Fotografie w roli głównej. O polskim filmie ikonograficznym ze zdjęć

Mikołaj Jazdon

Abstrakt

Krótkometrażowe filmy ikonograficzne ze zdjęć stanowią odrębny nurt polskiej szkoły dokumentu, który nieustannie, od kilkudziesięciu lat, wzbogaca się o nowe tytuły. Album Fleischera (1962) Janusza Majewskiego i Powszedni dzień gestapowca Schmidta (1963) to filmy, które wskazały polskim dokumentalistom możliwości, jakie stwarza ta forma filmowa. Oba dokumenty zainicjowały całą serię filmów opartych na fotografiach niemieckich żołnierzy i urzędników z II wojny światowej, prezentując za ich pośrednictwem prywatne spojrzenie agresorów na wojnę i jej ofiary. Tematyka filmów ze zdjęć stopniowo rozszerzała się. Powstały filmy mówiące o zagładzie Żydów i braku utrwalonego na fotografii spojrzenia ofiar na zagładę własnego narodu. Ponadto zrealizowano filmy o polskim ruchu oporu, gdzie szczególne miejsce zajmują dokumenty o Powstaniu Warszawskim. Tematyka historyczna dotycząca dalszej przeszłości, tej z przełomu XIX i XX wieku, pojawiła się w filmach powstających na przełomie lat 70. i 80. Kazimierz Karabasz w prawie wszystkich swoich filmach korzysta z fotografii, którą traktuje jako medium wzbogacające utwór o inny wymiar rzeczywistości, nieuchwytny kamerą filmową. Swoimi filmami Lato w Żabnie (1977) i Portret w kropli (1997) Karabasz pokazał, że metoda filmu ze zdjęć świetnie nadaje się także do opisu współczesności.