Obraz szukający prawdy – „realizm metafizyczny” jako realizacja filmowej ontologii fenomenologicznej
Abstrakt
Sarbiewska bada relację między obrazem filmowym, fenomenologiczną kategorią podmiotu i ontologią rzeczywistości, proponując koncepcję filmowej ontologii fenomenologicznej, nazwanej „realizmem metafizycznym”. Punktem wyjścia dla zarysowanego kompleksu znaczeń jest przypomnienie przekonania o wadze ontologicznej specyfiki medium filmu (idąc tropem André Bazina), która umożliwia szczególny kontakt z realnością. Nawiązując do redukcji fenomenologicznej Edmunda Husserla, autorka czyni z kamery filmowej (subiektywnego aktu percepcji) odpowiednik aktu intencjonalnej czystej świadomości, który jest nakierowany na odkrywanie „niewyrażalnej” istoty rzeczy (prawdy bytu). Jednocześnie podkreśla, iż właśnie rodzaj oglądu kontemplacyjnego, otwarty w filmowym widzeniu, umożliwia przekroczenie wyraźnego dualizmu podmiotu i przedmiotu i prowadzi per visibilia ad invisibilia drogą filmowej intuicji fenomenologicznej. Materiałem egzemplifikacyjnym dla analizowanej tu koncepcji jest twórczość filmowa Wernera Herzoga, a ściślej – ontologia i estetyka jego obrazów.
Słowa kluczowe:
realizm metafizyczny, André Bazin, fenomenologia, Werner HerzogBibliografia
Baudrillard Jean, Precesja symulakrów, tłum. T. Komendant, w: Postmodernizm. Antologia przekładów, red. R. Nycz, Kraków 1996, s. 175-189.
Google Scholar
Bazin André, Film i rzeczywistość. Wybór tekstów, tłum. B. Michałek, Warszawa 1963, Kracauer Siegfried, Teoria filmu: wyzwolenie materialnej rzeczywistości, tłum. W. Wertenstein, Warszawa 1975.
Google Scholar
Betting Hans, Antropologia obrazu. Szkice do nauki o obrazie, tłum. M. Bryl, Kraków 2007.
Google Scholar
Carrére Emmanuel, Werner Herzog – twórca Woyzecka, tłum. I. Dembowski, „Film na świecie” 1980, nr 2/3, s. 102.
Google Scholar
Husserl Edmund, Idea fenomenologii. Pięć wykładów, tłum. J. Sidorek, Warszawa 1990, s. 6-7.
Google Scholar
Ingarden Roman, Kilka uwag o sztuce filmowej, w: Estetyka i film, red. A. Helman, Warszawa 1972, s. 201-203.
Google Scholar
Irzykowski Karol, X muza: zagadnienia estetyczne kina, Warszawa 1977.
Google Scholar
Jakubowska Małgorzata, Teoria kina Gillesa Deleuze’a. Filozoficzna diagnoza kultury wizualnej XX wieku, Kraków 2003, s. 54-58.
Google Scholar
Kant Immanuel, Krytyka władzy sądzenia, tłum. J. Gałecki, Warszawa 1986, s. 174.
Google Scholar
Krysztofiak Wojciech, Problem opozycji realizmu i idealizmu epistemologicznego. Analityczne studium nad ontologią negatywnych stanów rzeczy Romana Ingardena, Lublin 1999, s. 135-136.
Google Scholar
Lorenc Iwona, Świadomość i obraz. Studia z filozofii przedstawienia, Warszawa 2001, s. 92-96.
Google Scholar
Majewski Tomasz, „Nicość, co wślizguje się w byt...”. Uwagi na temat nudy i odrealnienia w odbiorze filmowym, w: Film: fabryka emocji, red. K. Klejsa, T. Kłys, Kraków 2003, s. 12-13.
Google Scholar
Markowski Michał Paweł, Pragnienie obecności. Filozofie reprezentacji od Platona do Kartezjusza, Gdańsk 1999, s. 13-14, 23, 25, 30-31.
Google Scholar
Merleau-Ponty Maurice, Fenomenologia percepcji, tłum. M. Kowalska, J. Migasiński, Warszawa 2001, s. 11-12.
Google Scholar
Orski Mariusz, Uwagi o twórczości Wernera Herzoga, „Dialog” 1979, nr 12, s. 149.
Google Scholar
Rouillé André, Fotografia. Między dokumentem a sztuką współczesną, tłum. O. Hedemann, Kraków 2007.
Google Scholar
Sarbiewska Joanna, Ruch i bezruch w obrazie. Relacje między obrazem filmowym Wernera Herzoga a malarstwem barokowym w świetle teorii André Bazina, „Kwartalnik Filmowy” 2006, nr 54-55, s. 45-51.
Google Scholar
Soulages François, Estetyka fotografii. Strata i zysk, tłum. B. Mytych-Forajter, W. Forajter, Kraków 2007.
Google Scholar
Stanisławski Krzysztof, Nowe kino niemieckie, Sopot 1998, s. 207-208.
Google Scholar
Theobaldy Jürgen, Podróże w szaleństwo, tłum. M. Ciechomska, „Film na świecie” 1986, nr 331/332, s. 111.
Google Scholar
Wiesing Lambert, Widzialność obrazu. Historia i perspektywy estetyki formalnej, tłum. K. Krzemieniowa, Warszawa 2008.
Google Scholar
Wojtyła Karol, Osoba i czyn, Kraków 1969, s. 56-61.
Google Scholar
Autorzy
Joanna Sarbiewskakwartalnik.filmowy@ispan.pl
Uniwersytet Gdański Polska
Filmoznawca i literaturoznawca, absolwentka UG. Zarówno pracę magisterską, jak i doktorską poświęciła twórczości filmowej Wernera Herzoga. W pracy naukowej zajmuje się badaniem relacji między obrazem filmowym, podmiotem i rzeczywistością (metafizyczną). Publikowała w „Kwartalniku Filmowym” i kwartalniku interdyscyplinarnym „Ha!art”. Jest również autorką etiudy filmowej Oglądy, opartej na motywach opowiadania Jeana-Paula Sartre’a Pokój (scenariusz i reżyseria).
Statystyki
Abstract views: 20PDF downloads: 9
Licencja
Prawa autorskie (c) 2011 Joanna Sarbiewska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Joanna Sarbiewska, „Wszystko, co straszne, pragnie naszej miłości”. „Inny” posthumanizmu w ujęciu (post)sekularnym. (Przyczynek) , Kwartalnik Filmowy: Nr 101-102 (2018): Kino europejskie XXI wieku
- Joanna Sarbiewska, Wobec Niemożliwego – estetyka negatywna i efekt obcości w audiowizualnych realizacjach Béli Tarra i Krystiana Lupy , Kwartalnik Filmowy: Nr 87-88 (2014): Film i teatr
