Z zimną krwią. Doświadczeniowy wymiar „Zapisu zbrodni” Andrzeja Trzosa-Rastawieckiego
Robert Dudziński
robert.dudzinski2@uwr.edu.plUniwersytet Wrocławski (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-8387-4314
Abstrakt
Przedmiotem artykułu jest film Zapis zbrodni (reż. Andrzej Trzos-Rastawiecki, 1974), którego scenariusz bazował na prawdziwej historii Konstantego Federa i Janusza Dębińskiego – w 1972 r. zamordowali oni w celach rabunkowych dwóch przypadkowych mężczyzn. Autor stara się opisać konstruowaną przez reżysera sytuację komunikacyjną oraz afektywne i emocjonalne oddziaływanie filmu na odbiorcę. W tym celu analizie zostały poddane: zastosowany w Zapisie zbrodni model narracji, sylwetki głównych bohaterów oraz zmysłowy i cielesny wymiar filmu. Bliższe przyjrzenie się tym aspektom dzieła Trzosa-Rastawieckiego pozwala zauważyć, że przedstawiony w filmie obraz zbrodni wymyka się potocznym wzorcom myślenia, regulującym nasze postrzeganie młodocianych przestępców. Tym samym Zapis zbrodni nie oferuje prostej odpowiedzi na pytanie „dlaczego doszło do morderstwa?”. Zamiast tego film mnoży kolejne pytania, dając widzom emocjonalny impuls do uważnego przyjrzenia się całej sprawie i ponownego jej przemyślenia. Trzos-Rastawiecki sygnalizuje bowiem, że personalny, moralny i społeczny wymiar historii dwóch nastoletnich morderców jest zdecydowanie bardziej złożony, niż mogłoby się nam w pierwszej chwili wydawać.
Errata
▪ Zdanie na stronie 202 brzmi: W 1973 r. pierwszy został skazany na 25 lat więzienia, a drugi – na karę śmierci.
Powinno brzmieć: W 1973 r. pierwszy został skazany na karę śmierci, a drugi – na 25 lat więzienia.
▪ Zdanie na stronie 204 brzmi: Pierwszy opowiada o sprawcach: Kazku Reduskim (filmowy odpowiednik Federa) i Bogdanie Wronie (filmowy odpowiednik Dębińskiego)…
Powinno brzmieć: Pierwszy opowiada o sprawcach: Kazku Reduskim (filmowy odpowiednik Dębińskiego) i Bogdanie Wronie (filmowy odpowiednik Federa)…
Słowa kluczowe:
Andrzej Trzos-Rastawiecki, filmy o prawdziwych przestępstwach, afektywność odbioruBibliografia
Aleksandra [Kydryński, L.] (1974, 23 września). Listy o filmie. Przekrój, s. 20.
Google Scholar
Badziak, K. (1973, 11 lutego). Rykoszety zbrodni. Odgłosy, s. 9.
Google Scholar
Bojarska, K. (2013). Poczuć myślenie: afektywne procedury historii i krytyki (dziś). Teksty Drugie, 6, ss. 8-13.
Google Scholar
Dauksza, A. (2016). Znaczenie odczuwane: projekt interpretacji relacyjnej. Teksty Drugie, 4, ss. 265-281. http://dx.doi.org/10.18318/td.2016.4.18
DOI: https://doi.org/10.18318/td.2016.4.18
Google Scholar
Gajewski, A. (2008). Polski film sensacyjno-kryminalny (1960-1980). Warszawa: Wydawnictwo TRIO.
Google Scholar
Kałużyński, Z. (1974, 19 października). Zbrodnia po naszemu. Polityka, s. 8.
Google Scholar
Karcz, D. (1974). Szukam źródeł zjawisk amoralności (rozmowa z Andrzejem Trzosem-Rastawieckim. Kino, 9, ss. 12-17.
Google Scholar
Kępiński, A. (1987). Lęk (oprac. J. Mitarski). Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich.
Google Scholar
Koschany, R. (2017). Zamiast interpretacji. Między doświadczeniem kinematograficznym a rozumieniem filmu. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych UAM.
Google Scholar
Kristeva, J. (2007). Potęga obrzydzenia. Esej o wstręcie (tłum. M. Falski). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar
Rud., L. (1972, 23 września). Pierwszy z dwójki morderców ujęty w woj. wrocławskim. Dziennik Łódzki, ss. 1-2.
Google Scholar
Rud., L. (1972, 29 września). K. Feder – schwytany. Dziennik Łódzki, s. 1.
Google Scholar
Malatyńska, M. (1974, 27 października). Rekonstrukcje rzeczywistości. Życie Literackie, s. 11.
Google Scholar
Niecikowski, J. (1976). Lęki współczesne – agresja. Kino, 9, ss. 49-53.
Google Scholar
Ostaszewski, J. (2018). Historia narracji filmowej. Kraków: Universitas.
Google Scholar
Płażewski, J. (1985). …którą popełniono. Kino, 5, ss. 12-14.
Google Scholar
Sendyka, R. (2018). Od obserwatorów do gapiów. Kategoria „bystanders” i analiza wizualna. Teksty Drugie, 3, ss. 117-130. http://dx.doi.org/10.18318/td.2018.3.7
DOI: https://doi.org/10.18318/td.2018.3.7
Google Scholar
Skoczylas, W. (1974, 17 października). „Zapis zbrodni” – zapis refleksji. Odgłosy, s. 11.
Google Scholar
Skowronek, B. (2017). Ciało, emocje, rozum – raz jeszcze o mechanizmach odbioru filmu. Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio N – Educatio Nova, 2, ss. 163-174. http://dx.doi.org/10.17951/en.2017.2.163
DOI: https://doi.org/10.17951/en.2017.2.163
Google Scholar
Stelmach, M. (2020). Przeczucie końca. Modernizm, późność i polskie kino. Toruń: Wydawnictwo Naukowego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Google Scholar
Szczekała, B. (2018). Mind-game films: gry z narracją i widzem. Łódź: Narodowe Centrum Kultury Filmowej.
Google Scholar
TAB. (1973, 27 stycznia). Trzeci dzień procesu Federa i Dębińskiego. Zeznania rodziców i opinia biegłych. Dziennik Łódzki, s. 2.
Google Scholar
tar. (1972, 17-18 września). Milicja poszukuje sprawców dwóch morderstw. Dziennik Łódzki, s. 2.
Google Scholar
Tatarkiewicz, A. (1974). Dlaczego zabili. Film, 48, s. 14.
Google Scholar
Autorzy
Robert Dudzińskirobert.dudzinski2@uwr.edu.pl
Uniwersytet Wrocławski Polska
https://orcid.org/0000-0002-8387-4314
Doktor nauk humanistycznych, pracuje w Zakładzie Teorii Kultury i Sztuk Widowiskowych Instytutu Filologii Polskiej Uniwersytetu Wrocławskiego. W 2019 r. obronił pracę doktorską poświęconą polskiej literaturze popularnej lat 50. XX w. Autor monografii Produkcje sensacyjno-kryminalne Telewizji Polskiej 1965-1989. Konwencje – motywy – konteksty (2018); współautor Leksykonu (mniej znanych) filmów wampirycznych (2018). Jego zainteresowania badawcze obejmują m.in. historię polskiej literatury popularnej, historię filmu polskiego, historię i teorię kina gatunków.
Statystyki
Abstract views: 437PDF downloads: 239
Licencja
Prawa autorskie (c) 2020 Robert Dudziński
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
