Od estetyki i etyki do hermeneutyki kina. Wartości estetyczne i moralne kina w perspektywie historii teorii i praktyki filmowej

Ewa Mazierska

Abstrakt

Mazierska analizuje relacje między etyką a estetyką kina, wychodząc z założenia, że obie dziedziny cechuje historyczna i kulturowa zmienność. Najwcześniejsze filmy pokazywano na jarmarkach. Potem wykorzystywano je do celów politycznych, ideologicznych i obyczajowych. Punktem zwrotnym były Narodziny narodu D. W. Griffitha. W przeszłości teoretycy filmu oceniali film z punktu widzenia jego związku z rzeczywistością, prawdopodobieństwa psychologicznego, w aspekcie reprodukcji obrazów filmowych i zdolności do ukazywania głównych problemów społecznych. Kracauer, Balázs, Arnheim i Bazin sformułowali, każdy na swój sposób, swoisty ideał estetyczny kina, które miało być „prawdziwe”. Burch i Barthes (semiotyka filmu) zaproponowali nową perspektywę. Wskazywali na wielość znaczeń i różnorodność kodów, według których można „czytać” filmy, oraz na ich recepcję w szerokim kontekście kulturowym. Hierarchie w historii kina zmieniają się, podobnie jak ich etyczna ocena. Z tego punktu widzenia Mazierska omawia kino propagandowe, feministyczne, popularne i postmodernistyczne. Twierdzi, że kluczowe znaczenie ma pogląd Susan Sontag, iż przyjemność estetyczna może być źródłem wartości moralnej oraz że związek sztuki z moralnością ma inny charakter niż związek życia z moralnością. Ta ostatnia polega na inteligentnym budzeniu świadomości.