Obnażyć rzeczywistość. Nagość i erotyka w kinie polskim czasów przełomu

Karol Jachymek

kjachymek@swps.edu.pl
Uniwersytet SWPS (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-9444-8898

Abstrakt

Głównym temat artykułu jest próba przyjrzenia się kinu polskiemu czasów przełomu w kontekście licznie pojawiających się w nim odniesień do tematyki erotycznej i scen nagości. Druga połowa lat 80. i początek lat 90. to bowiem w Polsce okres silnej pornografizacji rodzimej kultury popularnej. Z jednej strony zjawisko to może świadczyć o trwającej wówczas w naszym kraju transformacji ustrojowej i dynamicznie zmieniającej się wtedy sytuacji społecznej, obyczajowej czy politycznej. Z drugiej natomiast można je bez trudu powiązać także z wpływami zachodnich tekstów popkultury (np. kaset wideo czy pism zawierających treści pornograficzne), które coraz śmielej zaczęły przenikać w tamtym okresie do Polski. W rezultacie trwająca wtedy na Zachodzie tzw. druga fala porno-chicu w wyraźny sposób wywarła również wpływ na kształt rodzimego kina, stając się tym samym jednym z ważniejszych katalizatorów rozpoczynającej się wówczas w Polsce rewolucji wyobraźni. W niniejszym artykule analizie zostały więc poddane wybrane zjawiska, które mogłyby świadczyć o na pewno znaczącej, choć nie do końca jednorodnej roli, jaką nagość i erotyka odgrywały w kinie i kulturze polskiej tego okresu. Pokrótce zostały także omówione najważniejsze mechanizmy społeczne, polityczne i kulturowe, które decydowały o kształcie ówczesnej twórczości filmowej.


Słowa kluczowe:

nagość, erotyka, transformacja ustrojowa

Adamczak, Marcin. Globalne Hollywood, filmowa Europa i polskie kino po 1989 roku. Przeobrażenia kultury audiowizualnej przełomu dziesięcioleci. Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 2010.
  Google Scholar

Banach, Andrzej. „Erotyzm po polsku.” Kino 9 (1967): 2-11.
  Google Scholar

Filiciak, Mirosław, and Patryk Wasiak. “Wypożyczalnia rewolucji.” Polityka 22 (2013): 88-91.
  Google Scholar

Jachymek, Karol. „A Train to Hollywood: Porno-Chic in the Polish Cinema of the Late 1980s.” European journal of American Studies 13-3 (2018), https://journals.openedition.org/ejas/13625.
  Google Scholar

Jachymek, Karol. „Danuta Lato. Ekscesywne ciało przełomu.” Kultura Popularna 1 (2019).
  Google Scholar

Jachymek, Karol. Film – ciało – historia. Kino polskie lat sześćdziesiątych. Gdańsk: Wydawnictwo Naukowe Katedra, 2016.
  Google Scholar

Jachymek, Karol. „Seks w kinie polskim okresu PRL. Wprowadzenie.” Pleograf. Kwartalnik Akademii Polskiego Filmu 1 (2018), http://www.akademiapolskiegofilmu.pl/pl/historia-polskiego-filmu/artykuly/seks-w-kinie-polskim-okresu-prl-wprowadzenie/626.
  Google Scholar

Jagielski, Sebastian. „Kino polskie w czasach transformacji.” In Historia kina. Tom 4. Kino końca wieku, edited by Tadeusz Lubelski, Iwona Sowińska, Rafał Syska, 985-1037. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS, 2019.
  Google Scholar

Kalinowska, Izabela. “Seks, polityka i koniec PRL-u: o cielesności w polskim kinie lat osiemdziesiątych.” In Ciało i seksualność w kinie polskim, edited by Sebastian Jagielski, Agnieszka Morstin-Popławska, 63-78. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2009.
  Google Scholar

Kornacki, Krzysztof. “Naga władza. Polskie kino erotyczne (schyłkowego PRL-u).” Studia Filmoznawcze 29 (2008): 195-225.
  Google Scholar

Kornatowska, Maria. Eros i film. Łódź: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1986.
  Google Scholar

Kościańska, Agnieszka and Wiesław Sokoluk. Instruktaż nadmierny. Historia pewnej przygody seksualnej. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2018.
  Google Scholar

Krajewski, Marek. „Koniec lat 80-tych. Rewolucja wyobraźni.” In I love Poland, edited by Mariusz Forecki. Poznań: Związek Polskich Artystów Fotografików. Okręg Wielkopolski, 2009.
  Google Scholar

Lew-Starowicz, Zbigniew. „Erotyzm.” In Encyklopedia erotyki, edited by Zbigniew Lew-Starowicz, 181-192. Warszawa: Wydawnictwo Muza S.A., 2004.
  Google Scholar

Lubelski, Tadeusz. Historia kina polskiego 1895-2014. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS, 2015.
  Google Scholar

Łaciak, Beata. Obyczajowość polska czasu transformacji czyli wojna postu z karnawałem. Warszawa: Wydawnictwo Trio, 2007.
  Google Scholar

McNair, Brian. Seks, demokratyzacja pożądania i media, czyli kultura obnażania. Warszawa: Wydawnictwo Muza S.A, 2004.
  Google Scholar

Nijakowski, Lech. Pornografia. Historia, znaczenia, gatunki. Warszawa: Wydawnictwo Iskry, 2010.
  Google Scholar

