Laboratorium i atelier Falanga. Strategie biznesowe i znaczenie w przemyśle filmowym dwudziestolecia międzywojennego w Polsce
Łukasz Biskupski
lukasz.biskupski@uni.lodz.plUniwersytet Gdański (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-1385-2435
Abstrakt
Przyglądając się dziejom firmy Falanga z perspektywy historycznych badań produkcji, autor zadaje pytanie o strategie biznesową, która umożliwiła Falandze zajęcie hegemonicznego miejsca na rynku filmowym. Argumentuje, że firma rozwijała się zgodnie ze strategią rozwoju organicznego, stosując również strategię niszy i strategię przewagi konkurencyjnej. Trafne rozpoznanie specyfiki i potrzeb rynku filmowego, wysoka jakość usług, ostrożne i przemyślane decyzje inwestycyjne uczyniły w latach 30. z Falangi najważniejszy podmiot na rynku, o znaczeniu zdecydowanie wykraczającym poza działalność usługową w zakresie udostępniania hali do zdjęć i obróbki laboratoryjnej taśmy. Autor demonstruje, że Falanga zajmowała kluczowe miejsce w systemie rozproszonego finansowania filmów w Polsce, a jednocześnie – mimo że formalnie nie wyprodukowała żadnego pełnometrażowego filmu fabularnego – była najważniejszym polskim (ko)producentem filmowym.
Instytucje finansujące
Słowa kluczowe:
Laboratorium Falanga, przemysł filmowy, kino polskie, Polska międzywojenna, produkcja filmowaBibliografia
„Atakualpa”. Kinema, 35 (1923): 33.
DOI: https://doi.org/10.2307/788457
Google Scholar
„Atelier i laboratorium Sfinks”. Świat Filmu, 4 (1934): 14.
Google Scholar
„Ateliers warszawskie zajęte”. Reporter filmowy, 10 (1935): 1.
Google Scholar
Beylin, Stefania. „O «Falandze», «Tajemnicach Nalewek» i udoskonalonych aparaturach dźwiękowych”. W A jak było, opowiem. Warszawa: Filmowa Agencja Wydawnicza, 1958.
Google Scholar
Brun, Leon. „Rzut oka na rok 1936 w polskim przemyśle filmowym”. Film, 28–1 (1937): 4.
Google Scholar
Brun, Leon. „Sztuka filmowa na rozstajnych drogach”. Kino dla Wszystkich, 83 (1929): 1.
Google Scholar
-cer. [Mieczysław Sztycer?]. „Pięć minut wśród dekoracyi «Dziewcząt z Nowolipek» (Reportaż z atelier)”. Film, 16 (1937): 4.
Google Scholar
„Cicho i skromnie rozpoczęto pracę nad synchronizacją «Moralności pani Dulskiej»”. Kurier Filmowy, 5 (1930): 2.
Google Scholar
Deszczyński, Marek Piotr, i Wojciech Mazur. Na krawędzi ryzyka: eksport polskiego sprzętu wojskowego w okresie międzywojennym. Warszawa: Neriton, 2004.
Google Scholar
Dękierowski, Stefan. „Wspomnienia (cz. I)”. Iluzjon, 1 (1984): 46–53.
Google Scholar
Dękierowski, Stefan. „Wspomnienia (cz. II)”. Iluzjon, 2 (1984): 44–56.
Google Scholar
Dękierowski, Stefan. „Wspomnienia (cz. III)”. Iluzjon, 3 (1984): 32–50.
Google Scholar
„Droga rozwoju. Inż. Stefan Katelbach o możliwościach kinematografii polskiej”. Film, 18 (1939): 1.
Google Scholar
„Filmowcy na szlaku wielkiego Marszałka”. Wiadomości Filmowe, 15 (1933): 2–3.
Google Scholar
Fryd, Józef. „Głosy o polskiej produkcji filmowej. Rozmowa z Danny Kadenem”. Kino dla Wszystkich, 82 (1929): 7.
Google Scholar
Galewski, Józef. „Wspomnienia filmowe”. Warszawa, b.d. Nr inw. 239. Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk.
Google Scholar
Hen-ski. „Pierwsze w Polsce atelier dźwiękowe”. Kino dla wszystkich, 5 (1931): 7.
Google Scholar
Hendrykowska Małgorzata, Hendrykowski Marek, Film w Poznaniu i Wielkopolsce: 1896-1996, Poznań: Ars Nova, 1996.
Google Scholar
H.L. „Nareszcie wielkie atelier filmowe w Polsce - wywiad z dyr. Dękierowskim”. Wiadomości Filmowe, 7 (1934): 5.
