Głosy z innego świata. Przestrzeń feministyczna oraz intruzja męska w „Stokrotkach” i „Zabójstwie inż. Czarta”

Petra Hanáková

Abstrakt

Stokrotki (Sedmikrásky, 1966) Věry Chytilovej i Zabójstwo inż. Czarta (Vražda ing. Čerta, 1970) Estery Krumbachovej to, według autorki, jedyne filmy w historii czeskiego kina, które można uznać za przykład zastosowania estetyki feministycznej w jej anarchicznej i subwersywnej formie. Czeska nowa fala (oba filmy powstały właśnie w okresie jej rozkwitu) owocowała świadomymi politycznie eksperymentami estetycznymi, a w polu jej zainteresowań znalazły się takie kwestie, jak ludzka wolność, człowiek, prawda i odwaga. Jednakże tradycyjnie, esencjalistycznie pojęte role i pozycje płci pozostały nienaruszone. Męska historia nadal funkcjonowała jako historia uniwersalna. W tym kontekście filmy Chytilovej i Krumbachovej stanowią dzieła osobne, a tym samym tradycyjna metoda analizy staje się tutaj nieadekwatna. Oba obrazy podejmują kwestię kobiecego pożądania i przyjemności, a sama kobieta pełni rolę sprawczego podmiotu. Taka taktyka prowadzi z kolei do fragmentaryzacji narracji oraz stawia pytanie o możliwość takiej formuły narracyjnej, która uniknie pułapki standardowego scenariusza o strukturze dramatu Edypa. Analizując pod tym kątem oba filmy, Hanáková rozszerza kontekst swojej pracy również o pozycję samych reżyserek w czeskim środowisku filmowym tamtych lat.

• Tekst jest tłumaczeniem rozdziału Voices from Another World: Feminine Space and Masculine Intrusion in „Sedmikrásky” and „Vražda Ing. Čerta” (s. 63-77) z antologii East European Cinemas, red. Anikó Imre, Routledge, London 2005. © 2005 by Routledge – Taylor and Francis Group.