O trzech tendencjach kina pamięci narodowej

Elżbieta Durys

e.durys@gmail.com
Uniwersytet Warszawski (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-3545-3160

Abstrakt

Autorka podejmuje namysł nad współczesnymi polskimi filmami historycznymi (kino pamięci narodowej) i umieszcza je w perspektywie badań nad pamięcią. Wykorzystując kategorię nostalgii w ujęciu Svetlany Boym (2001), wraz z jej rozróżnieniem na nostalgię restauratywną i nostalgię refleksyjną, oraz posiłkując się odwołaniami do formuł gatunkowych (trybu melodramatycznego oraz kina kryminalnego), wyodrębnia trzy tendencje w przedstawianiu przeszłości w kinie pamięci narodowej. Dla ich oznaczenia proponuje określenia: tendencja heroizacyjna, tendencja spiskowego porządkowania świata oraz tendencja przeszłości w barwach ORWO. Odwołując się do przykładów, wskazuje stosowane w omówionych tendencjach mechanizmy oraz zestawy praktyk dyskursywno-pamięciowych.


Słowa kluczowe:

polskie kino historyczne, kino pamięci narodowej, nostalgia

Anker, E. R. (2015). Orgies of Feeling: Melodrama and the Politics of Freedom. Durham: Duke University Press.
DOI: https://doi.org/10.1515/9780822376545   Google Scholar

Assmann, A. (2009). Przestrzenie pamięci. Formy i przemiany przestrzeni kulturowej (tłum. P. Przybyła). W: M. Saryusz-Wolska (red.), Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka (ss. 101-142). Kraków: Universitas.
  Google Scholar

Boltanski, L. (2022). Śledztwa i spiski (tłum. K. Marczewska). Warszawa: Oficyna Naukowa.
  Google Scholar

Boym, S. (1999). Conspiracy Theories and Literary Ethics: Umberto Eco, Danilo Kiš and „The Protocols of Zion”. Comparative Literature, 51 (2), ss. 97-122.
DOI: https://doi.org/10.2307/1771244   Google Scholar

Boym, S. (2001). The Future of Nostalgia. New York: Basic Books.
  Google Scholar

Boym, S. (2002). Nostalgia i postkomunistyczna pamięć (tłum. L. Stefanowska). W: F. Modrzejewski, M. Sznajderman (red.), Nostalgia. Eseje o tęsknocie za komunizmem (ss. 270-301). Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.
  Google Scholar

Boym, S. (2011). Nostalgia. W: Atlas of Transformation. http://monumenttotransformation.org/atlas-of-transformation/html/n/nostalgia/nostalgia-svetlana-boym.html
  Google Scholar

Boym, S. (2014). Dyskomfort nostalgii (tłum. LIDEX). W: K. Kończal (red.), (Kon)teksty pamięci. Antologia (ss. 327-341). Warszawa: Narodowe Centrum Kultury.
  Google Scholar

Boym, S. (2019). Nostalgia jako źródło cierpień (tłum. I. Boruszkowska). Ruch Literacki, (1), ss. 99-112. https://www.doi.org/10.24425/rl.2018.124791
DOI: https://doi.org/10.24425/rl.2018.124791   Google Scholar

Chase, M., Shaw, C. (1989). The Dimensions of Nostalgia. W: C. Shaw, M. Chase (red.), The Imagined Past: History and Nostalgia (ss. 1-17). Manchester – New York: Manchester University Press.
  Google Scholar

Durys, E. (2018). Żołnierze wyklęci i polskie współczesne kino historyczne: „Historia Roja”. W: S. Buryła, L. Gąsowska, D. Ossowska (red.), Popkulturowe formy pamięci (ss. 197-215). Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN.
  Google Scholar

Durys, E. (2019). Kino pamięci narodowej jako proteza. Filmy o żołnierzach wyklętych. Sprawy Narodowościowe, (51), ss. 1-16. https://doi.org/10.11649/sn.1980
DOI: https://doi.org/10.11649/sn.1980   Google Scholar

Durys, E. (2023). Felt History: Melodrama and Affect in Educating about the Past. The Case of the Contemporary Polish Historical Cinema. W: E. Tartakowsky (red.), School Historical Knowledge in Europe: Transnational Circulations and Debates – Savoirs scolaires et historiens en Europe: Circulations et débats transnationaux (ss. 293-324). Arcidosso: Effigi.
  Google Scholar

Hutcheon, L., Valdés, M. J. (2000). Irony, Nostalgia, and the Postmodern: A Dialogue. Nuevas Poligrafías. Revista de Teoría Literaria y Literatura Comparada, (3), ss. 29-54. https://doi.org/10.22201/ffyl.poligrafias.2000.3.1610
DOI: https://doi.org/10.22201/ffyl.poligrafias.2000.3.1610   Google Scholar

Kovács, A. B. (2007). Screening Modernism: European Art Cinema, 1950-1980. Chicago – London: The University of Chicago Press.
DOI: https://doi.org/10.7208/chicago/9780226451664.001.0001   Google Scholar

Kryński, M. (2023, 27 września). „Chłopi” i chłopi, czyli najsłabsza Gdynia od lat. Krytyka Polityczna. https://krytykapolityczna.pl/kultura/film/festiwal-filmow-fabularnych-w-gdyni-2023
  Google Scholar