Google Scholar
„Idziemy naprzód. W polskiem atelier - polskie dźwiękowce”. Kino dla Wszystkich, 35 (1931): 3.
Google Scholar
Ika. „«splendid» - «Śpiewający błazen». Pierwszy film dźwiękowy w Polsce”. Robotnik, 279 (1929): 2.
Google Scholar
„Inauguracja prac atelierowych do filmu «Przeor Kordecki»”. Wiadomości Filmowe, 20 (1934): 4.
Google Scholar
„Instytut filmowy «Falanga»”. Kinema, 11 (1921): 50.
DOI: https://doi.org/10.2307/207856
Google Scholar
Jasielski, Aleksander. Wyprawa po celuloidowe runo. Warszawa: Filmowa Agencja Wydawnicza, 1958.
Google Scholar
Jewsiewicki, Władysław. Przemysł filmowy w Polsce w okresie międzywojennym, 1919-1939. Prace Instytutu Historycznego UŁ 3, Łódź: Uniwersytet Łódzki, 1951.
Google Scholar
J.R. „Radosny zwrot w kinematografii polskiej. Nowa wielka wytwórnia krajowa”. Kino dla Wszystkich, 8 (1926): 3–4.
Google Scholar
Kończyc, Tadeusz. „Jeszcze o banku filmowym”. Wiadomości Filmowe, 16 (1939): 2.
Google Scholar
„[Kronika]”. Kinema, 19–20 (1922): 45.
DOI: https://doi.org/10.3181/00379727-20-6
Google Scholar
„Kronika. Z kraju. Cztery laboratoria.” Film Polski, 4–5 (1923): 21.
Google Scholar
L. „Nowe atelier dźwiękowe Trębacka 11”. Codzienna Gazeta Handlowa, 108 (1934): 5.
Google Scholar
L. Za-nd. „Na marginesie nowej taśmy”. Nasz Przegląd (dodatek Mały Przegląd), 75 (1934): 5.
Google Scholar
Landau, Zbigniew, i Jerzy Tomaszewski. Zarys Historii Gospodarczej Polski 1918-1939. Warszawa: Książka i Wiedza, 1962.
Google Scholar
Liński, Henryk. „Młody jubilat”. Wiadomości Filmowe, 22 (1936): 8.
Google Scholar
Malczewski, Wacław. Polscy Aktorzy Filmowi. Książka-spis. Warszawa: Nakładem Polskiej Biblioteki Filmowej, 1928.
Google Scholar
Maśnicki, Jerzy, i Kamil Stepan. „Drzewicki Adam”. W Pleograf: Słownik Biograficzny Filmu Polskiego : 1896-1939, bp. Kraków: Staromiejska Oficyna Wydawnicza, 1996.
Google Scholar
m.g. „Ułani, ułani... w «Grajdołku»”. Kino dla Wszystkich, 47 (1931): 12.
Google Scholar
„Muzafilm pod hasłem filmu dźwiękowego”. Kino dla wszystkich, 90 (1929): 3.
Google Scholar
Nagiel, Henryk. Tajemnice Nalewek. Warszawa: Wydawnictwo „Ciekawe Miejsca.net”, 2013.
Google Scholar
„Nowa era polskiego filmu dźwiękowego”. Express Poranny, 310 (1932): 4.
Google Scholar
„[Obwieszczenia o licytacji]”. Gazeta Polska, 47 (1934): 9.
Google Scholar
„Pierwsze atelier polskich filmów dźwiękowych w Warszawie”. Nowy Dziennik, 17 (1930): 11.
Google Scholar
„Polska wytwórnia na europejskim poziomie”. Kino dla Wszystkich, 5 (1932): 16.
Google Scholar
„Polskie «Hollywood» przed sądem pracy”. Robotnik, 342 (1933): 4.
Google Scholar
„[Reklama D’Alben Studio]”. Wiadomości Filmowe, 3 (1933).
Google Scholar
„[Reklama Kaden-studio]”. Kino dla Wszystkich, 59 (1928): 16.
Google Scholar
„[Reklama laboratorium Falanga]”. Film Polski, 4–5 (1923): 63.
Google Scholar
„[Reklama Polskich zakładów Filmowych «Kohorta» Sp. z ogr. odp.]”. Film, 9–10 (1939): 14–15.
Google Scholar
Romanowska, Maria. Planowanie Strategiczne w Przedsiębiorstwie. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, 2009.
