O trzech tendencjach kina pamięci narodowej
Elżbieta Durys
e.durys@gmail.comUniwersytet Warszawski (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-3545-3160
Abstrakt
Autorka podejmuje namysł nad współczesnymi polskimi filmami historycznymi (kino pamięci narodowej) i umieszcza je w perspektywie badań nad pamięcią. Wykorzystując kategorię nostalgii w ujęciu Svetlany Boym (2001), wraz z jej rozróżnieniem na nostalgię restauratywną i nostalgię refleksyjną, oraz posiłkując się odwołaniami do formuł gatunkowych (trybu melodramatycznego oraz kina kryminalnego), wyodrębnia trzy tendencje w przedstawianiu przeszłości w kinie pamięci narodowej. Dla ich oznaczenia proponuje określenia: tendencja heroizacyjna, tendencja spiskowego porządkowania świata oraz tendencja przeszłości w barwach ORWO. Odwołując się do przykładów, wskazuje stosowane w omówionych tendencjach mechanizmy oraz zestawy praktyk dyskursywno-pamięciowych.
Słowa kluczowe:
polskie kino historyczne, kino pamięci narodowej, nostalgiaBibliografia
Anker, E. R. (2015). Orgies of Feeling: Melodrama and the Politics of Freedom. Durham: Duke University Press.
DOI: https://doi.org/10.1515/9780822376545
Google Scholar
Assmann, A. (2009). Przestrzenie pamięci. Formy i przemiany przestrzeni kulturowej (tłum. P. Przybyła). W: M. Saryusz-Wolska (red.), Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka (ss. 101-142). Kraków: Universitas.
Google Scholar
Boltanski, L. (2022). Śledztwa i spiski (tłum. K. Marczewska). Warszawa: Oficyna Naukowa.
Google Scholar
Boym, S. (1999). Conspiracy Theories and Literary Ethics: Umberto Eco, Danilo Kiš and „The Protocols of Zion”. Comparative Literature, 51 (2), ss. 97-122.
DOI: https://doi.org/10.2307/1771244
Google Scholar
Boym, S. (2001). The Future of Nostalgia. New York: Basic Books.
Google Scholar
Boym, S. (2002). Nostalgia i postkomunistyczna pamięć (tłum. L. Stefanowska). W: F. Modrzejewski, M. Sznajderman (red.), Nostalgia. Eseje o tęsknocie za komunizmem (ss. 270-301). Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.
Google Scholar
Boym, S. (2011). Nostalgia. W: Atlas of Transformation. http://monumenttotransformation.org/atlas-of-transformation/html/n/nostalgia/nostalgia-svetlana-boym.html
Google Scholar
Boym, S. (2014). Dyskomfort nostalgii (tłum. LIDEX). W: K. Kończal (red.), (Kon)teksty pamięci. Antologia (ss. 327-341). Warszawa: Narodowe Centrum Kultury.
Google Scholar
Boym, S. (2019). Nostalgia jako źródło cierpień (tłum. I. Boruszkowska). Ruch Literacki, (1), ss. 99-112. https://www.doi.org/10.24425/rl.2018.124791
DOI: https://doi.org/10.24425/rl.2018.124791
Google Scholar
Chase, M., Shaw, C. (1989). The Dimensions of Nostalgia. W: C. Shaw, M. Chase (red.), The Imagined Past: History and Nostalgia (ss. 1-17). Manchester – New York: Manchester University Press.
Google Scholar
Durys, E. (2018). Żołnierze wyklęci i polskie współczesne kino historyczne: „Historia Roja”. W: S. Buryła, L. Gąsowska, D. Ossowska (red.), Popkulturowe formy pamięci (ss. 197-215). Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN.
Google Scholar
Durys, E. (2019). Kino pamięci narodowej jako proteza. Filmy o żołnierzach wyklętych. Sprawy Narodowościowe, (51), ss. 1-16. https://doi.org/10.11649/sn.1980
DOI: https://doi.org/10.11649/sn.1980
Google Scholar
Durys, E. (2023). Felt History: Melodrama and Affect in Educating about the Past. The Case of the Contemporary Polish Historical Cinema. W: E. Tartakowsky (red.), School Historical Knowledge in Europe: Transnational Circulations and Debates – Savoirs scolaires et historiens en Europe: Circulations et débats transnationaux (ss. 293-324). Arcidosso: Effigi.
Google Scholar
Hutcheon, L., Valdés, M. J. (2000). Irony, Nostalgia, and the Postmodern: A Dialogue. Nuevas Poligrafías. Revista de Teoría Literaria y Literatura Comparada, (3), ss. 29-54. https://doi.org/10.22201/ffyl.poligrafias.2000.3.1610
DOI: https://doi.org/10.22201/ffyl.poligrafias.2000.3.1610
Google Scholar
Kovács, A. B. (2007). Screening Modernism: European Art Cinema, 1950-1980. Chicago – London: The University of Chicago Press.
DOI: https://doi.org/10.7208/chicago/9780226451664.001.0001
Google Scholar
Kryński, M. (2023, 27 września). „Chłopi” i chłopi, czyli najsłabsza Gdynia od lat. Krytyka Polityczna. https://krytykapolityczna.pl/kultura/film/festiwal-filmow-fabularnych-w-gdyni-2023
Google Scholar
Landsberg, A. (2004). Prosthetic Memory: The Transformation of American Remembrance in the Age of Mass Culture. New York: Columbia University Press.
