„De humani corporis fabrica”. Aporie realizmu i zmysłowa teoria filmu
Aleksander Kmak
aleksander.kmak@gmail.comUniwersytet Warszawski (Polska)
https://orcid.org/0000-0003-3724-5397
Abstrakt
Zmysłowe doświadczenie filmu De humani corporis fabrica (reż. Lucien Castaing-Taylor, Véréna Paravel, 2022), przedstawiającego nagrania prawdziwych chirurgicznych interwencji w ludzkie ciało, naświetla aporię tkwiącą głęboko w samej kategorii realizmu: im obraz wierniejszy rzeczywistości, którą ma portretować, tym mniej czytelny i zrozumiały się staje, zawodząc jako wiarygodna reprezentacja. Kontekst zmysłowej teorii filmu naświetla ten paradoks, proponując różne ujęcia relacji między skonstruowanym charakterem filmu a namacalnością jego bezpośredniego, wydawałoby się, doświadczenia. Usytuowany wobec pism współczesnych teoretyczek film jawi się jako zmysłowe ćwiczenie spojrzenia – umożliwiające nowe ustawienie zarówno widza, jak i obrazu – a także jako wskrzeszenie pamięci o cudowności wynalazku filmu, jeszcze z czasów, zanim powstało kino jako przestrzeń jego doświadczania. Odniesienie do historii medium nakierowuje także na możliwość uhistorycznienia refleksji zmysłowej, pozwalającą wydobyć, w jaki sposób cielesność, realizm i zmysłowość problematyzowali wybrani teoretycy XX-wieczni.
Słowa kluczowe:
teoria filmu, teoria zmysłowa, zmysłowa teoria filmu, estetyka obrazu filmowegoBibliografia
Arnheim, R. (1961). Film jako sztuka (tłum. W. Wertenstein). Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe.
Google Scholar
Balázs, B. (1987). Wybór pism (tłum. R. Porges). Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe.
Google Scholar
Beugnet, M. (2011). The Wounded Screen. W: T. Horeck, T. Kendall (red.), New Extremism in Cinema: From France to Europe (ss. 29-42). Edinburgh: Edinburgh University Press.
DOI: https://doi.org/10.1515/9780748647095-004
Google Scholar
Bocheńska, J. (1974). Polska myśl filmowa do roku 1939. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Google Scholar
Chamarette, J. (2012). Phenomenology and the Future of Film: Rethinking the Subjectivity Beyond French Cinema. Chippenham – Eastbourne: Palgrave Macmillan.
DOI: https://doi.org/10.1057/9781137283740
Google Scholar
Doane, M. A. (1980). The Voice in the Cinema: The Articulation of Body and Space. Yale French Studies, (60), ss. 30-50.
DOI: https://doi.org/10.2307/2930003
Google Scholar
Elsaesser, T., Hagener, M. (2015). Teoria filmu: wprowadzenie przez zmysły (tłum. K. Wojnowski). Kraków: Universitas.
Google Scholar
Frąc, W. (2013). Cielesność filmu, filmowość ciała. Kwartalnik Filmowy, (83-84), ss. 146-151.
Google Scholar
Helman, A. (2010). Karol Irzykowski. W: A. Helman, J. Ostaszewski (red.), Historia myśli filmowej (ss. 41-45). Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
Google Scholar
Irzykowski, K. (1982). Dziesiąta Muza. Pomniejsze pisma filmowe. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Google Scholar
Ostaszewski, J. (2010). Béla Balázs jako przedstawiciel formatywnej teorii filmu. W: A. Helman, J. Ostaszewski (red.), Historia myśli filmowej (ss. 47-53). Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
Google Scholar
Sobchack, V. (2004). Carnal Thoughts: Embodiment and the Moving Image Culture. Berkeley – Los Angeles – London: University of California Press.
DOI: https://doi.org/10.1525/9780520937826
Google Scholar
Sowińska, I. (2012). Przełom dźwiękowy. W: T. Lubelski, I. Sowińska, R. Syska (red.), Histora kina. Tom 2. Kino klasyczne (ss. 19-73). Kraków: Universitas.
Google Scholar
Williams, L. (2013). Seks na ekranie (tłum. M. Wojtyna). Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
Google Scholar
Autorzy
Aleksander Kmakaleksander.kmak@gmail.com
Uniwersytet Warszawski Polska
https://orcid.org/0000-0003-3724-5397
Filmoznawca i krytyk sztuki współczesnej związany z Instytutem Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie przygotowuje rozprawę doktorską o kategorii nieprzyjemności w teorii filmu. Publikował między innymi w „Widoku”, „Kwartalniku Filmowym”, „Ekranach” i „Pleografie”; stale współpracuje z magazynem „Szum”. Współredagował książkę Cięcie ciał. Ruchome obrazy (2018).
Statystyki
Abstract views: 259PDF downloads: 243
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Aleksander Kmak
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Aleksander Kmak, Kryzys reprezentacji, Ziemia-krajobraz i posthumanistyczny panteizm w „La Région centrale” Michaela Snowa , Kwartalnik Filmowy: Nr 110 (2020): Poza człowiekiem
- Aleksander Kmak, Rozkosze eksplozji, rozkosze przerwań , Kwartalnik Filmowy: Nr 120 (2022): Kultura filmowa
- Aleksander Kmak, Negocjacje pornografii w kinie Bruno Dumonta , Kwartalnik Filmowy: Nr 101-102 (2018): Kino europejskie XXI wieku
