„Między dawnymi i młodszymi laty” – neo(animistyczne) i neo(pogańskie) tropy w kinie polskim
Magdalena Podsiadło-Kwiecień
magdalena.podsiadlo-kwiecien@uj.edu.plUniwersytet Jagielloński (Polska)
https://orcid.org/0000-0003-3641-964X
Abstrakt
W obrębie nowego animizmu proponuje się podejście do podmiotowości odmienne od zbudowanego na tradycji judeochrześcijańskiej, inną relację między naturą a kulturą, światem ludzkim i nie-ludzkim oraz ożywionym i nieożywionym. Elementy tego nurtu, peryferyjnego w kulturze polskiej, można odnaleźć w filmowych obrazach pogańszczyzny nadających mu status zjawiska wypartego bądź oswojonego przez chrześcijański kontekst. Twórcy współczesnych filmów polskich odwołujących się do tej tradycji szukają w niej spojrzenia na świat innego niż hierarchiczne, dualistyczne, oparte na modelu antropocentrycznym. Dzieła te łączy z ową tradycją egalitarny stosunek do świata zwierzęcego, szacunek do sprawstwa roślin, wiara w obecność duchów wykraczająca poza kontekst chrześcijański, wrażliwość na środowisko czy odniesienie do kultur pierwotnych. Jednocześnie autorzy tych dzieł dokonują jej rewaloryzacji, traktując ją jak „perspektywę ratunkową” w obliczu współczesnego kryzysu cywilizacyjnego.
Słowa kluczowe:
animizm, pogańszczyzna, kino polskie, abiektBibliografia
Barcz, A. (2016). Realizm ekologiczny. Od ekokrytyki do zookrytyki w polskiej literaturze. Katowice: Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”.
Google Scholar
Bird-David, N. (1999). ”Animism” Revisited: Personhood, Environment, and Relational Epistemology. Current Anthropology, (40), ss. 67-79.
DOI: https://doi.org/10.1086/200061
Google Scholar
Chyc, P. (2008). Początek religii? Koncepcja animizmu w perspektywie antropologicznej. W: B. Stawiarski, S. Rodak (red.), Człowiek, społeczeństwo, wiara. Studia interdyscyplinarne (ss. 115-128). Wrocław: Instytut Historyczny Uniwersytetu Wrocławskiego.
Google Scholar
Chyc, P. (2015). Wyobraźnia fantazmatyczna a animizm w Amazonii. O ograniczeniach w stosowaniu pojęcia fantazmat w badaniach antropologicznych. Sensus Historiae, 21 (4), ss. 53-72.
Google Scholar
Domańska, E. (2017). Nekros. Wprowadzenie do ontologii martwego ciała. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar
Filipowicz, A. (2020). Słowiański „nowy animizm”. Wokół badań terenowych polskiego romantyzmu. Czas Kultury, (2), ss. 115-121.
Google Scholar
Filipowicz, A. (2020). Zaktualizować przeszłość. Nowy animizm jako rodzima „perspektywa ratunkowa”. Sensus Historiae, 38 (1), ss. 183-193.
Google Scholar
Gajda, A. (2008). Pogańska Słowiańszczyzna w literaturze polskiej. Państwo i Społeczeństwo, (4), ss. 167-188.
Google Scholar
Gieysztor, A. (2006). Mitologia Słowian. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323525486
Google Scholar
Harvey, G. (2014). Introduction. W: G. Harvey (red.), The Handbook of Contemporary Animism (ss. 1-12). New York: Routledge.
DOI: https://doi.org/10.4324/9781315728964
Google Scholar
Janion, M. (2006). Niesamowita Słowiańszczyzna. Fantazmaty literatury. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Google Scholar
Klimkiewicz, K. (b. d.). Następny film zrobię o młodej dziewczynie. Pisf.pl. https://pisf.pl/aktualnosci/katarzyna-klimkiewicz-nastepny-film-zrobie-o-mlodej-dziewczynie/#
Google Scholar
Kristeva, J. (2007). Potęga obrzydzenia. Esej o wstręcie (tłum. M. Falski). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. (Publikacja oryginału: 1980).
Google Scholar
Lemann-Zajiček, J. (2007). Jan Rybkowski – baron polskiej kinematografii. W: G. Stachówna, B. Zmudziński (red.), Autorzy kina polskiego (ss. 9-30). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar
Lubelski, T. (2009). Historia kina polskiego. Twórcy, filmy, konteksty. Chorzów: Videograf II.
Google Scholar
Majewski, J. (2006). Ostatni klaps. Pamiętnik moich filmów. Warszawa: Wydawnictwo Autorskie.
