Ukryte, jawne, zaszyfrowane… Retrospekcje w filmie na tle teorii narracji Mieke Bal. Opowieść a retrospekcja
Małgorzata Jakubowska
gosia.jakubowska@uni.lodz.plUniwersytet Łódzki (Polska)
http://orcid.org/0000-0002-9288-774X
Abstrakt
Autorka bada filmowe retrospekcje jako wieloaspektowe techniki narracyjne na tle narratologii Mieke Bal. Kreśli szeroką ramę dla rozważań nad retrospekcją, co pozwala jej zbudować bazę różnych kontekstów narracyjnych, w jakie można wpisać odsłanianie wspomnień, pamięci i historii. Następnie podejmuje próbę krytycznej analizy teorii Bal, chcąc wskazać sprzeczności czy nieścisłości w jej rozważaniach. Podążając za holenderską badaczką, jako podstawowe założenie przyjmuje jej tezę, że system narracyjny składa się z tekstu, opowieści i fabuły. Autorka koncentruje się na relacji między opowieścią i retrospekcją. Analizuje różne aspekty temporalne opowieści na tle porządkowania sekwencyjnego. Łączy przy tym klasyfikację opartą o koncepcję podziałów zaproponowanych przez Bal z własnymi badaniami. Ponadto uzupełnia aspekty „opowieści o czasie przeszłym” o kilka problemów (np. od retrospekcji do antycypacji, retrospekcja kontra odwrócona chronologia, retrospekcja prosta/złożona, wiarygodna/niewiarygodna).
Słowa kluczowe:
retrospekcja w filmie, narratologia, Mieke Bal, filmoznawstwoBibliografia
Aronson, L. (2019). Scenariusz na miarę XXI wieku. Obszerny przewodnik po technikach pisania nowoczesnych scenariuszy filmowych (tłum. A. Kruk). Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog.
Google Scholar
Bal, M. (2012). Narratologia. Wprowadzenie do teorii narracji (tłum. E. Kraskowska, E. Rajewska). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar
Bal, M. (2017). Narratology: Introduction to the Theory of Narrative (wyd. 4). Toronto – Buffalo – London: University of Toronto Press.
Google Scholar
Birkholc, R. (2019). Podwójna perspektywa. O subiektywizacji zapośredniczonej w filmie. Kraków: Universitas.
Google Scholar
Booth, W. C. (2004). Rodzaje narracji. W: M. Głowiński (red.), Narratologia (ss. 212-233). Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
Google Scholar
Bordwell, D. (1985). Narration in the Fiction Film. London – New York: Routledge.
Google Scholar
Bordwell, D. (2006). The Way Hollywood Tells It: Story and Style in Modern Movies. Berkeley: University of California Press.
DOI: https://doi.org/10.1525/9780520932326
Google Scholar
Bordwell, D., Thompson, K. (2009). Film Art. Sztuka filmowa. Wprowadzenie (tłum. B. Rosińska). Warszawa: Wydawnictwo Wojciech Marzec.
Google Scholar
Bordwell, D., Thompson, K. (2011). Observation on the Art, Craft, and Business of Filmmaking. Chicago: The University of Chicago Press.
DOI: https://doi.org/10.7208/chicago/9780226067001.001.0001
Google Scholar
Elsaesser, T. (2018). Kino – maszyna myślenia. Refleksje nad kinem epoki cyfrowej (red. M. Przylipiak, tłum. zbior.). Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Google Scholar
Gordejuela, A. (2021). Flashbacks in Film: A Cognitive and Multimodal Analysis. London – New York: Routledge.
DOI: https://doi.org/10.4324/9781003153573
Google Scholar
Hendrykowski, M. (2019). Narracja w filmie i ruchomych obrazach. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
DOI: https://doi.org/10.14746/amup.9788323237006
Google Scholar
Hendrykowski, M. (2019). Słownik terminów filmowych. Poznań: Ars Nova.
Google Scholar
Kłys, T. (2010). Bilans pożytków i szkód, czyli o polskiej edycji „Film Art: An Introduction”. Kwartalnik Filmowy, (71-72), ss. 323-327.
Google Scholar
Michera, W. (2008). „Obraz” w „Powiększeniu” – problem fokalizacji. Kwartalnik Filmowy, (64), ss. 46-56.
Google Scholar
Michera, W. (2010). Piękna jako bestia. Przyczynek do teorii obrazu. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Google Scholar
Ostaszewski, J. (2004). „Podejrzani” Bryana Singera. Przypadek kłamstwa narracyjnego. Kwartalnik Filmowy, (46), ss. 26-42.
Google Scholar
Ostaszewski, J. (2007). W pętli zapomnienia. Analiza narracyjna filmu „Memento” Christophera Nolana. W: P. Francuz (red.), Psychologiczne aspekty komunikacji audiowizualnej (ss. 133-163). Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Google Scholar
Ostaszewski, J. (2010). Narrator niewiarygodny w filmie fabularnym. Kwartalnik Filmowy, (71-72), ss. 60-74.
Google Scholar
Ostaszewski, J. (2018). Historia narracji filmowej. Kraków: Universitas.
Google Scholar
Przylipiak, M. (2016). Kino stylu zerowego. Dwadzieścia lat później. Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Google Scholar
Szczekała, B. (2014). Czas niszczy wszystko. Fenomen odwróconej chronologii w opowiadaniu filmowym. Kwartalnik Filmowy, (86), ss. 47-66.
Google Scholar
Szczekała, B. (2018). Mind-game films. Gry z narracją i widzem. Łódź: Narodowe Centrum Kultury Filmowej EC1.
Google Scholar
Turim, M. (1989). Flashbacks in Film: Memory and History. New York – London: Routledge.
Google Scholar
Autorzy
Małgorzata Jakubowskagosia.jakubowska@uni.lodz.pl
Uniwersytet Łódzki Polska
http://orcid.org/0000-0002-9288-774X
Filmoznawczyni, profesor Uniwersytetu Łódzkiego (Katedra Filmu i Mediów Audiowizualnych). Publikuje eseje i książki z zakresu teorii i filozofii kina, analizy filmu oraz narracji filmowej. Wydała m.in.: Teoria kina Gillesa Deleuze’a (2003), Żeglowanie po filmie (2006), Laboratorium czasu. „Sanatorium pod Klepsydrą” Wojciecha Jerzego Hasa (2010), Kryształy czasu. Kino Wojciecha Jerzego Hasa (2013). W swoich badaniach naukowych łączy wiedzę o kulturze audiowizualnej i filozofii z analizą filmu.
Statystyki
Abstract views: 471PDF downloads: 380
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Małgorzata Jakubowska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Małgorzata Jakubowska, „Kino to nie miejsce. To stan duszy”. Wspomnienie o Ewelinie Nurczyńskiej-Fidelskiej , Kwartalnik Filmowy: Nr 93-94 (2016): Kino amerykańskie