Google Scholar
Lewicka, M., Prusik, M., Zaleski, M. (2014). Nostalgia. W: M. Saryusz-Wolska, R. Traba, J. Kalicka (red.), Modi memorandi. Leksykon kultury pamięci (ss. 274-278). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Google Scholar
Lubelski, T. (2009). Historia kina polskiego. Twórcy, filmy, konteksty. Katowice: Videograf II.
Google Scholar
Majmurek, J. (2019). Wojny pamięci. Kino, (4), ss. 22-25.
Google Scholar
Mazierska, E. (2001). In the Land of Noble Knights and Mute Princesses: Polish Heritage Cinema. Historical Journal of Film, Radio and Television, 21 (2), ss. 167-182. https://doi.org/10.1080/01439680120051505
DOI: https://doi.org/10.1080/01439680120051505
Google Scholar
Morstin-Popławska, A. (2007). Zrozumieć sens zapamiętanego. Wybrane aspekty ukazywania przeszłości w kinie polskim lat 90. W: P. Zwierzchowski, D. Mazur (red.), Kino polskie po 1989 roku (ss. 11-27). Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
Google Scholar
Mrozek, W. (2009). Film pamięci narodowej. Najnowsze kino polskie w dyskursie polityki historycznej. W: T. Lubelski, M. Stroiński (red.), Kino polskie jako kino narodowe (ss. 295-320). Kraków: Ha!art.
Google Scholar
Nowicka, M. (2007). Post-Katyń. Odra, (11), ss. 90-94.
Google Scholar
Oleszczyk, M. (2012). Co to są doskonałe pytania? Wokół kina lustracyjnego niepokoju. W: M. Dopartowa, M. Oleszczyk (red.), Kino: obiekt uczuć czy przedmiot badań? W dialogu z myślą filmową i twórczością Rafała Marszałka (ss. 259-268). Kraków: DopArt.
Google Scholar
Pehe, V. (2020). Postsocialist Nostalgia and the Politics of Heroism in Czech Popular Culture. New York – Oxford: Berghahn.
Google Scholar
Przylipiak, M. (2015). Dokument polski lat dziewięćdziesiątych. W: M. Hendrykowska (red.), Historia polskiego filmu dokumentalnego (1945-2014) (ss. 471-572). Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Google Scholar
Radkiewicz, M. (2005). XY – tożsamość mężczyzny w polskich filmach fabularnych. W: E. Durys, E. Ostrowska (red.), Gender. Wizerunki kobiet i mężczyzn w kulturze (ss. 259-268). Kraków: Rabid.
Google Scholar
Saryusz-Wolska, M. (2009). Wprowadzenie. W: M. Saryusz-Wolska (red.), Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka (ss. 7-38). Kraków: Universitas.
Google Scholar
Stelmach, M. (2020). Przeczucie końca. Modernizm, późność i polskie kino. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Google Scholar
Szczekała, B. (2014). Nowe kino powstańcze?. Ekrany, (5), ss. 46-49.
Google Scholar
Urbańska, M. (2017). Historia na ekranie: od faktu do fikcji. Sposoby tworzenia reprezentacji przeszłości i konstruowania postaci w polskich filmach o historii najnowszej powstałych po 2010 roku. Media – Kultura – Komunikacja Społeczna, 13 (2), ss. 9-24.
DOI: https://doi.org/10.31648/mkks.2980
Google Scholar
Urbańska, M. (2017). Polskie kino postwolnościowe. Ekrany, (3-4), ss. 53-57.
Google Scholar
Williams, L. (1988). Melodrama Revised. W: N. Browne (red.), Refiguring Film Genres (ss. 42-88). Berkeley: University of California Press.
DOI: https://doi.org/10.1525/9780520918559-005
Google Scholar
Autorzy
Elżbieta Duryse.durys@gmail.com
Uniwersytet Warszawski Polska
https://orcid.org/0000-0002-3545-3160
Dr hab., profesorka uczelni na Uniwersytecie Warszawskim. Jej zainteresowania badawcze koncentrują się na kinie i problematyce gender, teorii gatunków filmowych, metodach i podejściach do kina, kinie amerykańskim i polskim oraz edukacji filmowej. Autorka artykułów publikowanych w czasopismach i antologiach. Współredaktorka czterech tomów poświęconych kinu amerykańskiemu (2006, 2007) oraz tematyce gender (2005, 2014). Opublikowała trzy monografie: Mieliśmy tu mały problem… O twórczości Johna Cassavetesa (2009), Amerykańskie popularne kino policyjne w latach 1970-2000 (2013) oraz Film jako źródło wiedzy historycznej (2019).
Statystyki
Abstract views: 222PDF downloads: 147
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Elżbieta Durys
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Elżbieta Durys, Ekranowe życie. W kręgu filmowej biografistyki , Kwartalnik Filmowy: Nr 114 (2021): Zanieczyszczenie, brud, skaza
- Elżbieta Durys, Kino gatunków a cykle filmowe , Kwartalnik Filmowy: Nr 97-98 (2017): Wędrujące motywy
- Elżbieta Durys, „Życie jest cudowne” Franka Capry – paradoksy odczytań , Kwartalnik Filmowy: Nr 93-94 (2016): Kino amerykańskie