Obiektywizm subiektywnych pragnień. Transcendencja zmysłowości w „Uczcie Babette” Gabriela Axela

Waldemar Frąc

Abstrakt

Tekst podejmuje namysł nad dominującym statusem zmysłowości w kulturze współczesnej i wypływającymi stąd konsekwencjami ideowymi. Uczta Babette Gabriela Axela – ascetyczny formalnie obraz – jest w zewnętrznym ujęciu afirmacją owej zmysłowości, a przy głębszym wejrzeniu sproblematyzowaniem przekonania o jej prymacie: ujawniając fundamentalną rolę zmysłowości w konstruowaniu sensu, jednocześnie wskazuje dla niej wewnętrzne granice. Prawdziwe zmysłowe spełnienie wyznacza limes: próbuje ono transcendować samo siebie. Postawa protagonistów ujawnia także wtórność rozróżnień dobrego i złego smaku. Samo różnicowanie kwestii smaku ma być znaczącym przejawem obiektywistycznej aksjologii. Prowadzi ono w konsekwencji do odrzucenia relatywizmu ufundowanego na subiektywności indywidualnych wrażeń. W filmie wciąż przejawia się sposób myślenia objawiający aksjologiczny obiektywizm: prawdziwa sztuka nie zależy od indywidualnych upodobań czy gustów, przekracza to, co subiektywne, i osiąga wymiar artystycznej doskonałości. Film zdaje się nawiązywać do Uczty Platona, ukazując drogę transcendencji, jaka dokonuje się za pośrednictwem zmysłów. W ten sposób wskazane zostały konsekwencje i ograniczenia relatywizmu, który dziś wydaje się szczególnie istotnym wyznacznikiem kultury.