Ku nowym definicjom realizmu społecznego w kinie Europy Wschodniej i Środkowej

Oryginalny artykuł naukowy; materiał recenzowany; zgłoszono: 2025.09.30; zrecenzowano: 2025.10.25; przyjęto: 2025.10.29

Karolina Kosińska

karolina.kosinska@ispan.pl
Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk (Polska)
https://orcid.org/0000-0003-1096-878X

Abstrakt

Artykuł dotyczy problemu definiowania realizmu społecznego w kontekście kina Europy Wschodniej i Środkowej. Choć kinematografie tego regionu obfitują w filmy łączące kwestie społeczne z konwencją realistyczną, wciąż niema wypracowanych definicji, które odpowiadałyby lokalnej specyfice tradycji filmowej oraz historycznym, politycznym czy społecznym kontekstom. Autorka dokonuje przeglądu wykorzystania kategorii „realizmu społecznego” w anglojęzycznej literaturze na temat kina regionu autorstwa wschodnioeuropejskich badaczy, a także weryfikuje zachodnie koncepcje pod kątem możliwości ich zastosowania w kontekście Europy Wschodniej. Wskazuje również cechy charakterystyczne dla regionalnej odrębności, takie jak dziedzictwo socrealizmu, tradycja „podwójnego kodowania” w filmie oraz lokalne zjawiska kinematograficzne. Jako rozwiązanie na przyszłość autorka wskazuje współpracę badaczy z regionu w ramach projektów badawczych pozwalających na opracowywanie nowych teorii. [artykuł opublikowany w języku angielskim jako: Towards New Definitions of Eastern and Central European Cinematic Social Realism]


Oświadczenie o konflikcie interesów

Autorka nie zgłosiła żadnego potencjalnego konfliktu interesów.

Słowa kluczowe:

realizm społeczny, kino Europy Wschodniej i Środkowej, socrealizm

Batori, A. (2018). Space in Romanian and Hungarian Cinema. Cham: Palgrave Macmillan.
DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-319-75951-7   Google Scholar

Doncheva, G. (2020). Bulgaria: Reframing Contemporary Arthouse and Mainstream Cinema. In: L. Papadimitriou, A. Grgić (eds.), Contemporary Balkan Cinema: Transnational Exchanges and Global Circuits (pp. 50-68). Edinburgh: Edinburgh University Press.
DOI: https://doi.org/10.3366/edinburgh/9781474458436.003.0004   Google Scholar

Duma, D. (2019). Romanian Animation: Digital Renaissance. In: I. Trocan (ed.), Romanian Cinema Inside Out: Insights on Film Culture, Industry and Politics 1912-2019 (pp. 159-169). Bucharest: Romanian Cultural Institute.
  Google Scholar

Filimon, M. (2017). Cristi Puiu. Urbana – Chicago – Springfield: University of Illinois Press.
DOI: https://doi.org/10.5406/illinois/9780252040764.001.0001   Google Scholar

Forrest, D. (2020). New Realism: Contemporary British Cinema. Edinburgh: Edinburgh University Press.
DOI: https://doi.org/10.1515/9781474413046   Google Scholar

Goddard, M. (2004). Rękopis znaleziony w Saragossie / The Saragossa Manuscript. In: P. Hames (ed.), The Cinema of Central Europe (pp. 87-96). London: Wallflower Press.
  Google Scholar

Goddard, M. (2012). The Impossible Polish New Wave and Its Accursed Émigré Auteurs: Borowczyk, Polański, Skolimowski, Żuławski. In: A. Imre (ed.), A Companion to Eastern European Cinemas (pp. 291-310). Chichester: Wiley-Blackwell.
DOI: https://doi.org/10.1002/9781118294376.ch15   Google Scholar

Gorzo, A. (2016, July 25). Realism and Ideology in Post-2000 Romanian Cinema. Andrei Gorzo Blog. https://andreigorzoblog.wordpress.com/2016/07/25/realism-and-ideology-in-post-2000-romanian-cinema/
  Google Scholar

Gurshtein, K., Simonyi, S. (eds.) (2022). Experimental Cinemas in State-Socialist Eastern Europe. Amsterdam: Amsterdam University Press.
DOI: https://doi.org/10.1017/9789048532964   Google Scholar

Hallam, J., Marshment, M. (2000). Realism and Popular Cinema. Manchester: Manchester University Press.
  Google Scholar

Hames, P. (2010). Czech and Slovak Cinema: Theme and Tradition. Edinburgh: Edinburgh University Press.
DOI: https://doi.org/10.1515/9780748629268   Google Scholar

Hames, P. (ed.) (2004). The Cinema of Central Europe. London: Wallflower Press.
  Google Scholar

Imre, A. (ed.) (2012). A Companion to Eastern European Cinemas. Chichester: Wiley-Blackwell.
DOI: https://doi.org/10.1002/9781118294376   Google Scholar

