (2), ss. 115-121.
  Google Scholar

Filipowicz, A. (2020). Zaktualizować przeszłość. Nowy animizm jako rodzima „perspektywa ratunkowa”. Sensus Historiae, 38 (1), ss. 183-193.
  Google Scholar

Gajda, A. (2008). Pogańska Słowiańszczyzna w literaturze polskiej. Państwo i Społeczeństwo, (4), ss. 167-188.
  Google Scholar

Gieysztor, A. (2006). Mitologia Słowian. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323525486   Google Scholar

Harvey, G. (2014). Introduction. W: G. Harvey (red.), The Handbook of Contemporary Animism (ss. 1-12). New York: Routledge.
DOI: https://doi.org/10.4324/9781315728964   Google Scholar

Janion, M. (2006). Niesamowita Słowiańszczyzna. Fantazmaty literatury. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
  Google Scholar

Klimkiewicz, K. (b. d.). Następny film zrobię o młodej dziewczynie. Pisf.pl. https://pisf.pl/aktualnosci/katarzyna-klimkiewicz-nastepny-film-zrobie-o-mlodej-dziewczynie/#
  Google Scholar

Kristeva, J. (2007). Potęga obrzydzenia. Esej o wstręcie (tłum. M. Falski). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. (Publikacja oryginału: 1980).
  Google Scholar

Lemann-Zajiček, J. (2007). Jan Rybkowski – baron polskiej kinematografii. W: G. Stachówna, B. Zmudziński (red.), Autorzy kina polskiego (ss. 9-30). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
  Google Scholar

Lubelski, T. (2009). Historia kina polskiego. Twórcy, filmy, konteksty. Chorzów: Videograf II.
  Google Scholar

Majewski, J. (2006). Ostatni klaps. Pamiętnik moich filmów. Warszawa: Wydawnictwo Autorskie.
  Google Scholar

Maron, M. (2019). Romantyzm i kino. Idee i wyobrażenie romantyczne w filmach polskich reżyserów z lat 1947-1990. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
  Google Scholar

Mérimée, P. (1958). Lokis i inne opowiadania. Katowice: Wydawnictwo Śląsk. (Publikacja oryginału: 1869).
  Google Scholar

Mickiewicz, A. (1922). Dziady wileńskie. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza.
  Google Scholar

Podsiadło, M. (2019). Ekokrytyczny trójgłos w kinie polskich reżyserek filmowych. Pleograf. Kwartalnik Akademii Polskiego Filmu, (3). https://akademiapolskiegofilmu.pl/pl/historia-polskiego-filmu/pleograf/polskie-kino-kobiet/18/ekokrytyczny-trojglos-w-kinie-polskich-rezyserek-filmowych/691
  Google Scholar

Przychodniak, Z. (2003). Podwójna obcość. Początki polskiego stereotypu prześladowczego. W: E. Wiegandt, A. Czyżak, Z. Kopeć (red.), Ulotność i trwanie. Studia z tematologii i historii literatury (ss. 295-310). Poznań: Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne”.
  Google Scholar

Rakowski, T. (2017). Etnografia i eksperymenty artystyczne. O powstawaniu nowych pól poznawczych we współczesnej antropologii. Teksty Drugie, (1), ss. 91-110.
DOI: https://doi.org/10.18318/td.2017.1.7   Google Scholar

Rountree, K. (2015). Introduction: Context Is Everything: Plurality and Paradox in Contemporary European Paganisms. W: K. Rountree (red.), Contemporary Pagan and Native Faith Movements in Europe: Colonialist and Nationalist Impulses (ss. 1-23). New York – Oxford: Berghahn.
DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctt9qctm0   Google Scholar

Sapkowski, A. (1993). Piróg albo Nie ma złota w Szarych Górach. Nowa Fantastyka, (5). https://sapkowskipl.wordpress.com/2017/03/17/pirog-albo-nie-ma-zlota-w-szarych-gorach/
  Google Scholar

Smoliński, S. (2018). Między polityką zwierząt a zwierzęcą polityką: nie-ludzka podmiotowość w „Pokocie” Agnieszki Holland. Pleograf. Kwartalnik Akademii Polskiego Filmu, (2). https://akademiapolskiegofilmu.pl/pl/historia-polskiego-filmu/pleograf/agnieszka-holland/12/miedzy-polityka-zwierzat-a-zwierzeca-polityka-nie-ludzka-podmiotowosc-w-pokocie-agnieszki-holland/640
  Google Scholar

Szulkin, P., Kletowski, P., Marecki, P. (2012). Piotr Szulkin. Życiopis. Z Piotrem Szulkinem rozmawiają Piotr Kletowski i Piotr Marecki. Kraków: Korporacja Ha!art.
  Google Scholar

Szyjewski, A. (2005). Szamanizm. Kraków: Wydawnictwo WAM.
  Google Scholar

Thompson, E. M. (2007, 5 listopada). Sarmatyzm i postkolonializm. O naturze polskich resentymentów. Dziennik. Gazeta Prawna. https://wiadomosci.dziennik.pl/wydarzenia/artykuly/193060,sarmatyzm-i-postkolonializm.html.
  Google Scholar

Żuławski, A., Kletowski, P., Marecki, P. (2008). Żuławski. Przewodnik Krytyki Politycznej. Z Andrzejem Żuławskim rozmawiają Piotr Kletowski i Piotr Marecki. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2021-08-17

Cited By / Share

Podsiadło-Kwiecień, M. (2021) „«Między dawnymi i młodszymi laty» – neo(animistyczne) i neo(pogańskie) tropy w kinie polskim”, Kwartalnik Filmowy, (114), s. 65–86. doi: 10.36744/kf.788.

Autorzy

Magdalena Podsiadło-Kwiecień 
magdalena.podsiadlo-kwiecien@uj.edu.pl
Uniwersytet Jagielloński Polska
https://orcid.org/0000-0003-3641-964X

Absolwentka polonistyki i filmoznawstwa na Uniwersytecie Jagiellońskim; adiunkt w Katedrze Historii Filmu Polskiego Instytutu Sztuk Audiowizualnych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Autorka książki Autobiografizm filmowy jako ślad podmiotowej egzystencji (2013) i współredaktorka tomów Kino polskie jako kino transnarodowe (2017) oraz Przygoda kina (2019). Publikowała w „Kwartalniku Filmowym”, „Kulturze i Historii” oraz tomach zbiorowych.



Statystyki

Abstract views: 430
PDF downloads: 347


Licencja

Prawa autorskie (c) 2021 Magdalena Podsiadło-Kwiecień

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.

W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.