Landsberg, A. (2004). Prosthetic Memory: The Transformation of American Remembrance in the Age of Mass Culture. New York: Columbia University Press.
  Google Scholar

Lewicka, M., Prusik, M., Zaleski, M. (2014). Nostalgia. W: M. Saryusz-Wolska, R. Traba, J. Kalicka (red.), Modi memorandi. Leksykon kultury pamięci (ss. 274-278). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
  Google Scholar

Lubelski, T. (2009). Historia kina polskiego. Twórcy, filmy, konteksty. Katowice: Videograf II.
  Google Scholar

Majmurek, J. (2019). Wojny pamięci. Kino, (4), ss. 22-25.
  Google Scholar

Mazierska, E. (2001). In the Land of Noble Knights and Mute Princesses: Polish Heritage Cinema. Historical Journal of Film, Radio and Television, 21 (2), ss. 167-182. https://doi.org/10.1080/01439680120051505
DOI: https://doi.org/10.1080/01439680120051505   Google Scholar

Morstin-Popławska, A. (2007). Zrozumieć sens zapamiętanego. Wybrane aspekty ukazywania przeszłości w kinie polskim lat 90. W: P. Zwierzchowski, D. Mazur (red.), Kino polskie po 1989 roku (ss. 11-27). Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
  Google Scholar

Mrozek, W. (2009). Film pamięci narodowej. Najnowsze kino polskie w dyskursie polityki historycznej. W: T. Lubelski, M. Stroiński (red.), Kino polskie jako kino narodowe (ss. 295-320). Kraków: Ha!art.
  Google Scholar

Nowicka, M. (2007). Post-Katyń. Odra, (11), ss. 90-94.
  Google Scholar

Oleszczyk, M. (2012). Co to są doskonałe pytania? Wokół kina lustracyjnego niepokoju. W: M. Dopartowa, M. Oleszczyk (red.), Kino: obiekt uczuć czy przedmiot badań? W dialogu z myślą filmową i twórczością Rafała Marszałka (ss. 259-268). Kraków: DopArt.
  Google Scholar

Pehe, V. (2020). Postsocialist Nostalgia and the Politics of Heroism in Czech Popular Culture. New York – Oxford: Berghahn.
  Google Scholar

Przylipiak, M. (2015). Dokument polski lat dziewięćdziesiątych. W: M. Hendrykowska (red.), Historia polskiego filmu dokumentalnego (1945-2014) (ss. 471-572). Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
  Google Scholar

Radkiewicz, M. (2005). XY – tożsamość mężczyzny w polskich filmach fabularnych. W: E. Durys, E. Ostrowska (red.), Gender. Wizerunki kobiet i mężczyzn w kulturze (ss. 259-268). Kraków: Rabid.
  Google Scholar

Saryusz-Wolska, M. (2009). Wprowadzenie. W: M. Saryusz-Wolska (red.), Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka (ss. 7-38). Kraków: Universitas.
  Google Scholar

Stelmach, M. (2020). Przeczucie końca. Modernizm, późność i polskie kino. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
  Google Scholar

Szczekała, B. (2014). Nowe kino powstańcze?. Ekrany, (5), ss. 46-49.
  Google Scholar

Urbańska, M. (2017). Historia na ekranie: od faktu do fikcji. Sposoby tworzenia reprezentacji przeszłości i konstruowania postaci w polskich filmach o historii najnowszej powstałych po 2010 roku. Media – Kultura – Komunikacja Społeczna, 13 (2), ss. 9-24.
DOI: https://doi.org/10.31648/mkks.2980   Google Scholar

Urbańska, M. (2017). Polskie kino postwolnościowe. Ekrany, (3-4), ss. 53-57.
  Google Scholar

Williams, L. (1988). Melodrama Revised. W: N. Browne (red.), Refiguring Film Genres (ss. 42-88). Berkeley: University of California Press.
DOI: https://doi.org/10.1525/9780520918559-005   Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2024-04-08

Cited By / Share

Durys, E. (2024) „O trzech tendencjach kina pamięci narodowej”, Kwartalnik Filmowy, (125), s. 131–157. doi: 10.36744/kf.2377.

Autorzy

Elżbieta Durys 
e.durys@gmail.com
Uniwersytet Warszawski Polska
https://orcid.org/0000-0002-3545-3160

Dr hab., profesorka uczelni na Uniwersytecie Warszawskim. Jej zainteresowania badawcze koncentrują się na kinie i problematyce gender, teorii gatunków filmowych, metodach i podejściach do kina, kinie amerykańskim i polskim oraz edukacji filmowej. Autorka artykułów publikowanych w czasopismach i antologiach. Współredaktorka czterech tomów poświęconych kinu amerykańskiemu (2006, 2007) oraz tematyce gender (2005, 2014). Opublikowała trzy monografie: Mieliśmy tu mały problem… O twórczości Johna Cassavetesa (2009), Amerykańskie popularne kino policyjne w latach 1970-2000 (2013) oraz Film jako źródło wiedzy historycznej (2019).



Statystyki

Abstract views: 222
PDF downloads: 147


Licencja

Prawa autorskie (c) 2024 Elżbieta Durys

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.

W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.