Sadowski, Marek. „Och, kaso... .” Rzeczpospolita 26 (1985).
  Google Scholar

Sobolewski, Tadeusz. „Momenty.” Film 1 (1989).
  Google Scholar

Sobolewski, Tadeusz. „Porno.” Gazeta Wyborcza 25 (1990).
  Google Scholar

Stankusz. „Seks po polsku.” Kino 1 (1986): 16.
  Google Scholar

„Stenogram z posiedzenia Komisji Kolaudacyjnej Filmów Fabularnych w dniu 27 grudnia 1983 r. Na porządku dziennym: omówienie filmu p.t. «Thais» zrealizowanego przez reż. R. Bera w Zespole «Silesia».” Archiwum Filmoteki Narodowej – Instytutu Audiowizualnego, sygn.: A-344, poz. 351.
  Google Scholar

„Stenogram z posiedzenia Komisji Kolaudacyjnej Filmów Fabularnych w dniu 7 sierpnia 1985 r. Na porządku dziennym: omówienie filmu pt. «Och, Karol!»” zrealizowanego przez reż. Romana Załuskiego w Zespole «Oko».” Archiwum Filmoteki Narodowej – Instytutu Audiowizualnego, sygn.: A-344, poz. 407.
  Google Scholar

„Stenogram z posiedzenia Komisji Kolaudacyjnej Filmów Fabularnych w dniu 1 grudnia 1988 roku. Na porządku dziennym: omówienie filmu pt. «Sztuka kochania» zrealizowanego przez reż. Jacka Bromskiego w Zespole «Zebra».” Archiwum Filmoteki Narodowej – Instytutu Audiowizualnego, sygn.: A-344, poz. 570
  Google Scholar

“Stenogram z posiedzenia Komisji Kolaudacyjnej Filmów Fabularnych w dniu 20 grudnia 1988 r. Na porządku dziennym: omówienie filmu pt. «Co lubią tygrysy» – zrealizowanego przez reż. Krzysztofa Nowaka w Zespole «Oko».” Archiwum Filmoteki Narodowej – Instytutu Audiowizualnego, sygn.: A-344, poz. 574.
  Google Scholar

„Stenogram z posiedzenia Komisji Kolaudacyjnej Filmów Fabularnych z dnia 10 marca 1989 r. Na porządku dziennym: omówienie filmu pt. «Porno»” zrealizowanego przez reżysera Marka Koterskiego w zespole filmowym «Zebra».” Archiwum Filmoteki Narodowej – Instytutu Audiowizualnego, sygn.: A-344, poz. 577.
  Google Scholar

Szcześniak, Magdalena. Normy widzialności. Tożsamość w czasach transformacji. Warszawa: Fundacja Bęc Zmiana, Instytut Kultury Polskiej UW, 2016.
  Google Scholar

Śrutkowski, Tomasz. „Makatka «Och, Karol».” Gazeta Olsztyńska 28 (1985).
  Google Scholar

Wasiak, Patryk. „«Zwoje muskułów monstrualnych rozmiarów i dużo nagiego ciała». Zwoje muskułów monstrualnych rozmiarów i dużo nagiego ciała.” Kultura Popularna 2 (2014).
  Google Scholar

„Widzowie o «Seksmisji».” Tygodnik Kulturalny 25 (1984).
  Google Scholar

Williams, Linda. Hard core. Władza, przyjemność i „szaleństwo widzialności”. Gdańsk, słowo / obraz terytoria, 2010.
  Google Scholar

Williams, Linda. Seks na ekranie. Gdańsk: słowo / obraz terytoria, 2013.
  Google Scholar

Zatorski, Janusz. „Tygrysy i Pasikoniki.” Kierunki 27 (1989).
  Google Scholar

Zwierzchowski. Piotr. „Nagość jako strategia promocyjna kina polskiego lat 80.” Images. The International Journal of European Film, Performing Arts and Audiovisual Communication 32 (2018): 170-176.
DOI: https://doi.org/10.14746/i.2018.32.13   Google Scholar

Zwierzchowski, Piotr. „Oswajanie tabu seksualnego w kinie PRL.” Przegląd Historyczny 2 (CIX): 41-52.
  Google Scholar

źak. „Szkoda, że zabrakło Szapołowskiej.” Kurier Lubelski 21 (1985).
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2019-06-30

Cited By / Share

Jachymek, K. (2019) „Obnażyć rzeczywistość. Nagość i erotyka w kinie polskim czasów przełomu ”, Kwartalnik Filmowy, (105-106), s. 56–68. doi: 10.36744/kf.35.

Autorzy

Karol Jachymek 
kjachymek@swps.edu.pl
Uniwersytet SWPS Polska
https://orcid.org/0000-0002-9444-8898

Kulturoznawca, filmoznawca, doktor nauk humanistycznych, adiunkt w Katedrze Kulturoznawstwa Uniwersytetu SWPS w Warszawie. Stypendysta Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej (2013). Koordynator, wykładowca i współtwórca School of Ideas. Zajmuje się m. in.: społeczną i kulturową historią kina (zwłaszcza polskiego) i codzienności, zagadnieniem materiałów (audio)wizualnych jako świadectw historycznych, problematyką ciała, płci i seksualności. Współpracuje m.in. z Filmoteką Szkolną, Nowymi Horyzontami Edukacji Filmowej, Against Gravity, KinoSzkołą i Filmoteką Narodową – Instytutem Audiowizualnym. Prowadzi warsztaty i szkolenia z zakresu edukacji filmowej, medialnej i (pop)kulturowej. Autor książki Film – ciało – historia. Kino polskie lat sześćdziesiątych (2016).



Statystyki

Abstract views: 1275
PDF downloads: 776


Licencja

Prawa autorskie (c) 2019 Karol Jachymek

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.

W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.