Google Scholar
Romanowska, Maria, i Andrzej Cylwik. Leksykon Zarządzania. Warszawa: Difin, 2004.
Google Scholar
Ruszkowski, Andrzej. „Rok 1936-y w polskiej kinematografii”. Film, 2 (1937): 2.
Google Scholar
„Sensacyjna wiadomość o polskim filmie dźwiękowym. Wywiad «Kuriera Filmowego»”. Kurier Filmowy, 9 (1929): 2.
Google Scholar
Steiner, Józef. „Tam, gdzie powstają polskie filmy”. Awangarda, 16 (1934): 3–4.
Google Scholar
Szczęsny, M. „Nareszcie mamy wzorowe atelier dźwiękowe!” Kino, 29 (1934): 3.
Google Scholar
„Tego jeszcze nie było!” Wiadomości Filmowe, 16 (1934): 5.
Google Scholar
Them. „Operator ma głos? Inżynier Steinwurzel o technice kinematograficznej”. Polska Zbrojna, 21 (1929): 4.
Google Scholar
„Udźwiękowienie pierwszej polskiej komedii filmowej”. Kino dla Wszystkich, 47 (1931): 3.
Google Scholar
„[Umowa Falanga-Omnia-film]”, 7 kwiecień 1939. ze zbiorów Muzeum Kinematografii w Łodzi.
Google Scholar
„Utworzenie nowego tow. filmowego”. Polska Zbrojna, 72 (1932): 4.
Google Scholar
„Wielki dzień dla przyszłości polskiej kinematografii. Otwarcie wielkiego atelier p.n. «Falanga» w Warszawie”. Wiadomości Filmowe, 13 (1934): 5.
Google Scholar
„Wpisy do rejestru handlowego”. Obwieszczenia publiczne, 7A (1929): 10.
Google Scholar
„Wpisy do rejestru handlowego”. Obwieszczenia publiczne, 32a (1932): 4.
Google Scholar
„Wpisy do rejestru handlowego”. Obwieszczenia publiczne, 83 (1934): 46.
Google Scholar
„Z ostatniej chwili.” Kinema, 10 (1921): 48.
DOI: https://doi.org/10.1353/qkh.1921.a402021
Google Scholar
„Z za kulis polskiego filmu dźwiękowego”. Kurier Filmowy, 14 (1930): 2.
Google Scholar
Zajiček, Edward. Zarys Historii Gospodarczej Kinematografii Polskiej. Łódź: Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna, 2015.
Google Scholar
Zast. „Na świetlnej scenie. «Dzikie pola». Skandaliczna premiera”. 5-ta rano, 84 (1932): 3.
Google Scholar
Z.R. „«Reporter» w Nowem Ateljer Filmowem”. Reporter Filmowy, 13 (1934): 16.
Google Scholar
Zyndram-Mucha, Franciszek. „Do wykonawców obrazu «Tajemnica Nalewek»”. Kinema, 11 (1921): 12.
Google Scholar
Zyndram-Mucha, Franciszek. „[Ogłoszenie Instytutu Filmowego Falanga]”. Kinema, 11 (1921): 24.
Google Scholar
Autorzy
Łukasz Biskupskilukasz.biskupski@uni.lodz.pl
Uniwersytet Gdański Polska
https://orcid.org/0000-0002-1385-2435
Doktor, kulturoznawca i filmoznawca; adiunkt w katedrze Wiedzy o Filmie i Kulturze Audiowizualnej Uniwersytetu Gdańskiego w ramach programu Narodowego Centrum Nauki „Fuga”. Zajmuje się przemianami kultury wizualnej, a także historią kina i kultury popularnej. Autor książek: Kinofilia zaangażowana. Stowarzyszenie miłośników filmu artystycznego „Start” i upowszechnianie kultury filmowej w latach 30 XX w. (2017), Prosto z ulicy. Sztuki wizualne w dobie mediów społecznościowych i kultury uczestnictwa – street art (2017) oraz Miasto atrakcji. Narodziny kultury masowej na przełomie XIX i XX wieku. Kino w systemie rozrywkowym Łodzi (2013); redaktor (wraz z M. Rawską) antologii Papierowi bandyci. Wypisy z powieści obiegu brukowego do 1939 roku (2017).
Statystyki
Abstract views: 630PDF downloads: 880
Licencja
Prawa autorskie (c) 2019 Łukasz Biskupski
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Łukasz Biskupski, Studium władzy i recepcji z perspektywy źródeł archiwalnych , Kwartalnik Filmowy: Nr 122 (2023): Krajobrazy, panoramy, terytoria
