W kierunku kina performatywnego. Od Luisa Buñuela do Michaela Moore’a

Teresa Rutkowska

Abstrakt

Autorka nawiązuje do znanej klasyfikacji filmów dokumentalnych Billa Nicholsa. W swojej ostatniej pracy Introduction to Documentary Nichols zwraca uwagę na model dokumentu, który w ostatnich latach rozwija się szczególnie dynamicznie. To model performatywny (performative model). Jego właściwością jest to, że podważa wiarę w obiektywność przekazu dokumentalnego. Problem prawdy w dokumencie był obecny zawsze, czego przykładem są dyskusje nad filmem Luisa Bunuela La Terre Sans pain (Las Huredes). Dziś te kontrowersje są znacznie ostrzejsze. W tym modelu szczególną role odgrywa autor, który konstruuje subiektywny, często emocjonalny przekaz dotyczący ważnych problemów współczesności i nie ukrywa subiektywności, ani odwołań do własnego doświadczenia. Najbardziej znaczące wypowiedzi tego typu sytuują się „left of center”. To twórcy, którzy wskazują na groźbę globalizacji, władzę wielkich korporacji, zatrucie środowiska, eskalację konfliktów etnicznych i kulturowych, zagrożenie terroryzmem. Reżyserem, którego filmy wzbudziły ostatnio gwałtowne dyskusje jest Michael Moore. Te dyskusje dotyczą zarówno kwestii ideologicznych, jak i funkcji samego filmu dokumentalnego. Autorka opisuje cechy jego stylu filmowego zwykle o mocnym zabarwieniu ironicznym i satyrycznym, które sprawiają, że należy tę twórczość postrzegać jako realizacje modelu per formatywnego.