„Biała prawda myśli”. Elegia szpitalna
Abstrakt
Wit (2001) Mike’a Nicholsa jest filmem radykalnie nieprzystającym do współczesnej produkcji kinematograficznej. Jego oryginalność (w najlepszym sensie tego słowa) polega głównie na tym, że samym swoim istnieniem narusza kulturowe tabu – jego najbardziej rzucającym się w oczy „tematem” jest bowiem terminalna choroba, umieranie, a także nieodłącznie im towarzyszące długotrwałe cierpienie – fizyczne i psychiczne – prowadzące finalnie do śmierci. To śmierć szpitalna, „zwyczajna”, pozbawiona jakiegokolwiek elementu heroicznego. Film śledzi krok po kroku historię choroby, rejestruje zmienne trajektorie umierania. Portretuje kolejne etapy wyniszczenia organizmu aż po ostatnią granicę – śmierć. Wit to film tanatologiczny, acz niemający nic wspólnego z filmową nekrofilią. Łącząc zaskakująco życie i poezję (John Donne), film Nicholsa otwiera horyzont na to, co nieskończone. Pokazuje życie, śmiertelne życie (a innego nie znamy) jako perspektywę otwartą na nicość i światło. Życie jako wieczne rozdarcie, większe od swojej skończoności.
Słowa kluczowe:
Mike Nichols, śmierć, chorobaBibliografia
Amery, Jean. Poza winą i karą. Próby przełamania podjęte przez złamanego, tłum. R. Turczyn. Kraków: Wydawnictwo Homini, 2007.
Google Scholar
Brach-Czaina, Jolanta. Metafizyka mięsa. w: Jolanta Brach-Czaina. Szczeliny istnienia. Kraków: Wydawnictwo eFKa, 1999.
Google Scholar
Derrida, Jacques. „Wiara i wiedza. Dwa źródła” religii” w obrębie samego rozumu”. W: Jacques Derrida, Gianni Vattimo i in. Religia, tłum. M. Kowalska i inni. Warszawa: Wydawnictwo KR, 1999.
Google Scholar
Donne, John. Wiersze wybrane, tłum. S. Barańczak. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1984.
Google Scholar
Guibbory, Achsah. John Donne. W: The English Companion to English Poetry. Donne to Marvell, red. Th. N. Corns. Cambridge: Cambridge University Press, 1993.
DOI: https://doi.org/10.1017/CCOL0521411475.006
Google Scholar
Jankélévitsch, Vladimir. To, co nieuchronne. Rozmowy o śmierci, tłum. M. Kwaterko. Warszawa: PIW, 2005.
Google Scholar
Juszczak, Wiesław. Trema. W: Wiesław Juszczak. Wędrówka do źródeł. Gdańsk: Słowo/obraz terytoria, 2009.
Google Scholar
Knox, Sara L. “Death, afterlife, and the eschatology of conciousness: themes in contemporary cinema”. Mortality 11:3 (2006)
DOI: https://doi.org/10.1080/13576270600775007
Google Scholar
Mandelsztam, Osip. Dano mi ciało, tłum. M. Leśniewska. w: Osip Mandelsztam. Poezje, wybór, redakcja i posłowie M. Leśniewska. Kraków-Wrocław: Wydawnictwo Literackie, 1983.
Google Scholar
Michalski, Krzysztof. Płomień wieczności. Eseje o myślach Fryderyka Nietzschego. Kraków: Znak, 2007.
Google Scholar
Mikołejko, Zbigniew. Oswajanie śmierci. W: Zbigniew Mikołejko. W świecie wszechmogącym. O przemocy, śmierci i Bogu. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B., 2009.
Google Scholar
Nancy, Jean-Luc. Corpus, tłum. M. Kwietniewska. Gdańsk: Słowo/obraz terytoria, 2002.
Google Scholar
Ortega y Gasset, Jose. Bunt mas i inne pisma socjologiczne, tłum. P. Niklewicz, H. Woźniakowski, wstęp J. Szacki, wybór tekstów S. Cichowicz. Warszawa: PWN, 1982.
Google Scholar
Rosiek, Stanisław. [nienapisane]. Gdańsk: Słowo/obraz terytoria, 2008.
Google Scholar
Schmemann, Aleksander. Liturgia śmierci i kultura współczesna, tłum. J. Charkiewicz. Warszawa: Warszawska Metropolia Prawosławna, 2015.
Google Scholar
Sławek, Tadeusz. NICowanie świata. Zdania z Szekspira. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2012.
Google Scholar
Targoff, Ramie. John Donne. Body and Soul. Chicago, 2008.
DOI: https://doi.org/10.7208/chicago/9780226789781.001.0001
Google Scholar
The Emergence of Memory. Conversations with W. G. Sebald, red. L. S. Schwartz. New York: Seven Stories Press, 2007.
Google Scholar
Tischner, Józef. Spór o istnienie człowieka. Kraków: Znak, 1999.
Google Scholar
van der Leeuw, Gerardus. Fenomenologia religii, tłum. J. Prokopiuk, wyd. II. Warszawa: Książka i Wiedza, 1997.
Google Scholar
Woolf, Virginia. O chorowaniu, wstęp H. Lee, tłum. M. Heydel. Wołowiec: Czarne, 2000.
Google Scholar
Autorzy
Dariusz Czajakwartalnik.filmowy@ispan.pl
Uniwersytet Jagielloński Polska
Antropolog kultury, redaktor kwartalnika „Konteksty”, eseista, recenzent muzyczny; prof. dr hab., wykładowca w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Opublikował: Metamorfozy ciała. Świadectwa i interpretacje (red., 1999), Sygnatura i fragment. Narracje antropologiczne (2004), Anatomia duszy. Figury wyobraźni i gry językowe (2006), Lekcje ciemności (2009, nagroda Fundacji TVP Kultura „Gwarancja Kultury”), Gdzieś dalej, gdzie indziej (2010, nagroda „Warszawska Premiera Literacka” 2011, nominacja do nagrody „Nike”), Znaki szczególne. Antropologia jako ćwiczenie duchowe (2013), Inne przestrzenie, inne miejsca. Mapy i terytoria (red., 2013), Kwintesencje. Pasaże barokowe (2014), Negde dalje, negde drugde (2016).
Statystyki
Abstract views: 52PDF downloads: 39
Licencja
Prawa autorskie (c) 2016 Dariusz Czaja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