Google Scholar
Maron, M. (2019). Romantyzm i kino. Idee i wyobrażenie romantyczne w filmach polskich reżyserów z lat 1947-1990. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Google Scholar
Mérimée, P. (1958). Lokis i inne opowiadania. Katowice: Wydawnictwo Śląsk. (Publikacja oryginału: 1869).
Google Scholar
Mickiewicz, A. (1922). Dziady wileńskie. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza.
Google Scholar
Podsiadło, M. (2019). Ekokrytyczny trójgłos w kinie polskich reżyserek filmowych. Pleograf. Kwartalnik Akademii Polskiego Filmu, (3). https://akademiapolskiegofilmu.pl/pl/historia-polskiego-filmu/pleograf/polskie-kino-kobiet/18/ekokrytyczny-trojglos-w-kinie-polskich-rezyserek-filmowych/691
Google Scholar
Przychodniak, Z. (2003). Podwójna obcość. Początki polskiego stereotypu prześladowczego. W: E. Wiegandt, A. Czyżak, Z. Kopeć (red.), Ulotność i trwanie. Studia z tematologii i historii literatury (ss. 295-310). Poznań: Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne”.
Google Scholar
Rakowski, T. (2017). Etnografia i eksperymenty artystyczne. O powstawaniu nowych pól poznawczych we współczesnej antropologii. Teksty Drugie, (1), ss. 91-110.
DOI: https://doi.org/10.18318/td.2017.1.7
Google Scholar
Rountree, K. (2015). Introduction: Context Is Everything: Plurality and Paradox in Contemporary European Paganisms. W: K. Rountree (red.), Contemporary Pagan and Native Faith Movements in Europe: Colonialist and Nationalist Impulses (ss. 1-23). New York – Oxford: Berghahn.
DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctt9qctm0
Google Scholar
Sapkowski, A. (1993). Piróg albo Nie ma złota w Szarych Górach. Nowa Fantastyka, (5). https://sapkowskipl.wordpress.com/2017/03/17/pirog-albo-nie-ma-zlota-w-szarych-gorach/
Google Scholar
Smoliński, S. (2018). Między polityką zwierząt a zwierzęcą polityką: nie-ludzka podmiotowość w „Pokocie” Agnieszki Holland. Pleograf. Kwartalnik Akademii Polskiego Filmu, (2). https://akademiapolskiegofilmu.pl/pl/historia-polskiego-filmu/pleograf/agnieszka-holland/12/miedzy-polityka-zwierzat-a-zwierzeca-polityka-nie-ludzka-podmiotowosc-w-pokocie-agnieszki-holland/640
Google Scholar
Szulkin, P., Kletowski, P., Marecki, P. (2012). Piotr Szulkin. Życiopis. Z Piotrem Szulkinem rozmawiają Piotr Kletowski i Piotr Marecki. Kraków: Korporacja Ha!art.
Google Scholar
Szyjewski, A. (2005). Szamanizm. Kraków: Wydawnictwo WAM.
Google Scholar
Thompson, E. M. (2007, 5 listopada). Sarmatyzm i postkolonializm. O naturze polskich resentymentów. Dziennik. Gazeta Prawna. https://wiadomosci.dziennik.pl/wydarzenia/artykuly/193060,sarmatyzm-i-postkolonializm.html.
Google Scholar
Żuławski, A., Kletowski, P., Marecki, P. (2008). Żuławski. Przewodnik Krytyki Politycznej. Z Andrzejem Żuławskim rozmawiają Piotr Kletowski i Piotr Marecki. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Google Scholar
Autorzy
Magdalena Podsiadło-Kwiecieńmagdalena.podsiadlo-kwiecien@uj.edu.pl
Uniwersytet Jagielloński Polska
https://orcid.org/0000-0003-3641-964X
Absolwentka polonistyki i filmoznawstwa na Uniwersytecie Jagiellońskim; adiunkt w Katedrze Historii Filmu Polskiego Instytutu Sztuk Audiowizualnych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Autorka książki Autobiografizm filmowy jako ślad podmiotowej egzystencji (2013) i współredaktorka tomów Kino polskie jako kino transnarodowe (2017) oraz Przygoda kina (2019). Publikowała w „Kwartalniku Filmowym”, „Kulturze i Historii” oraz tomach zbiorowych.
Statystyki
Abstract views: 430PDF downloads: 347
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Magdalena Podsiadło-Kwiecień
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Magdalena Podsiadło-Kwiecień, Body/Ciało/Cielesność – o materii w filmach Małgorzaty Szumowskiej , Kwartalnik Filmowy: Nr 111 (2020): Zmysły i afekty
- Magdalena Podsiadło-Kwiecień, Myślenie filmem, czyli korekta paradygmatu romantycznego , Kwartalnik Filmowy: Nr 118 (2022): Jedno ujęcie