Iordanova, D. (2001). Cinema of Flames: Balkan Film, Culture and the Media. Cham: Palgrave Macmillan.
DOI: https://doi.org/10.5040/9781838710019   Google Scholar

Iordanova, D. (2003). Cinema of the Other Europe: The Industry and Artistry of East Central European Film. London: Wallflower Press.
  Google Scholar

Iordanova, D. (ed.) (2006). The Cinema of The Balkans. London: Wallflower Press.
  Google Scholar

Kristensen, L. (ed.) (2012). Postcommunist Film – Russia, Eastern Europe and World Culture: Moving Images of Postcommunism. New York: Routledge.
DOI: https://doi.org/10.4324/9780203131152   Google Scholar

Lay, S. (2002). British Social Realism: From Documentary to Brit Grit. London – New York: Wallflower.
  Google Scholar

Mazierska, E., Kristensen, L., Näripea, E. (eds.) (2014). Postcolonial Approaches to Eastern European Cinema: Portraying Neighbours on Screen. London – New York: I. B. Tauris.
DOI: https://doi.org/10.5040/9780755603466   Google Scholar

Murtic, D. (2015). Post-Yugoslav Cinema: Towards a Cosmopolitan Imagining. Cham: Palgrave Macmillan.
DOI: https://doi.org/10.1057/9781137520357   Google Scholar

Nasta, D. (2013). Contemporary Romanian Cinema: The History of an Unexpected Miracle. London – New York: Wallflower Press.
DOI: https://doi.org/10.7312/nast16744   Google Scholar

Oprea, D.-A., Chapelan, L.-A. (eds.) (2024). Patterns of Miscommunication: Contemporary East-Central European Cinema. Bucharest: Editura Comunicare.ro.
  Google Scholar

Papadimitriou, L., Grgić, A. (eds.) (2020). Contemporary Balkan Cinema: Transnational Exchanges and Global Circuits. Edinburgh: Edinburgh University Press.
DOI: https://doi.org/10.3366/edinburgh/9781474458436.001.0001   Google Scholar

Piwowarska, B., Ronduda, Ł. (eds.) (2008). Polish New Wave/Polska Nowa Fala. Warszawa: Centrum Sztuki Współczesnej.
  Google Scholar

Pop, D. (2014). Romanian New Wave Cinema: An Introduction. Jefferson: McFarland and Company.
  Google Scholar

Pop, D. (2022). Romanian Cinema: Thinking Outside the Screen. New York – London –Dublin: Bloomsbury Academic.
DOI: https://doi.org/10.5040/9781501366222   Google Scholar

Ravetto-Biagioli, K. (2012). Laughing Into the Abyss: Cinema and Balkanization. In: A. Imre (ed.), A Companion to Eastern European Cinemas (pp. 77-100). Chichester: Wiley-Blackwell.
DOI: https://doi.org/10.1002/9781118294376.ch5   Google Scholar

Stojanova, C. (2019). Introduction. In: C. Stojanova (ed.), The New Romanian Cinema (pp. 1-20). Edinburgh: Edinburgh University Press.
DOI: https://doi.org/10.1515/9780748696444-005   Google Scholar

Strausz, L. (2017). Hesitant Histories on the Romanian Screen. Cham: Palgrave Macmillan.
DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-319-55272-9   Google Scholar

Țion, L. (2020). Socialist Sink: The Eastern Roots of the Romanian New Wave. Quarterly Review of Film and Video, 39 (1), pp. 51-73.
DOI: https://doi.org/10.1080/10509208.2020.1807284   Google Scholar

Trocan, I. (ed.) (2019). Romanian Cinema Inside Out: Insights on Film Culture, Industry and Politics 1912-2019. Bucharest: Romanian Cultural Institute.
  Google Scholar

Williams, R. (1977). A Lecture on Realism. Screen, 18 (1), pp. 61-74.
DOI: https://doi.org/10.1093/screen/18.1.61   Google Scholar


Opublikowane
2025-12-16

Cited By / Share

Kosińska, K. (2025) „Ku nowym definicjom realizmu społecznego w kinie Europy Wschodniej i Środkowej”, Kwartalnik Filmowy, (132), s. 149–173. doi: 10.36744/kf.4656.

Autorzy

Karolina Kosińska 
karolina.kosinska@ispan.pl
Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk Polska
https://orcid.org/0000-0003-1096-878X

Doktor filmoznawstwa, adiunktka w Zakładzie Filmoznawstwa, Sztuk Audiowizualnych i Antropologii Kultury w Instytucie Sztuki Polskiej Akademii Nauk. Redaktorka naczelna „Kwartalnika Filmowego”. Autorka książki Androgyn. Tożsamość, tęsknota, pragnienie (2015), uhonorowanej Nagrodą im. Bolesława Michałka za najlepszą książkę filmoznawczą roku. Zainteresowania naukowe: brytyjskie kino społeczne i formy filmowego realizmu społecznego.



Statystyki

Abstract views: 11
PDF downloads: 0


Licencja

Prawa autorskie (c) 2025 Karolina Kosińska

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.

W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.